विश्वविद्यालय धराशायी पार्न कति जिम्मेवार छन् 'बिचौलिया'जस्ता विद्यार्थी नेता ?

विश्वविद्यालय धराशायी पार्न कति जिम्मेवार छन् 'बिचौलिया'जस्ता विद्यार्थी नेता ?

A+ A A-

तपाईंलाई याद छ, नेविसंघका संस्थापक सभापति शेरबहादुर देउवा कांग्रेसका सभापति छन् । अनेरास्ववियुका पूर्वअध्यक्ष एवं त्रिविका पूर्वसभापति शंकर पोखरेल एमाले महासचिव छन् । अनेरास्ववियुका पूर्वअध्यक्ष देव गुरुङ नेकपा (माओवादी केन्द्र) का महासचिव छन् । अनेरास्ववियुका पूर्वमहासचिव घनश्याम भुसाल नेकपा (एस) का महासचिव छन् । नेविसंघका पूर्वसभापति विश्वप्रकाश शर्मा र महामन्त्री गगन थापा आज नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री छन् । अखिल क्रान्तिकारीका पूर्वउपाध्यक्ष नेत्रविक्रम चन्द ‘विप्लव’ नेकपाका महासचिव छन् ।

तर कुनै बेला विद्यार्थी संगठन हाँकेका नेताहरू राज्यका निर्णायक तहमा भएकाे बेला नेपालकाे विश्वविद्यालय शिक्षा धराशायी भइरहेकाे छ । पदाधिकारी नियुक्तिमा अचाक्ली भागवण्डा भइरहेकाे छ ।

शृंखलाबद्ध आक्रमण

१९ असोज २०८० मा कांग्रेसनिकट नेविसंघ र जसपानिकट समाजवादी विद्यार्थी युनियनले त्रिवि सेवा आयोगमा ताला लगाए । समाजशास्त्रलगायत विषयका अन्तर्वार्तामा कैफियत देखिएको र अख्तियार दुरुपयाेग अनुसन्धान आयाेगमा समेत छानबिनका क्रममा रहेको भन्दै उनीहरूले त्यतिबेला ताला लगाएका हुन् । दुवै विद्यार्थी संगठनले सेवा आयोग अध्यक्ष घनश्याम भट्टराई र सदस्य हेमराज ढकाललाई विश्वविद्यालय प्रवेशमा निषेध गरिएको सूचना टाँसेका थिए । यद्यपि, ढकाल अवकाश भइसकेका छन् भने अर्काे सदस्य आइसकेका छैनन् । सेवा आयोगमा तालाबन्दी गरेपछि प्राध्यापक र सह–प्राध्यापकहरूको वृत्ति विकास अहिलेसम्म प्रभावित छ । खासमा जे मुद्दामा विद्यार्थीले तालाबन्दी गरेका छन्, त्याे उनीहरूकाे क्षेत्राधिकारभित्र पर्दैन ।

गत वर्ष जेठमा प्रश्नपत्र हुबहु आएको भन्दै अर्थशास्त्र विभाग र राजनीतिशास्त्र विभागमा माओवादी केन्द्रनिकट अखिल क्रान्तिकारीले तालाबन्दी गर्‍याे । आन्दोलन र वार्ता सँगसँगै अघि बढेपछि त्रिविले छानबिन गर्न समिति बनायो । समिति बनाएसँगै अखिल क्रान्तिकारीले तालाबन्दी फिर्ता लियो । तालाबन्दीकाे याे शृंखला त्रिविका विद्यार्थीका लागि न नयाँ हाे, न जिम्मेवारीपूर्ण । विद्यार्थी संगठन फगत बार्गेनिङ र तर्साउने अस्त्र बनेका छन् ।

२०७६ धर्मकान्त बाँस्कोटा उपकुलपति नियुक्ति भएदेखि नेविसंघले शृंखलाबद्ध तालाबन्दी गर्‍याे । बाँस्काेटाकाे चारवर्षे कार्यकालमा २३५ दिनभन्दा बढ्ता तालाबन्दी भएकाे छ । ती तालाबन्दी विश्वविद्यालयकाे शैक्षिक गुणस्तर सुधार र विद्यार्थीकाे हकहितभन्दा पनि बार्गेनिङका लागि थिए ।

