अस्करमा उत्कृष्ट अन्तर्राष्ट्रिय फिचर फिल्म अवार्ड जित्ने 'ड्राइभ माई कार'

अस्करमा उत्कृष्ट अन्तर्राष्ट्रिय फिचर फिल्म अवार्ड जित्ने 'ड्राइभ माई कार'

A+ A A-

यस फिल्मका प्रमुख पात्र एक चर्चित नाटक निर्देशक र कलाकार योसुके काफुकु हुन् । उनी एन्टोन चेखबको नाटक 'अंकल भान्या' निर्देशन गर्नका लागि हिरोसिमा आर्ट एन्ड कल्चर थिएटरको आवासीय कार्यक्रममा गएका छन् । त्यहाँ उनले आफ्नो नाटकमा खेल्ने कलाकारहरूलाई अडिसनबाट छान्नु छ । स्क्रिप्ट रिडिङ गर्नु छ, अनि निर्देशक भएर नाटकलाई स्टेजसम्म लैजानु छ ।

उनलाई पुनः एकपल्ट 'अंकल भान्या' नाटकभित्र छिर्नु छ, जुन आफैँमा चुनौतीपूर्ण काम हो । त्यो नाटकले हरेक कलाकारलाई उनीहरूको अस्तित्वतिर फर्काइदिन्छ । जवाफ दिँदा आफूलाई सम्हाल्नै गाह्रो पर्ने असाध्यै कठोर प्रश्नहरू सोधिदिन्छ । जसलाई झेल्न हरेक कलाकारका लागि चुनौतीपूर्ण हुन्छ ।

जुन नाटक दुई वर्षअगाडि मुख्य कलाकार भएर गर्दै गर्दा काफुकुलाई बीचमा नै गाह्रो भएको थियो, त्यही नाटकलाई निर्देशकको रूपमा अप्रोज गरेर फेरि स्टेजसम्म डोर्‍याउनु छ ।

उनले आवासीय कार्यक्रमका आयोजकलाई आफू बस्ने ठाउँ कम्तीमा एक घण्टा पर राखिदिनू भनेका छन् । श्रीमतीको आवाजमा रेकर्ड गरिएका नाटकका सबै संवाद गाडी कुदाउँदै सुन्ने र बोल्ने उनको बानी छ ।

तर, त्यहाँ उनी गाडी कुदाउन पाउँदैनन् । अघिल्लो पल्ट आएको कुनै कलाकारको कार दुर्घटना भएकाले त्यहाँ आउनेलाई गाडी कुदाउन नदिन ड्राइभर आयोजकले नै दिने व्यवस्था छ । नाइँ भन्दाभन्दै पनि र गाडीमा संवाद सुन्नुपर्ने आफ्नो कारण बनाउँदा बताउँदै पनि उनले ड्राइभर राख्नुपर्ने हुन्छ ।

ड्राइभर हुन्छिन् एक २३ वर्षकी युवती मिसाकी वतारी । टेस्ट ड्राइभ गरेपछि काफुकु उनलाई ड्राइभर बनाउन राजी हुन्छन् । काफुकुको रातो रातो गाडीको स्टेरिङ वतारीको हातमा पुग्छ ।

उनले स्टेरिङ समातेपछि गाडी केवल अगाडि मात्र जाँदैन । फिल्म केवल अगाडि मात्र जाँदैन । उनी गाडीलाई कुदाउँदाकुदाउँदै काफुकुलाई उनको विगतसम्म लैजान्छिन् । आफूलाई आफ्नो विगतसम्म पुर्‍याउँछिन् । अन्य चरित्रको विगतसम्म पुर्‍याउँछिन् । त्यो गाडी उनीहरूलाई आफ्नो विगततिर फर्काउने माध्यम बनिदिन्छ ।

