‘मेरिटका आधारमा उपकुलपति भएको हुँ, मिचिएको जग्गा त्रिविको अधीनमा ल्याउँछु’

‘मेरिटका आधारमा उपकुलपति भएको हुँ, मिचिएको जग्गा त्रिविको अधीनमा ल्याउँछु’

A+ A A-

गत बिहीबार त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपतिमा नियुक्त भएका प्रा.डा. केशरजंग बराल अहिले पनि पीएचडीका विद्यार्थीलाई पढाउँछन् । ‘उपकुलपति भएपछि विद्यार्थीलाई समय दिन नसकिने त होइन ?,’ सोमबार पत्रकारसँग उनले चिन्ता जाहेर गरे । २०७७ मा त्रिविबाट रिाटायर भए पनि उनीसँग पीचडीका विद्यार्थी छन् ।

‘रिटायर भएर पनि पीएचडीको विद्यार्थीलाई सिकाइरहेको छु । उपकुलपति भएपछि अब के गर्ने होला भनेर विद्यार्थीले सोचिरहेका होलान्,’ उपकुलपति बरालले भने । पीएचडीका विद्यार्थीलाई समय दिने उनको योजना छ ।

आदिवासी मगर परिवारमा जन्मिएका उपकुलपति बरालले त्रिविबाट स्नातकोत्तर र प्रारम्भिक शिक्षा पाल्पामा गरेका हुन् । 'गाउँमा जन्मेको हुर्केको । बाले खोलेको प्राइमेरी स्कुल थियो त्यही पढेँ । हाई स्कुल टाढा थियो । डेरामा बसेर पढेको हुँ । आमाले बुनेको कपडा लगाएर हाई स्कुल पूरा गरेको हुँ,’ उनले विगतलाई सम्झिए । हाई स्कुल पढ्दासम्म उनलाई नेपाली भाषा गाह्रो लाग्थ्यो । ‘नेपाली भाषा बोल्न र लेख्न मलाई गाह्रो हुन्थ्यो,’ उनले सुनाए ।

उपकुलपति बरालले २०३९ मा महेन्द्र मोरङ क्याम्पसमा सहायक प्राध्यापकबाट सेवा सुरु गरेका थिए । र, २०४१ मा उनी पृथ्वी नारायण (पीएन) क्याम्पसमा सरुवा भए । महेन्द्र विद्याभूषण पदक ‘क’ र राष्ट्रिय शिक्षा पुरस्कार पाएका बराल २०६४ देखि २०६८ सम्म पोखरा विश्वविद्यालयको उपकुलपति बने ।

चीन र अमेरिकासमेत पुगेर पढाएका बराल त्रिविलाई प्राज्ञिक थलोमा विकास गर्न चाहन्छन् । पहिलोपटक आवेदन मागेर त्रिविमा उपकुलपति छनोट गरिएको हो । तर, छनोट प्रक्रियामा नै प्रश्न उठ्यो । यिनै सेरोफेरोमा रहेर नवनियुक्त उपकुलपति बराललाई प्रश्न राखेका छाैँ ।

चुनौतीको चाङमा नवनियुक्त उपकुलपति बराल, विश्वविद्यालयकाे साख फर्काउने अवसर

०००

पहिलो नम्बरलाई छोडेर तपाईं दोस्रो नम्बरमा भएकोलाई उपकुलपति बनाइयो । तपाईं मेरिटको कि भागवण्डाको उपकुलपति ?

मेरिटका आधारमा भएको हुँ । सिफारिस भएका तीन जनामध्ये एक जनालाई कुलपतिले नियुक्त गर्नुपर्ने ऐनमा व्यवस्था छ । ऐनको व्यवस्थाअनुसार नै आएको हुँ भन्ने लाग्छ । किनभने केही वर्षअघि कुनै अर्को विश्वविद्यालयको उपकुलपतिको लागि म पहिलो नम्बरमा र दोस्रो नम्बरमा हुनुभएको व्यक्तिलाई छोडेर तेस्रो नम्बरमा भएको व्यक्तिलाई नियुक्त गरिएको थियो । त्यसैले सिफारिस भएका तीन जनामध्ये एक जनालाई नियुक्त गर्न पाउने कुलपतिको अधिकार भएकाले त्यस्तो भएको हुन सक्छ । तर, अरु त उहाँले दिने जवाफ होला ।

आफ्नो टिम बनाउन कुलपतिसँग प्रतिबद्धता जनाएर भीसी बन्नुभएको हो ?

कुलपतिज्यूलाई मेरो टिम बनाउन दिनुपर्छ भनेको छ । तपाईंलाई अप्ठ्यारो भए सरकारको पूर्ण रूपमा सहयोग हुनेछ भन्नुभएको छ । कुलपतिले मलाई आफ्नो टिम बनाउन सक्नुहुन्छ भन्नुभएको छ ।

Baral final 11709122292.jpg

अब टिम कहिले तयार हुन्छ ?