कतिसम्म भने नेविसंघका विद्यार्थी नेता हरि आचार्य र योगेन्द्र रावल समूहले उपकुलपति कार्यालयमा पाँच महिनासम्म तालाबन्दी गरे । त्रिविको ताला खुलाउन त्यो समयमा प्रतिनिधिसभामा सांसदहरूले समेत माग गरेका थिए । चौतर्फी दबाबका कारण नेविसंघ केन्द्रीय समितिको निर्देशनमा ताला खोलिएको थियो । त्यो समयमा तालाबन्दीका कारण शिक्षक–कर्मचारीले तलब पाएनन् । बिजुली, खानेपानी, इन्टरनेट र टेलिफोनको बिलसमेत भुक्तानी गर्न पाइएन ।

त्यही तालाबन्दीकै कारण विश्वविद्यालयको कार्यकारी परिषद्‌को बैठक बाहिर बस्नुपर्‍याे । कार्यकारी परिषद्काे बैठक जमलस्थित होटेल एल्लो प्यागोडामा १० भदौ २०७९ मा बस्याे । रावल–आचार्य समूहले बैठकबाट निर्णयसहितको पुस्तिका एवं अन्य कागजपत्र र फाइलहरू खोसेर लगे । प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले पछि खोसेका फाइल तत्कालीन शिक्षामन्त्री देवेन्द्र पौडेललाई बुझाएका थिए ।

२० असोज २०७७ मा त्रिभुवन विश्वविद्यालय परिसर कीर्तिपुरमा समाजशास्त्रका उपप्राध्यापक प्रेम चलाउनेमाथि नेविसंघका हरि आचार्य, योगेन्द्र रावललगायतले सांघातिक आक्रमण गरे । उनीविरुद्ध जिल्ला अदालत काठमाडौंमा ज्यान मार्ने उद्योगको मुद्दा दायर भयो । तत्कालीन महान्यायाधिवक्ता खम्मबहादुर खातीले उनीहरूको मुद्दा फिर्ता हुँदा फरक नपर्ने र कानुनको प्रतिकूल नहुने भनी राय दिएपछि पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड सरकारले मुद्दा फिर्ता लियो ।

मुद्दा फिर्ता गर्ने सरकारको निर्णय सर्वोच्च अदालतबाट उल्टिएपछि जिल्ला अदालत काठमाडौंले सात प्रतिवादीमध्ये छ जनालाई दोषी ठहर गर्दै सजाय तोकेको छ । काठमाडौं जिल्ला अदालतले चलाउनेमाथि मरणासन्न हुने गरी कुटपिट गर्ने नेविसंघका छ जना कार्यकर्तालाई दोषी ठहर गर्दै दुई–दुई वर्ष कैदको फैसला र २८ लाख क्षतिपूर्ति भराउन पनि भनेको छ । अदालतले नेविसंघ त्रिवि समितिका अध्यक्ष हरि आचार्य, सचिव योगेन्द्र रावल, रविनकुमार लामा, निरज रानामगर, रूपेश साह र सयुज श्रेष्ठलाई दोषी ठहर गरेको छ ।

तालाबन्दी के कारणले भयो ? प्रश्नपत्रका बारेमा भयो कि परीक्षा प्रणालीमा सुधारका लागि होला । यो कारणले तालबन्दी भयो भनेर विश्वविद्यालयले जानकारी दिनुपर्छ । सिस्टम कमजोर हुँदा नेतृत्व कमजोर हुन्छ । नेतृत्व अपारदर्शी भएपछि अरुले दबाबमा राख्छन् । तालाबन्दीले अहिलेसम्म डिन कार्यालयले काम रोकेको छ ? परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयको कुन काम प्रभावित भयो ? नियुक्ति दिएकै छन् । क्याम्पस प्रमुख नियुक्त गर्न तालाबन्दीले रोकिएको छैन । विश्वविद्यालय बिग्रियो भन्दा तालाबन्दीले बिग्रियाे भन्नु उपयुक्त नभएको नेताहरू बताउँछन् ।