जापानी निर्देशक रिउसुके हामागुचीले चर्चित लेखक हारुकी मुराकामीको कथाहरूमा आधारित भएर बनाएको 'ड्राइभ माई कार' फिल्म त्यसैले पनि केवल एक युवतीले एक निर्देशकको गाडी कुदाएको कथा मात्र हैन । चरित्रहरूले आफ्नो वर्तमानको स्टेरिङलाई विगतसम्म जान दिएको कथा हो । यसको प्रमुख पात्र काफुकुले जस्तै आफूले मात्र कुदाइरहेको आफ्नो जिन्दगीको गाडीलाई विश्वास गरेर अरूको हातमा थमाएको कथा हो । आफ्नो गोप्य कथा अरूलाई सुनाएको कथा । आफ्नो जिन्दगीको बुझाइ अरूलाई पठाएको र अरूको बुझाइलाई मनन गरेको कथा हो । जटिल सामाजिक परिवेशमा रहेका फरकफरक पात्रले एकअर्कालाई फरकफरक तरिकाले भेटेको कथा ।

०००

त्यसरी गाडी वतारीको हातमा सुम्पिनुभन्दा पहिला काफुकु अन्य मान्छेको अगाडि खुलेका हुँदैनन् । उनको जीवनमा श्रीमतीसँगको प्रेम र नाटकप्रतिको लगावबाहेक धेरै चीज हुँदैन । उनले आफ्नो निश्चित अनुशासन बनाएका छन् । त्यसैमा चल्नुलाई आफ्नो जीवनको लक्ष्य बनाएका छन् । त्यसरी आफ्नो जीवनलाई एक्लो बनाएका छन् ।

तर, गाडी दिएपछिका यात्रामा आउने अनेकौँ घटनाहरूमा उनी अरूको ठाउँबाट कुनै कुरालाई हेर्न सक्ने हुन्छन् । अरूको विश्वासलाई सुन्ने हुन्छन् । नाटक बनाउने क्रमको सुरुवाततिर तयारी गर्दै गरेको एउटा दृश्यमा एक कलाकारले 'तपाईंको इन्टेन्सन बुझ्न पाए बेटर गर्थिम्' भन्दा उनले भनेका थिए, 'तिमीले बेटर गर्नु पर्दैन ।' तर, बिस्तारै त्यसो गर्नु आफ्नो गल्ती थियो भन्ने महसुस गर्छन् । उनले गल्ती महसुस गर्दा केही कुरा गुमाइसकेका हुन्छन् तर जति कुरा गुमाए पनि गल्ती स्वीकारेर अगाडि बढ्न ढिलो हुँदैन भन्ने महसुस गर्छन् ।

यसरी फिल्मभित्रको नाटक अगाडि बढ्दै गर्दा फिल्मको प्रमुख पात्र नाटक निर्देशकको जीवनको धेरै कुरा पछाडि फर्किन थाल्छ । उनको गाडी कुदाउने वतारीको जीवन पनि पछाडि फर्किन थाल्छ । गाडी अगाडि बढ्दै जाँदा जतिजति उनीहरूको चिनजान हुन्छ, त्यतित्यति नै उनीहरूको धेरै कुरा पछाडि फर्किन थाल्छ । आफू आएको ठाउँतिर । आफूले बिताएको कठोर विगततिर ।

फिल्मको अन्त्यतिरको एउटा दृश्यमा वतारी काफुकुलाई आफू हुर्किएको घरको भग्नावशेष देखाउन लग्दै हुन्छिन् । पहिरोले बगाएको घरको भग्नावशेष । उनको आमाको सास लगेको भग्नावशेष ।

लामो ड्राइभ गर्नुपर्ने बाटोमा गाडी पटकपटक अनेकौँ सुरुङहरूमा छिरिरहन्छ । उनीहरू वर्तमानबाट विगतको लामो सुरुङमा छिरेजस्तो । आफू आएको ठाउँतिर फर्किएजस्तो । त्यति बेला लाग्छ, हामी पनि उनीहरूसँगै छिर्दैछौँ । उनीहरू गइरहन्छन् । यस्तो लाग्छ, उनीहरू आफ्नो विगतको कुनै गहिरो सुरुङमा एकैपल्ट जाँदैछन् ।

यो फिल्म हेर्दै गर्दा हामी पनि उनीहरूको गाडी सुरुङमा छिरेर विगतमा गएजस्तै आफ्नो विगतमा छिरिरहन्छौँ । आफूले गरेका सानादेखि ठूला गल्ती र तिनले पुर्‍याएका सानादेखि ठूला असरलाई केलाइरहन्छौँ ।