म बुझ्दै छु । राजनीतिक भागवण्डामा नियुक्त नगर्नका लागि नीति बनाउन र लागू गर्न आवश्यक छ । यस विषयमा कुलपति र राजनीतिक दलहरूसँग बसेर पनि कुरा गर्ने सोचमा छु । हाल उपकुलपति नहुँदा अड्किएका विद्यार्थीको शैक्षिक प्रमाणपत्रमा हस्ताक्षर गर्ने कामहरू प्राथमिकताका साथ गरिरहेको छु । उपकुलपतिको हस्ताक्षर नहुँदा विद्यार्थीहरूले लान नसकेका शैक्षिक प्रमाणपत्रका चाङ छन् । शुक्रबार पदभार सम्हालेपछि बुझ्ने र भेटघाट गर्ने काम भइरहेको छ । आइतबारदेखि हस्ताक्षर गरिरहेको छु । बधाई दिन आउनुहुने विभिन्न क्षेत्रका साथीहरूलाई पनि मैले बधाई मात्रै दिएर जरुरीबाहेकको कुरा गर्न सकिरहेको छैन ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालयकाे उपकुलपतिमा केशरजङ्ग बराल नियुक्त

भागवण्डाका आधारमा आफ्नो टिम बनाउनु हुन्न भन्ने विश्वास कसरी गर्ने ?

गरिसकेपछि मात्रै के हो भन्ने स्पष्ट हुन्छ । अहिल्यै मैले भन्न सकिनँ । तर, जोकोहीलाई जुनसुकै राजनीतिक दलमा आस्था अथवा विश्वास राख्न छुट अधिकार छ । तर, जुनसुकै राजनीतिक दलमा आस्था राख्ने भए पनि विश्वविद्यालयमा प्रवेश गरेपछि अथवा नेतृत्वमा भएपछि विश्वविद्यालयको ऐन, नियममा रहेर विश्वविद्यालयको हितमा काम गर्नुपर्ने हुन्छ । त्यो गर्न सक्छु विश्वास पनि छ । किनभने पोखरा विश्वविद्यालयमा पनि त्यसरी नै काम गरेका थियौँ । यो बौद्धिक जगत् हो । त्यसैगरी सबैले काम गर्नुहुन्छ भन्ने विश्वास छ ।

त्रिवि लथालिङ्ग छ । गुणस्तर खस्कियो भन्ने गुनासो धेरै छ नि ?

बाहिर हल्ला भएजस्तो त्रिवि खस्केको होइन । गुणस्तर खस्केको छैन । हाम्रा विद्यार्थीहरू योग्य छन् । ठूलो संस्था पक्कै हो तर जत्ति ठूलो भए पनि व्यवस्थापकीय पक्ष बलियो भयो भने आकारले फरक पार्दैन ।

राजनीतिले ग्रस्त त्रिविलाई कसरी ट्र्याकमा ल्याउनुहुन्छ ? तपाईंले बनाउन खोजेको विश्वविद्यालय कस्तो हो ?

राजनीतिमुक्त विश्वविद्यालय बनाउन चाहेको हो । अहिले विश्वविद्यालयमा विद्यार्थी राजनीति आवश्यक देखिँदैन । पञ्चायतकालमा विद्यार्थी तथा प्राध्यापक शिक्षकहरूले तत्कालीन व्यवस्थाविरुद्ध जनचेतना जगाउन आवश्यक थियो । तर, अब राजनीति गर्न आवश्यक देखिँदैन । तर, विश्वविद्यालयलाई राजनीतिमुक्त बनाउन भीसीले मात्रै सक्दैन । राजनीतिक दलहरूमा विश्वविद्यालय बिग्रिँदा देशको उच्च शिक्षा बिग्रिन्छ, यसले दीर्घकालीन रूपमा देशको विकासलाई असर पुर्‍याउँछ भन्ने बुझ्नुपर्ने हुन्छ । यसमा दलका नेताहरूलाई भेटेर कुरा गर्छु । पोखरा विश्वविद्यालयमा भोगेको छु । आपराधिक कार्यमा संलग्न भएकालाई कारबाहीका निम्ति प्रहरीले समातेर लैजान्छ तर पार्टीले तुरुन्तै छोड्न बाध्य बनाउने अवस्था सिर्जना गर्ने, राजनीतिक दलको निर्देशन नमान्ने हाकिमलाई त्यसभन्दा माथिको हाकिमलाई आदेश दिन लगाउने कार्य हुने गरेको छ । विश्वविद्यालय सुधार गर्न दलहरूले सहयोग नगरी सम्भव छैन । विश्वविद्यालय बिग्रिनुमा यो खालको राजनीति कारक हो भन्ने महसुस दलहरूले गर्नुपर्छ ।

नवनियुक्त उपकुलपति बराललाई प्रश्न- राजनीतिले ग्रस्त त्रिविलाई सुधार गर्ने योजना के छ ?

त्रिविमा हुने तालाबन्दी अब तपाईंले रोक्नुहुन्छ ?