छात्रावास कब्जा

नेविसंघकी नेता सम्झना खत्री करिब १२ वर्षदेखि त्रिविको महिला छात्रावासमा विद्यार्थीको रूपमा बसेकी छिन् । उनी नेविसंघको आडमा पढाइ सकेर पनि छात्रावासको सुविधा लिइरहेकी छिन् । जबकि उनी कांग्रेसको १४औँ महाधिवेशनमा कैलाली क्षेत्र नं. ३ बाट महिला प्रतिनिधिमा उम्मेदवार बनेकी थिइन् ।

भागेश्वर गाउँपालिकाकी पूर्वअध्यक्ष कौशिलाकुमारी भट्टले पहिला नै पद्मकन्या क्याम्पसबाट स्नातकोत्तर पास गरेकी छिन् । गत वर्षको स्ववियु निर्वाचनमा पुन ब्याचलरमा भर्ना भएर पीकेको छात्रावासमा बस्दै आएकी छिन् । उनी पीके पढ्दा नेविसंघबाट राजनीति गर्थिन् । उनले अहिले छात्रावासको इन्चार्ज हुन निवेदन दिएको बताइन्छ ।

पीकेमा स्ववियु चुनाव जितेपछि क्याम्पसले ब्यहोर्ने गरी नेविसंघले १५ लाख खर्चमा विद्यार्थीलाई पिक्निक लगेको विद्यार्थी नेताहरू नै बताउँछन् ।

बिचाैलियाजस्ता विद्यार्थी नेता

विद्यार्थी संगठनका नेताहरू कतिसम्म व्यक्तिगत स्वार्थ हेर्छन् भन्ने उदाहरण विश्वविद्यालयबाट प्रमाणपत्र तह हटाउन खेलेको भूमिकाबाट प्रस्ट हुन सकिन्छ । प्रमाणपत्र तह हटाउनका लागि सबै विद्यार्थी संगठनका प्रमुख नेताहरू एक भएका थिए । आफ्नो पार्टीनिकटका प्राध्यापक स्वत: स्थायी हुनुपर्छ भनेर आचार्य र रावल समूहले त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा लामो समयसम्म तालाबन्दी गरेका थिए । विद्यार्थी संगठनले कसरी विश्वविद्यालयमा काम गर्छन् भन्ने यी प्रतिनिधि उदाहरण हुन् ।

एक जना विद्यार्थी नेताका अनुसार स्ववियुमा २८ वर्षे उमेर हद लगाउन र प्रमाणपत्र तह हटाउन सबै ठूला संगठनका नेताहरू नै डेमो फिन्ल्यान्ड घुम्न गएका थिए । घुम्न गएका नेताहरूले आर्थिक पनि लाभ लिए कि भन्ने हल्ला त्यो समयमा नै चलेको ती नेता बताउँछन् ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय देशको जेठो विश्वविद्यालय हो । २०१६ सालमा स्थापना भएको यो विश्वविद्यालय विश्वकै राम्रा विश्वविद्यालयमा गनिन्थ्यो कुनै बेला । तर अहिले भने यो आफैँ अस्तित्वको लडाइँमा छ । बहुदल पञ्चायत र गणतन्त्र भोगेको त्रिवि अहिले थला पर्ने अवस्थामा छ । गणतन्त्र आएपछि त्रिविको स्तर विश्वमा चम्केला भनेको त थला नै पर्ने अवस्थामा पुगेको चर्चा चलेको छ ।