यो फिल्मले थाहै नपाई दर्शकलाई जिन्दगीतिर फर्काउँछ । उनीहरू आएको बाटो र त्यो बाटोमा भएका अनेकौँ गल्तीहरूलाई सम्झाउँछ । त्यो गल्तीले अहिलेको जीवनलाई असर पो गरिरहेको छ कि ? सोच्ने बनाउँछ ।

०००

काफुकुको कार रातो छ । निक्खर रातो । उनलाई त्यो कार एकदमै प्यारो छ । त्यसका हरेक चीज प्यारा छन् । त्यसलाई चलाएपछि वतारीले एउटा दृश्यमा भन्छिन्, 'यो एकदमै जतन गरेर कुदाएको कार हो भन्ने थाहा हुन्छ ।'

जापानी संस्कृतिमा रातो रङको महत्त्व धेरै छ । यसले सफलता वा उन्नति जनाउँछ । प्यासन र सेक्रिफाइस बुझाउँछ । त्यसैले पनि काफुकुको कारले उनको चरित्रलाई बुझाउँछ । उनी सफल निर्देशक छन् । तर, जापानी संस्कृतिको अर्को रङ नीलोभन्दा फरक छन् । नीलो अर्थात् साधारण मानिसहरू । अर्थात् साधारण विगत । त्यहाँ रातो उनको वर्तमान रङ हो । तर, उनी खास बनेका नीलोबाट हुन् । त्यसैले पनि हरेकपल्ट उनको गाडी नीलोसँग टकराउँछ । उनको आँखामा असर गर्ने गरी गाडी दुर्घटना हुँदा ठोकिएको एउटा कार नीलो छ । यस्तै, आवासीय कार्यक्रमका आयोजक चढ्ने गाडी पनि नीलो छ ।

उनी सुरुमा कारभित्र ड्राइभर युवतीलाई बस्न दिँदैनन् । केही दिनसम्म उनी पार्किङबाहिर बसेर पर्खिरहेको देखेपछि भन्छन्, 'चिसो भयो भने कारमा बसे पनि हुन्छ । तर भित्र चुरोट नखानू ।'

उनको कारमा बस्नुको मतलब उनको जिन्दगीमा पस्नुजस्तै हो । किनकि उसको कार केवल कार मात्र हैन । उनले आफ्ना सबै नाटकहरूको संवाद कारमा बसेर सुनेका छन् । सायद जिन्दगीको महत्त्वपूर्ण समय त्यही कारमा बिताएका छन् । उनले नाट्य जगत्‌मा बनाएको अलग्गै पहिचान र फिल्ममा लगभग अन्य गाडीभन्दा सबैभन्दा फरक रातो रङको कार उसको जिन्दगीको नै बिम्ब हो । त्यो कार उनी हतपती आफ्नी श्रीमतीलाई पनि कुदाउन दिँदैनन् । दुर्घटना भए पनि अस्पतालबाट फर्किंदा श्रीमतीले गाडी कुदाएको बेलामा भन्छन्, 'एउटा कुरा म सहनै सक्दिँन । 'के ?' श्रीमती सोध्छिन् । 'तिम्रो ड्राइभिङ ।'

मतलब उनी आफ्नो जिन्दगीको गति आफैँ निर्धारण गर्न चाहन्छन् । आफ्नो जिन्दगीको ढोका आफैँ लगाउन चाहन्छन् । आफ्नो जिन्दगीलाई कार कुदाइरहेको बेलामा हुने आफ्नो मोमेन्टमा मात्र बाँच्न चाहन्छन् । तर, कारको एउटा प्रमुख हिस्सा रेकर्डिङ हो । जो उसकी श्रीमतीले हरेकपल्ट उसका लागि गरिदिनुपर्छ । अनि कार दौडिने ठाउँ सडक हो, जहाँ अरू धेरै उस्तै गाडीहरूसँग यात्रा गर्नुपर्छ । यो कुरा उनी ढिलो महसुस गर्छन् ।

