'प्रधानमन्त्री इमानदार हुनासाथ विश्वविद्यालय सुधारको थालनी भइहाल्छ' (भिडियाे अन्तर्वार्ता)

'प्रधानमन्त्री इमानदार हुनासाथ विश्वविद्यालय सुधारको थालनी भइहाल्छ' (भिडियाे अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

देशकै सबैभन्दा पुरानो त्रिभुवन विश्वविद्यालय अहिले नेतृत्वविहीन छ । सरकार नयाँ उपकुलपतिको राजनीतिक भागवण्डाको गृहकार्यमा छ । ठीक यही बेला प्लस टु पास युवाहरूको लामो लर्को त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलतर्फ सोझिएको छ ।

युवा पलायन बढ्नुले के संकेत गर्छ ? त्यसमा स्वदेशी विश्वविद्यालयप्रतिको वितृष्णाले कति काम गरेको छ ? नेपाली विश्वविद्यालयहरू पुनर्संरचनाको चरणमा पुगेका हुन् ? धेरै प्रश्नहरू उब्जिएका छन् ।

कस्तो विश्वविद्यालय, कस्तो नेतृत्व ? शिलापत्रको 'विश्वविद्यालय विमर्श'मा हामीले त्रिविमा लामो अनुभव रहेका प्राध्यापक डा. राजेन्द्रध्वज जोशीसँग भिडियो कुराकानी गरेका छौँ । जोशी हाल मदन भण्डारी विज्ञान तथा प्रविधि विश्वविद्यालयका अध्यक्ष छन् ।

प्राध्यापक जोशी नेपाली युवाहरू स्वदेशी विश्वविद्यालयप्रति निराश हुनुका अनेक कारण देख्छन् । कहिले परीक्षा हुन्छ, कहिले परीक्षाफल आउँछ, टुंगो छैन । ‘विश्वविद्यालय भर्ना भएपछि कहिले पास हुन्छु भन्ने नै भएन । एकेडेमिक क्यालेन्डर नभएको विश्वविद्यालयमा किन पढ्ने भन्ने छ,’ उनी भन्छन्, ‘विदेश गए पढाइपछि जागिर सुनिश्चित छ । हामीकहाँ न पढाइ हुन्छ, न जागिर । भविष्य नै अन्धकार देख्न थाले । प्लस टुपछि नै जानु ज्यादै कठोर जीवन बिताउन जाँदै छन् युवाहरू ।’

प्रधानमन्त्रीले चाहे विश्वविद्यालयलाई दलीयकरणबाट मुक्त गर्न र सक्षम नेतृत्व चयन गर्न सक्छन् भन्ने ठान्छन्, प्राध्यापक जोशी । त्यसका लागि प्रधानमन्त्रीमा इमानदारी चाहिने उनको धारणा छ । ‘जनताले प्रधानमन्त्री छान्ने हो । प्रधानमन्त्री ठीक नभए दोष जनतामै आउँछ,’ उनी भन्छन्, ‘उपकुलपति छान्ने प्रधानमन्त्रीले हो । विश्वविद्यालयले राम्रो नेतृत्व नपाउनुको जिम्मेवारी प्रधानमन्त्रीले लिनुपर्छ ।’

प्रधानमनत्रीले चाहे विश्वविद्यालयमा हुर्किएको दलीयकरण आजै अन्त्य हुने जोशी बताउँछन् । स्वच्छ प्रक्रियाबाट उपकुलपति राम्रो छानिए त्यहीअनुसार शिक्षाध्यक्ष, रजिष्ट्रार छानिने र त्यसले नै सुधारको सुरुवात गर्ने उल्लेख गर्दै भन्छन्, ‘हाम्रा विश्वविद्यालय बिग्रेका हुन् । भत्किएका छैनन् । प्रधानमन्त्री विश्वविद्यालयप्रति इमानदार हुनासाथ सुधारको थालनी भइहाल्छ ।’

त्यसो त उनी विश्वविद्यालयमा प्रधानमन्त्री कुलपति हुने परम्पराकै विपक्षमा छन् । बेलायती मोडलको ‘चान्सलर’को अभ्यास गरिए पनि त्यो नेपालसुहाउँदो नभएको प्राध्यापक जोशी बताउँछन् । ‘बेलायतमा पो सेरेमोनियल हुन्छ । हाम्रोजस्तो प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति सेरिमोनियन नहुने कुलपति बनाउँदा स्वतः राजनीतिकरण हुन्छ,’ उनी भन्छन् । प्रधानमन्त्री कुलपति हुने परम्पराको विकल्पमा बोर्ड अफ ट्रस्टीबाट विश्वविद्यालय चलाउनुपर्ने उनको राय छ ।

धेरैलाई लाग्छ, २०४६ सालमा बहुदल आएपछि विश्विद्यालयमा राजनीति घुस्यो । विश्वविद्यालयले शैक्षिक क्यालेन्डर बिगार्दै गयो । २०३५ देखि त्रिविलाई नजिकबाट हेरेका जोशी पञ्चायतकालबाटै विश्वविद्यालय बिग्रिएको बताउँछन् । ‘२०२८ देखि २०३६ सम्म व्यवस्था बेग्लै भए ठीक थियो । २०३६ देखि हो त्रिवि बिग्रिएको । बेलामा परीक्षा नहुने, बेलामा नतिजा नआउने । २०४६ पछि त प्राध्यापक संघले भीसी नियुक्त गर्न थाले,’ जोशी भन्छन्, ‘विश्वविद्यालयमा राजनीति भित्र्याउने नै प्राध्यापक हुन् । आफ्नो बलबुतामा भन्दा कसैको निगाहमा प्राध्यापक हुने प्रवृत्ति बनेपछि प्राज्ञिक वातावरणभन्दा दरबन्दी, पुनर्बहालीमा आन्दोलन हुन थाल्छ, तालाबन्दी हुन्छ । त्यसले निम्त्याउने नै यस्तै हो ।’