त्रिवि थला पर्नुमा धेरै कारण होलान् । तर् प्रमुख कारण राजनीतिसँग जोडिएको छ । राजनीतक दल ठीक हुने हो भने विद्यार्थी संगठन ठीक हुने र विश्वविद्यालय सुध्रन समय नलाग्ने त्रिविका एक प्राध्यापक बताउछन् । ती प्राध्यापकले भने, ‘राजनीतिक दल ठीक भए विद्यार्थी संगठन ठीक हुन्छन् । विद्यार्थीले चलाएको पैसालाई अनिवार्य अडिट गर्ने र क्याम्पसमा बाँकी बक्यौता भएकालाई चुनावमा उठ्न नदिने वा नपाउने नियम भएमा विश्वविद्यालय सप्रन्छ । यसका लागि प्रत्येक क्याम्पसको २०४६ पछिको हिसाबकिताब मुख्य गरी त्रिविले हेरेर बक्यौता चुक्ता गर्नैपर्छ ।’

बाधक विद्यार्थी

देशको जेठो विश्वविद्यालय अहिले यही राजनीतिक खिचातानी, व्यक्तिगत स्वार्थका कारण अस्तित्वरक्षाको अवस्थामा पुगेको छ । विश्वविद्यालयमा समस्याकाे कारण राजनीतिक नेतृत्व, प्राज्ञिकहरू र सहायक कारणका रूपमा विद्यार्थी संगठनहरू छन् । विद्यार्थी संगठनमा आन्दोलन छैन । स्वार्थ समूहभन्दा तल विद्यार्थी संगठन छन् । कुन स्वार्थ समूहले कुन मुद्दा उठाएर आन्दोलन गर्‍यो र आन्दोलनबाट के उपलब्धि भयो, केके माग पूरा भएर आन्दोलन सकियो भन्ने विद्यार्थीले थाहा पाउँदैनन् । विद्यार्थी संगठनहरूले विद्यार्थीका हकहित, अहिलेको आवश्यकता के हो भन्ने चासो नराख्दा विश्वविद्यालय यस्तो अवस्थामा पुगेको अखिल क्रान्तिकारीका पूर्वअध्यक्ष लेखनाथ न्यौपाने बताउँछन् ।

उनले भने, ‘विद्यार्थी संगठनका नेताहरू प्राज्ञिक हुन सकेनन् । क्याम्पसका सम्बन्धन दिलाउन, आंगिक क्याम्पस बनाउन फाइल बोकेर हिँड्छन् । त्यसबापत कसैले शेयर लिन्छन् त कसैले नगदमा नै कारोबार गर्छन् । विश्वविद्यालय राम्रो बनाउन त्यही ध्यान दिनुपर्छ । गलतका विरुद्ध आवाज उठाउनुपर्छ । शैक्षिक क्यालेन्डर लागू गराउनुपर्छ । अहिले संगठनको नाममा व्यक्तिगत स्वार्थ पूरा गर्नतर्फ लाग्छन् । आलोचनात्मक चेतबाट काम गर्न सकेनन् । संगठन हुबहु राजनीतिक दल भए । नियुक्तिमा चलखेल गर्न थाले । त्यहीँबाटै विश्वविद्यालयको स्तर खस्कँदै गयो ।’

राजनीतिक नेतृत्वले विश्वविद्यालयका बारेमा चिन्तन नगर्दा, भागवण्डाका आधारमा विश्वविद्यालय चलाउन खोज्दा, प्राज्ञिक ज्ञान, इमानदारीका साथ काम गर्ने, भिजन भएको व्यक्ति पदाधिकारी नबनाउँदा विश्वविद्यालयको अवस्था बिग्रेको अनेरास्ववियुका नेता तथा रत्नराज्य क्याम्पसका पूर्वस्ववियु सभापति राजकुमार राई बताउँछन् । उनले भने, ‘भागवण्डामा पदाधिकारी नियुक्ति गर्ने । पदाधिकारी हुनेसँग विश्वविद्यालयको ज्ञान, समाजको बुझाइ, विश्वको शिक्षाको ज्ञानको कमीले विश्वविद्यालयको अवस्था यस्तो भएको हो ।’