फिल्ममा प्रयोग भएको एउटा ट्रान्जिसनले श्रीमती र उनी कसरी जोडिएका छन् भन्ने कुरा बताउँछ । उनले चलाइरहेको कारको दुईवटा चक्का घुमिरहेको दृश्य ट्रान्जिसनमा जाँदा क्यासेट बज्दा रिल घुमिरहेको दृश्यमा परिणत हुन्छ । अर्थात् उनको कारको चक्काको प्रमुख हिस्सा श्रीमतीले रेकर्ड गरेर राखिदिएका चक्का हुन् ।

तर, त्यति हुँदाहुँदै पनि उनको जिन्दगीमा अरूको स्थान कम छ । किनकि त्यसभन्दा पहिला उनको गाडीमा धेरै मान्छे सायद चढेका थिएनन् । उसले स्टेरिङ पनि धेरैलाई चलाउन दिएको थिएनन् । तर, मिसाकी वतारीले स्टेरिङ समातेपछि उनको जिन्दगीको गति पहिलोपल्ट उसले तत्काल लिन नपाउने गरी कसैको हातमा जान्छ । त्यसले उसको जीवनमा लामो समय बसेका धेरै गह्रौँ भारीहरूलाई हलुका बनाउँदै जान्छ ।

स्वाभाविक हो, वतारीको अँध्यारो विगत पनि त्यसैमा मिसिन्छ । हरेक दिन रेकर्डिङ सुन्दै जाँदा उनीहरू सँगै आआफ्नो विगतको टनेलमा छिर्छन् । उनले जाडो भए भित्र छिर्नू भनेको वतारी मान्छिन् । अर्थात् उनी उनको जिन्दगीको चिसो/न्यानोमा छिर्छिन् ।

त्यो चिसो/न्यानो जुन उनले पहिरोमा परेर पुरिएकी आफूलाई एकदमै पीडा दिने आमालाई मद्दत नगरी छोडेर हिँडेपछि पाएकी थिइन्/थिइनन् । उनलाई चिसो/न्यानो दिँदा केही चिसो/न्यानो बतास काफुकोको छातीमा पनि छिर्छ । उनको विगतको कथा सुनेपछि उनी पनि आफ्नो चिसो/न्यानो कथा खोतल्छन् ।

काफुकुले श्रीमतीलाई अर्कै पुरुषसँग शारीरिक सम्पर्क राखिरहेको देखेका थिए । उनले त्यसका बारेमा कुरा गर्न सकेनन् । उनी श्रीमतीलाई गुमाउन चाहँदैन थिए । श्रीमतीले एक दिन घर आएपछि केही भन्छु भनेकी थिइन् । उनी त्यही कुरा भन्छिन् र आफू उनलाई गुमाउँछु भनेर गएका थिएनन् ।

श्रीमती ह्यामरेज भएर बितिन् । उनी समयमा उठाउन पुगेनन् ।

वतारीले पहिरोमा आमा पुरिएको देखेकी थिइन् । तर, आमाले आफूलाई राम्रो व्यवहार गरेको उनलाई कहिल्यै याद थिएन । त्यसैले उनी मद्दत नमागी चुप बसिन् । आमा पुरिएको पुरियै भइन् ।

काफुकुलाई लाग्छ, उनले बेलैमा घर जान डराएर श्रीमतीलाई मारे । वतारीलाई लाग्छ, उनले मद्दतका लागि नबोलेर आमालाई मारिन् ।

कसैको विगत थाहा पाएपछि मान्छे अर्कै गरी नजिकिन्छ । यसरी एउटै गिल्टसहितको विगतसँग साक्षात्कार भएसँगै उनीहरूको सम्बन्धले नयाँ उचाइ लिन्छ ।

०००

सायद त्यही विगतसँग भागिरहेकाले काफुकुलाई दुई वर्षपहिला 'अंकल भान्या' नाटक गर्न गाह्रो भएको थियो । उनले आफ्नो विगततिर जाने ढोका बन्द गरेका थिए । फिल्म भन्छ 'आफूलाई विगततिर जान नरोक्नू ।' बरु आफूलाई सबैभन्दा सताउने नै भए पनि विगतमा पुग्नु र त्यसलाई स्वीकार्नु ।