मैले पदाधिकारी नियुक्ति गरौँला, भोलि तैँले आफ्नो पार्टीको व्यक्तिलाई नियुक्ति गर्ने भनेर तालाबन्दी गर्ने कुरा हुन्छ । यो भविष्यले बताउने कुरा हो । अहिले विद्यार्थीको समस्या भनेको समयमा कोर्स नसकिने, परीक्षा नहुने, नतिजा नआउने गुनासो छ । विद्यार्थीको समस्या सकियो भने ताला लगाउने कुरा भएन ।

भीमकाय त्रिविलाई कसरी व्यवस्थापन गर्नुहुन्छ ? मिचिएको र हराएको जग्गा फिर्ता ल्याउनुहुन्छ ?

हो, त्रिवि भीमकाय छ । प्रदेशगत बनाउने भन्ने छलफल चलिरहेको छ । त्रिविलाई रिस्ट्रक्चर गर्ने योजना छ । रणनीतिक योजनामा पनि त्रिविलाई पुनर्संरचना गर्नुपर्छ भनिएको छ । हराएका, मिचिएका जग्गाको अध्ययन गर्नुपर्छ । अध्ययन गरेर आफ्नो अधीनमा ल्याउनुपर्छ ।

अब त्रिविको सुधारको तत्कालीन योजना के छ ?

विश्वविद्यालयमा शैक्षिक पात्रो लागू गर्ने हो । परीक्षाफल नियमित र समयमा प्रकाशन गर्ने, पाठ्यक्रम अद्यावधिक गर्ने, परिमार्जन गर्ने । यी काम गर्न सकियो भने विद्यार्थीले धेरै राहत पाउँछन् । विश्वविद्यालयप्रति विश्वस्त हुने आधार भएपछि विद्यार्थीको आकर्षण बढ्छ । आगामी शैक्षिकसत्रबाट हामी शैक्षिक क्यालेन्डर लागू गर्छौं ।

को हुन् त्रिविकाे उपकुलपति बनेका बराल ?

चारवर्षे कोर्सलाई फेरि तीन वर्षमा झार्न लाग्नुभएको हो ? तीन वर्षमा झारेपछि विद्यार्थी विदेश पलायन रोकिने आधार के छ ?

मैले अघि भनेका काम गर्न सकियो भने युरोप तथा अमेरिका जान त रोक्न नसकिएला । किनभने त्यता विद्यार्थीहरू बहुउद्देश्य लिएर जाने गरेका छन् । तर, शुद्ध पढ्नका लागि मात्रै भारत जानेहरूलाई भने रोक्न सकिन्छ । भारतमा पढ्न जाने भनेको समयमा शैक्षिक कार्यक्रम सकिन्छ भनेरै हो । हाम्रोमा कम शुल्क लागे पनि बढी समय लगानी गर्नुपर्छ । चार वर्षलाई ७ वर्ष लाग्ने, ४ वर्षकोलाई ५ वर्ष लाग्छ । जसले गर्दा अनावश्यक रूपमा समय गुमाउनुपर्छ । र, विद्यार्थीलाई उत्पादनसँग जोड्ने किसिमको योजना छ । कृषि, व्यवस्थापनका विषयहरूमा विद्यार्थीलाई नियमित पढ्दै काम गर्दै गर्ने खालको पाठ्यक्रम बनाउन सकिन्छ ।

चारवर्षेलाई तीनवर्षे बनाउने यही वर्षबाट लागू हुन्छ ?

यही वर्ष लागू हुन्न । पाठ्यक्रमलाई तीन वर्षमा रूपान्तरण गर्नुपर्छ । योजना बनाएर गर्छौं । पहिले पाठ्यक्रम परिमार्जन गर्छौं । भारतलगायत युरोपका देशहरूमा तीनवर्षे कोर्स छ । चारवर्षे कोर्स भएका देशहरूमा जान चाहने विद्यार्थीका लागि पनि बाटो राखेर परिमार्जन गर्छौं । यो तत्काल गर्न सकिने काम होइन । छलफल, अध्ययनलगायतको प्रक्रियापछि अगाडि बढ्छौँ ।

तपाईंले सार्नुभएको सुधारको योजनालाई कार्यान्वयन गर्न बजेटको व्यवस्थापन गर्नुपर्ला नि ?

आर्थिक सहयोगका लागि सरकार, विश्व बैंक, विश्वविद्यालय अनुदान आयोग छन् । पैसाको समस्या पनि प्राज्ञिक नभएकाले यस्तो अवस्था भएको हो ।

विश्वविद्यालय सुधार गर्न सबैभन्दा धेरै सहयोग कसको आवश्यक पर्छ ?

विद्यार्थीबाट सहयोगको अपेक्षा गरेको छु । विद्यार्थीले पढ्ने, शिक्षकले पढाउने र प्रशासनले पढ्ने र पढाउने वातावरण बनाउनुपर्छ । यी तीन कुरा भए भने स्वतः विश्वविद्यालय बन्छ । त्यसका लागि राजनीतिक दलहरूका नेतृत्वले सहयोग गर्नुपर्छ । यत्ति नभएसम्म उपकुलपतिले जति प्रयास गरे पनि सम्भव छैन । विश्वविद्यालयमा अनावश्यक आन्दोलन गर्ने, तोडफोड गर्ने भ्रातृ संगठनहरूलाई सहयोग नगर्ने हो भने प्राज्ञिक संस्कृति विकास गर्न सकिन्छ ।