विद्यार्थी संगठनहरू पनि विश्वविद्यालयको अवस्था बिगार्नमा दोषी रहेको सबै संगठनका नेताहरू स्वीकार्छन् । विद्यार्थी संगठनले विश्वविद्यालयमा दबाबमूलक आन्दोलन, हस्तक्षेपकारी भूमिका खेल्न सकेको भए अहिलेको अवस्था नआउने नेकपा एसनिकट अनेरास्ववियुकी अध्यक्ष आरती लामा बताउँछिन् ।

लामाले भनिन्, ‘राजनीतिक दलहरू, त्यसको नेतृत्व विश्वविद्यालयको विषयमा गम्भीर हुनुपर्छ । भागवण्डामा विश्वविद्यालयका पदाधिकारी नियुक्ति गर्ने काम बन्द हुनुपर्छ । यसरी नियुक्त भएका पदाधिकारी विश्वविद्यालयप्रति होइन, राजनीतिक दलप्रति उत्तरदायी हुन्छन् । अब खुल्ला प्रतिस्पर्धाबाट पदाधिकारी नियुक्त हुनुपर्छ । विद्यार्थी संगठनहरूको नाममा केही नेताहरूले व्यक्तिगत फाइदाका लागि काम गरेका छन् । केही प्राध्यापकहरूले पनि प्रयोग गर्दा संगठनका नेताहरू प्रयोग भएका छन्, जुन गलत हो ।’

पदाधिकारी प्राज्ञिकभन्दा पनि राजनीतिप्रति बढी सक्रिय हुँदा र पदाधिकारीहरूले प्राध्यापकहरूले आफ्नो भूमिका वहन गर्न नसक्दा त्यसमा काम गर्दा आफ्नो स्वार्थअनुसार काम नगरे संगठनहरूले काममा अवरोध गर्ने प्रवृत्तिले विश्वविद्यालयको स्तर खस्केको अनेरास्ववियुका उपाध्यक्ष नारायण घर्ती मगर बताउँछन् ।

उनले भने, ‘विश्वविद्यालयको स्तर खस्कनुमा पदाधिकारी, प्राध्यापकजस्तै विद्यार्थी संगठनको पनि भूमिका छ । करारका प्राध्यापकलाई स्थायी गर्नुपर्छ भनेर नेविसंघले लामो समय तालाबन्दी गर्‍यो । संगठनको नाममा व्यक्तिहरूको स्वार्थका कारण पनि आन्दोलन गर्ने प्रवृत्ति छ । संगठनहरूले तालाबन्दी गर्न छोडे, विद्यार्थीको हकहितभन्दा बाहिरका माग राखेर आन्दोलन गर्न छोडेको दिन विश्वविद्यालय सही ठाउँमा आउँछ । विद्यार्थीले क्यालेन्डरको विषयमा बहस गर्नुपर्छ । पढाइको विषयमा बहस गर्नुपर्छ । अन्यथा अवस्था यस्तै हुन्छ । यसमा विद्यार्थी संगठन पनि सुध्रन आवश्यक छ ।’

विद्यार्थी संगठनले विश्वविद्यालयका बारेमा भन्दा आफ्नोबारेमा बढी सोच्दा अवस्था भयावह आएको अनेरास्ववियु क्रान्तिकारी त्रिवि कमिटीका अध्यक्ष प्रदीप भट्ट बताउँछन् । उनले भने, ‘निरन्तर हुने राजनीतिक हस्तक्षेपका कारण विश्वविद्यालयको अवस्था बिग्रेको हो । आफ्नो भनेको जस्तो भएन भने संगठनले तालाबन्दी गर्छन् । सेवा आयोग बन्द गर्छन् । विद्यार्थीका मागभन्दा प्राध्यापकहरूका चाहना पूरा गर्न संगठनका नेताहरू लाग्छन् । प्राध्यापकले प्रयोग गर्दा संगठनका नेताहरू प्रयोग हुने चलन पुरानो हो । यो अन्त्य नभएसम्म विद्यार्थीका समस्या ज्युँका त्युँ हुन्छन् । प्राध्यापकका माग पूरा गर्न नेताहरू लाग्छन् ।’