मानसिक रूपमा ऊ र वतारी आफ्नो विगतमा पुगेर आफूलाई स्वीकार्छन् । आफ्नो गल्तीतिर फर्किने संवाद भेट्टाउँछन् । आफूबाहेक कसैलाई गाडी कुदाउन दिन्छन् । आफ्नो श्रीमतीसँग प्रेममा परेको कोजी टाकासुकीलाई कलाकार बनाएर आफ्नो नजिक आउन दिन्छन् ।

उनी कसैलाई धेरै घृणा गर्दैनन् । बदलाको भावना पनि लिँदैनन् । यसरी केवल कठिन नै भएर पनि आफूलाई आफ्नो विगततिर फर्किन दिन्छन् । आफूले बनाएका सानाठूला सबै नियमलाई भत्किन दिन्छन् ।

एउटा दृश्यमा उनी र कोजी टाकासुकी उनको कारको पछाडि सिटमा बसिरहेका छन् । उनी कोजीलाई आफ्नो श्रीमतीका बारेमा बताउन थाल्छन् । स्क्रिनराइटर रहेकी उनलाई सेक्स गरिसकेपछि आफ्नो कथा सुनाउनुपर्थ्यो भन्ने सुनाउँछन् । बिहान उनले सुनाएको कथा बिर्सिने तर आफूले सम्झिएर लेख्न सघाएको बताउँछन् । उनी यस्तरी बताउँछन् कि मानौँ, त्यो कुरा उनलाई मात्र थाहा थियो ।

तर, उनले श्रीमतीले भनेको कथा जहाँसम्म लैजान्छन्, त्योभन्दा धेरै अगाडिको कथा कोजी भनिदिन थाल्छ । अनि सम्भवत: फिल्मको सबैभन्दा लामो संवाद बोल्दै भनिभ्याउँछ, 'कसैलाई पूरा जान्दछु भन्ने लाग्दा पनि, कसैलाई पूरा माया गर्छु भन्ने लाग्दा पनि, तिमी कसैको मनभित्र पस्न सक्दैनौ । यसले तिमी दु:खी हुन्छौ तर यदि इमानदार प्रयास गर्‍यौ भने आफ्नो मनलाई पनि पूरै बुझ्न सक्छौ । कसैलाई पूर्ण रूपमा बुझ्न चाहन्छौ भने आफैँलाई पूर्ण रूपमा बुझ ।'

उसले त्यसो भनेर काफुकुलाई आफूले श्रीमतीलाई कति कम बुझ्ने प्रयास गरेछु भन्ने थाहा हुन्छ । सँगै त्यो सबै कुरा वतारीले स्टेरिङ समातेर सुनिसकेपछि आफूसँग लुकाउन धेरै कम कुरा रहेको पनि थाहा हुन्छ । उनले कोजीलाई सानैमा बितेकी छोरीका बारेमा बताउँदै उनी यति बेला २३ वर्ष पुग्छिन् भन्छन् । त्यस बेला गाडीको ब्याक मिररमा वतारीको आँखा देखिन्छ । उनी काफुकुले आफूलाई छोरीको रूपमा हेरेको कुरा बुझ्छिन् ।

युवक ओर्लिएपछि काफुकु पहिलोपल्ट वतारीसँगै गाडीको अघिल्लो सिटमा बस्छन् । चुरोट निकालेर दिन्छन् । धुवाँ फाल्नलाई कारको छतबाट बाहिर हात निकाल्छन् । दुवैको हातमा समान तरिकाले चुरोट जलिरहेको छ । मतलब, दुवैको जिन्दगीमा समान तरिकाले सङ्घर्ष चलिरहेको छ ।

त्यसैले त फिल्मको अन्त्यतिर उनीहरू एकअर्कालाई अँगाल्छन् । बाबुले छोरीलाई अँगालेजसरी । अनि काफुकु आफूलाई फिल्मभरकै सबैभन्दा कमजोर बनाएर भन्छन्, 'यो कठिन समय कटिजान्छ, हामी जिन्दगी बाँचिरहनुपर्छ ।'