सम्बन्धनमा भाग

विश्वविद्यालयमा अध्यापनको विषयमा त्यति बहस छलफल हुँदैन जति सम्बन्धन, आंगिक क्याम्पस बनाउन, क्याम्पस प्रमुख बनाउन हुन्छ । कुन क्याम्पसमा के समस्या छ भन्ने कुरा प्राध्यापकहरूलाई बढी थाहा हुन्छ । त्यहीअनुसार आ–आफ्नो निकट विद्यार्थी संगठनका नेताहरूलाई भनेर फाइलहरू बोकाउने र पैसाको बार्गेनिङ गराउने काम प्राध्यापकले गराउने गरेको भट्ट बताउँछन् ।

‘संगठनका नेताहरू फाइल मात्र बोक्दैनन्, पदाधिकारी बनाउने लबिङ, डिन बनाउन, विभाग प्रमुख बनाउन प्राध्यापकसँगसँगै हिँड्छन् । प्राध्यापकले भनेर संगठनले सहप्राध्यापक नियुक्ति रोकेका छन् । आफूले भनेको प्राध्यापक नआउने भएपछि प्राध्यापकले नै सोसोलोजी र हिन्दीको विज्ञापन संगठनमार्फत रोक्न लगाएका छन्,’ भट्टले भने, ‘आंगिक क्याम्पस बनाउन, सम्बन्धन दिन भागवण्डा हुन्छ । यहाँ सबैभन्दा पहिला प्राध्यापकले नै भित्रभित्र मिलाउँछन् । उनले नसकेपछि कर्मचारी संगठन प्रयोग हुन्छन् । तिनले पनि नसकेपछि अन्तिममा विद्यार्थी संगठन प्रयोग हुन्छन् । विद्यार्थी त प्रयोग हुन्छन् । विद्यार्थी संगठनले राम्रो गर्न सकेको भए यो विश्वविद्यालय नयाँ ठाउँमा पुग्थ्यो । झण्डै विद्यार्थी संगठनले बेचिखान पनि दिएका छैनन् ।’

संगठनका कारण मात्र विश्वविद्यालय बिग्रेको कुरा, विश्वविद्यालय खत्तम भयो भन्ने कुराको जुन भाष्य निर्माण गरेको छ, त्यस्तो अवस्था नभएको तर केही स्तर भने खस्किएको त्रिवि क्याम्पस स्ववियु सभापति श्याम ओझा बताउँछन् । उनले भने, ‘पहिलाको भन्दा र्‍याङ्किङमा तल झरेको छ । संगठनले विश्वविद्यालयका कमी कमजोरीमाथि खबरदारी गरेको छ । विश्वविद्यालयका प्रश्नपत्र बाहिरिँदा, किनबेच भएको शंका लाग्दा, दोहोरिँदा निरन्तर आन्दोलन गरेका छौँ ।

विश्वविद्यालयमा विद्यार्थीको स्केल बढाउन ट्रेनिङ गरायौँ । भागवण्डामा पदाधिकारी नियुक्ति होइन, प्राज्ञिक नेतृत्व आउनुपर्छ भनेर केपी शर्मा ओली प्रधानमन्त्री हुँदा ५ हजार हस्ताक्षर मन्त्रालयमा बुझाएका हौँ । सिनेट बहसमुखी बनाउनुपर्छ । अर्को कुलपतिको समय सकिनुभन्दा पहिला ओभर ल्याबर ट्रेनर सुरु गर्नुपर्छ भन्ने म नै हो । विद्यार्थी राजनीतिका कारण विश्वविद्यालय खत्तम भयो सकियो भन्नु उपयुक्त हुँदैन ।’

सबै आन्दोलन, तालाबन्दी गलत हुँदैनन् । आन्दोलनबाट सही परिणाम पनि आएका छन् । डोटीमा एक जना विद्यार्थीले आन्दोलन गरेर एक सिफ्ट मात्र पढाइ हुने क्याम्पसमा बिहानी कक्षा पनि सुरु गराएका छन् । उनको आन्दोलन गलत नभएको ओझा बताउँछन् । उनले भने, ‘दिउँसो मात्र पढाइ हुने डोटी क्याम्पसमा एक विद्यार्थीले आन्दोलन गरेर बिहान पढाइ हुने भएको छ । विश्वविद्यालय तहसननहस भएको छैन । विद्यार्थी संगठनले सकेका होइनन् । थुप्रै साथीहरूले संगठनलाई बदनाम गरेर व्यक्तिगत फाइदा लिएका छन् । संगठनले फाइल बोकेका छैनन् । व्यक्तिले बोकेका होलान् ।’

राजनीतिक दलको हस्तक्षेपका कारण, विश्वविद्यालयका पदाधिकारी नियुक्ति गर्न संगठनहरू होइन, राजनीतिक दलहरू नै भागवण्डा गर्छन् । प्राध्यापकका संगठन, कर्मचारीका संगठन छन्, उनीहरूले सबैभन्दा बढी राजनीति गर्छन् । जसका कारण विश्वविद्यालयको स्तर खस्कँदै गएको हो । सानातिना कुरामा तालबन्दी गर्ने विद्यार्थी संगठनको कमजोरी भएको नेकपा विप्लवनिकट अनेरास्ववियु क्रान्तिकारीका महासचिव ललित विक बताउँछन् । उनले भने, ‘विद्यार्थी संगठन सरकारको, त्यस्तै परे राजनीतिक दलकै पनि प्रतिपक्ष हो तर विश्वविद्यालयमा पार्टीको काम गर्न थाले । दबाबमूलक कामहरू गर्न सकेनन् । विद्यार्थी संगठन आफ्नो चरित्रबाट, आफ्नो ओजपूर्ण इतिहासबाट च्यूत भएको छ । यसैले गर्दा नै विश्वविद्यालयको स्तर खस्केको हो ।’

संगठनको नाममा बिचौलिया विद्यार्थीहरूले फाइल बोक्ने काम गरेको र प्राध्यापकलाई कुटपिट हुँदा पनि संगठनले संरक्षण गर्ने कुराले पछिल्लो समयमा विद्यार्थी संगठन बदनाम बन्दै गएकोमा सबै संगठनका नेताहरू एकमत छन् । संगठनले निर्णय गरेर भन्दा पनि व्यक्तिगत स्वार्थका लागि प्राध्यापकहरूले नै यस्ता बिचौलियालाई प्रयोग गरेको, तिनै बिचौलियासँग सम्झौता गरेर संगठनको मान्यता दिएको सभापति ओझा बताउँछन् ।

राजनीतिक दलहरूले भागवण्डामा नियुक्ति दिएका पदाधिकारी, डिन, विभागका प्रमुखहरूले कसरी काम गरेका छन् । विश्वविद्यालयलाई फाइदा भइरहेको छ कि घाटा, प्राज्ञिक काम भयो कि भएन भनेर सरकारले समीक्षा नगर्दा यस्तो अवस्था आएको न्यौपाने बताउँछन् । उनले भने, ‘विश्वविद्यालय पैसा जसले दियो, उसैको कार्यक्रम लागू गर्ने भएपछि कसरी हाम्रो अनुकूल हुन्छ ? क्याम्पस सरकारी, प्रोग्राम निजी चलाइरहेका छन् । अनुसन्धान केन्द्र गौचरनजस्ता भएका छन् ।’

स्वार्थ समूहका भरिया

विश्वविद्यालयमा नियुक्ति खानेहरूले नै विश्वविद्यालयमा राजनीति भयो भन्ने गरेका छन् । हाम्रोतर्फबाट नियुक्ति खाएकाले के काम गर्‍यो भनेर कुनै दलले मूल्यांकन गर्दैनन् । विशेष गरेर माओवादीले कहिल्यै मूल्यांकन नगरेको न्यौपाने बताउँछन् ।