०००

यो फिल्म सहानुभूतिको सेलिब्रेसन हो । अनिसँगै आफ्नो वर्तमानको मानसिक अवस्थालाई असर गर्ने विगतसँग भागेर हैन, त्यसलाई स्वीकारेर अगाडि बढ्नुपर्ने सन्देशको प्रवाह पनि । यसमा पात्रहरूको बीचमा यदि कुनै दूरी छ त त्यो कुनै द्वन्द्वभन्दा पनि एकअर्काको बुझाइका कारणले मात्र हो । वतारीलाई उनको आमाले जहिल्यै पीडा दिइरहिन् । यदि उनले छोरीलाई बुझेको भए मात्र पनि उनी सायद जिउँदो हुन्थिन् ।

साङ्केतिक भाषाले मात्र एक कलाकारको घर गएको बेला ती महिला कलाकारलाई काफुकु नाटकको रिहर्सल कस्तो भइरहेको छ भनेर सोध्छन् । उनले तीनलाई थोरै सहानुभूति राखेर सोधेका हुन्छन् । तर, उनी जवाफ दिन्छिन्, 'अरूलाई नसोध्ने कुरा मलाईचाहिँ किन सोधेको ? अरू मान्छेसँग हुनेभन्दा असल मसँग हुनु पर्दैन । मानिसहरू मैले बोलेको बुझ्दैनन् । यो मेरा लागि नर्मल कुरा हो । तर, म सुन्न र देख्न सक्छु । भाषाले भन्ने कुराभन्दा धेरै कुरा कहिलेकाहीँ म बुझ्न सक्छु ।' अर्थात् उनी आफ्नो अस्तित्वलाई आफूले बुझेको र स्वीकारेको जसरी नै अरूले स्वीकारून् भन्ने चाहन्छिन् ।

उनको श्रीमान् आवासीय कार्यक्रमको नाट्य रूपान्तरण गर्ने मान्छे हुन्छ । उसले अक्षर बोल्न नसक्ने श्रीमतीसँगको आफ्नो प्रेमको कुरा सुनाउँदै भन्छ, 'कोरियामा उनको भाषा बुझ्ने साथीहरू थिए । त्यसैले यता आउँदा उनी एक्लै हुन्छिन् कि भन्ने पनि लाग्थ्यो । तर पछि मैले बुझेँ, म उनलाई सय जना मानिसले सुने जसरी सुनिदिन सक्छु ।' उसले भनेको संवादको आशय पनि समानुभूति नै हो ।

फिल्मको अन्तिमतिर हिउँले छोपेको भग्नावशेषनजिकै खाल्डो खनेर चुरोटलाई माथितिर पारेर ढड्याउँदै आफ्नो मनमा भएका सबै थोक बोलिसकेपछि वतारी अलिक मास्तिर उभिएको काफुकुतिर फर्किन्छिन् । काफुकु उनलाई तान्न हात दिन्छन् । उनी भन्छिन्, 'फोहोर छ ।' काफुकु आफैँ तल झर्छन् । उनको हात समाउँछन् र माथि लैजान्छन् ।

यो दृश्यले भन्छ, 'कसैलाई स्वीकार्नु छ भने उसको कमजोरीसहित स्वीकार । समानुभूतिले स्वीकार । नजिकैबाट स्वीकार ।'

यसरी फिल्मले पहिला पर लागेका तर असाध्यै नजिक रहेका अनेकौँ सम्बन्धलाई गहन तरिकाले पछ्याउँछ । कलालाई आफ्नो व्यक्तिगत अनुभवबाट हेर्ने कुरा सिकाउँछ । अनि सिकाउँछ, आफूलाई सधैँ आफूमा मात्र सीमित नराखी कसैको नजिक पुग्न । कसैलाई नजिकैबाट सुन्न । कसैका लागि आफ्नो क्षमताभन्दा बढी गर्न । अनि प्रेम गर्न । विश्वास गर्न । समानुभूति राख्न ।

यी कुरा सायद निर्देशक हरेक पलमा अरुलाई बेवास्ता गर्न बानी भइरहेको, विभिन्न कारण देखाउँदै एकअर्काबाट टाढा गइरहेको, एकअर्काको बाटो छेकिरहेको, एकअर्कालाई छिर्के लगाइरहेको, एकअर्कालाई रुवाइरहेको सारा संसारलाई नै भन्न चाहन्छन् कि ?

अरू पनि..