उनले भने, ‘विश्वविद्यालयमा माओवादीबाट नियुक्ति खानेले गतिलो काम गर्नेमध्ये पोखरा विश्वविद्यालयका केशरजंग बराल मात्र हुनुहुन्छ । अरुले प्रतिफल आउने काम अहिलेसम्म गरेको छैन । के अपेक्षासाथ नियुक्ति दिएको थियो ? के काम गणना गर्न लायक गरेको छ भनेर अत्तोपत्तो छैन । राम्रो काम नगरेपछि हामीले गरेको काम ठीक छैन । प्राज्ञिक चिन्तनमा नभएका मानिसले गर्ने योगदान राम्रो हुँदैन ।’

प्राज्ञिक काम हुनलाई प्राज्ञिक व्यक्ति आउनुपर्छ । त्यसका लागि सेवा आयोगले परीक्षा लिनुपर्छ । यसका विद्यार्थीहरूले हाम्रो मान्छे भर्ना गर भनेर हस्तक्षेप गर्नु हुँदैन । पदाधिकारी भागवण्डाभन्दा बोर्ड अटम ट्रस्ट निर्माण गरेर छनोट गर्ने हो भने समस्याको समाधान हुने राई बताउँछन् ।

त्रिभुन विश्वविद्यालयको अहिलेको नेतृत्व, सबै स्टेक होल्डरहरू, त्यहीँ पढेर ठूला पदमा पुगेकाहरू, अहिलेको राजनीतिक नेतृत्व जो पार्टीको नेतृत्वमा पुग्नुभएको छ, उहाँहरू सबै जिम्मेवार रहेको नेविसंघका अध्यक्ष दोजाङ शेर्पा बताउँछन् ।

उनले भने, ‘यसमा आंशिक रूपमा छ । कर्मचारी, प्राध्यापक, राजनीतिक नेतृत्व, विश्वविद्यालयका पदाधिकारीले विद्यार्थीलाई उचाल्छन् । यसमा प्रयोग हुने गरेका छन् । अब विश्वविद्यालयमा तालाबन्दी नगर्ने भनेर ज्ञापनपत्र बुझाएका छौँ । प्राध्यापकले प्रलोभनमा पारेर संगठनका नेताहरू प्रयोग भएका छन् । अब यो कुरा बन्द गर्नमा दृढ छौँ ।’

अब विश्वविद्यालयलाई नयाँ दिशामा लैजानुपर्छ । यसमा एकले अर्कालाई दोष दिनुभन्दा अब सबै मिलेर यसलाई सुधार्नुपर्छ । विश्वविद्यालय बिग्रनुको दोषमा केही हिस्सा विद्यार्थी संगठनको छ । जति दोषी विद्यार्थी संगठन छन्, त्यत्ति नै अरु रहेको शेर्पा बताउँछन् । उनले भने, ‘विश्वविद्यालयको नियम कानुन पुरानो छ । यसलाई पनि संशोधन गरिनुपर्छ । कानुन बनेमा नयाँ तरिकाले काम गर्न सकिन्छ । यसलाई पनि ध्यान दिनुपर्छ ।’

विश्वविद्यालयलाई बिगार्नमा राजनीतिक दलको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण हात भए पनि अहिले प्राध्यापकहरू पनि त्यसमा संलग्न रहेको त्रिवि क्याम्पसका पूर्वस्ववियु सचिव मानुषि यमी भट्टराई बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘आफ्नो बढुवाको पालो आऊला भनेर प्राध्यापकहरू नै विद्यार्थी नेता, नेता पनि के भन्ने, गुण्डाजस्ता विद्यार्थीको संरक्षणमा लागेका छन् ।’

त्रिविको अवस्था खस्केको भन्दै सबैतर्फ चिन्ता र चासोको बहस भइरहँदा प्रमुख पार्टीहरूको नेतृत्वमा विद्यार्थी आन्दोलनबाट आएका र त्रिविमा नै अध्ययन गरेका नेताहरू छन् ।