'साउण्ड अफ मेटल' फिल्ममा पियानोको जवाफ

A+ A A-

ठीक चलेको जस्तो लागुञ्जेल धेरै कुरा कसरी चलिरहेको छ भन्ने थाहा हुँदैन । त्यसलाई चलाउन आफूले कति मिहिनेत गरिरहेको थिएँ भन्ने थाहा हुँदैन ।

कहिलेकाहीँ त मिहिनेत लगाउनुपर्ने कुरामा मिहिनेत लगाइरहेको थिएँ कि थिइनँ भन्ने पनि थाहा हुँदैन । ठीक चलिरहेको कुराबाट भागिहाल्न सकिँदैन । कतै अडिएर के कस्तो चलिरहेको छ भनेर मूल्याङ्कन गर्न पनि सकिँदैन ।

ठीक चलिरहेको कुराले सजिलो बानी लगाउँछ । बानीले यताउता नसोची त्यसलाई नै पछ्याइराख्न हतार लगाउँछ । बहकाउँछ । ठीक चलेन भने के गर्ने भन्ने सिकाउँदैन । ठीक नचलेमा गर्नुपर्ने कुराको तयारी गराउँदैन ।

ठीक चलिरहेको कुराले कतिबेला चल्न बन्द गर्छु भनिँदिँदैन । हामी त्यसैको जालमा परिन्छ । ठीक परिरहेको छ जस्तो लाग्ने महसुसमा फसिन्छ । त्यस्तो नहुनासाथ आत्तिइन्छ ।

यसपल्टको ओस्कारमा साउन्ड डिजाइनतर्फ उत्कृष्ट फिल्म 'साउन्ड अफ मेटल' को मुख्य पात्रलाई त्यस्तै हुन्छ । ऊ आफ्नो गायक प्रेमिकाका लागि स्टेजमा ड्रम बजाउँछ । उनीहरू नयाँ एल्बमको तयारी गर्दै हुन्छन् । म्युजिक टुर पनि हुन लागेको हुन्छ । उनीहरू ड्रग एडिक्सनबाट निस्किएको चार वर्ष बितिसकेको हुन्छ । सङ्गीतको नयाँ उचाइमा पुग्न लागेका हुन्छन् ।

सबै थोक ठीक चलिरहेको हुन्छ । सबै थोक ठीक चलिरहेको जस्तो लागिरहेको हुन्छ । त्यसै बेला केही पूर्वसंकेतबिना नै उसको कान बन्द हुन्छ । ऊ सुन्न छोड्छ ।

खुल्ला हावामा हुँदा उडेको जस्तो नलागेको उसको जिन्दगीको जहाज उसलाई थाहा नै नदिई कालो बादलभित्र टर्बुलेन्समा पर्छ । उसको जिन्दगी हल्लिन्छ । जोडले हल्लिन्छ ।

उसलाई त्यो सबै हुँदै छ भन्ने थाहा हुँदैन । उसले त्यसका लागि कुनै तयारी गरेको थिएन ।

उसको कानले ऊबाट त्यो कुरा फिर्ता लान थाल्छ, जसलाई उसले आफ्नो जीवन सोचिरहेको थियो । पहिला आवाज, अनि प्रेमिका, संगीत, सपना । सबै ।

वा उसको कानले उसले सुन्न छोडेर उसलाई त्यो कुरा सुनाइदिन थाल्छ, जुन कुरा उसको लाउड म्युजिकको सङ्गतमा छोपिएको थियो ।

उसका लागि सुन्ने क्षमता सुन्नु के थियो ?

उसले सुनिरहेको चीज खोसिएको थियो कि ? उसले नसुनिरहेको चीज सुनिएको थियो ?

हामीले आफ्नो ठानेर सुनिरहेका के के चीज आफ्ना हुन् ? ती नहुँदा हामी कति हौँ ? हामी खासमा चाहिँ कति हौँ ?

यो फिल्मले कान सुन्न छोडेपछिका मसिना मसिना पलहरूलाई नजिकबाट नियाल्दै यी र यस्ता प्रश्नहरूको जवाफ दिँदै जान्छ ।

फिल्म अगाडि बढ्दै जाँदा प्रमुख पात्र ड्रमरले भोगेका सङ्घर्षहरू फरक तरिकाले हाम्रो सङ्घर्ष बन्छन् । उसले गरेका प्रयासहरू हाम्रो प्रयासलाई भनिदिने बिम्ब भन्छन् । उसका सम्बन्धहरू हामीले जबर्जस्ती निभाइरहेका वा जबर्जस्ती बिर्सिरहेका सम्बन्ध बन्छन् । हाम्रा सपना बन्छन् । हाम्रा कान बन्छन् । हाम्रा आवाज बन्छन् ।

ती जवाफहरूमा विस्तारै हामीलाई पनि आफ्नो जवाफ दिन थाल्छन् ।

०००

यो फिल्मले कान सुन्न छोडेको ड्रमर पात्रको कथा ऊभन्दा पर बसेर भन्दैन । बरु उसको कानलाई नजिकैबाट बुझेर र उसको आवाजविहीनतालाई नजिकैबाट सुनेर भन्छ । उसको वरपर नै रहेर भन्छ ।

त्यसरी भन्न क्यामेरा र ध्वनि साथसाथ उभिन्छन् ।

कानलाई नजिकैबाट पछ्याउने क्यामेरा । उसले कान सुन्न छोडेपछिका हरेक फ्रेममा कानलाई एकदमै प्राथमिकता दिने क्यामेरा । त्यसका सटहरू, एङ्गलहरू र तिनले बोल्ने न्यारेटिभ । उसले कान नसुन्दाको अनुभवलाई दर्शकलाई नै अनुभव गर्न लगाउने गरी बज्ने वा नबज्ने साउन्ड । अनि चरित्रलाई दर्शकको अनुभव बनाइदिने ती दुवैको मिश्रण ।

फिल्मको सुरुवात एकदमै शक्तिशाली रक म्युजिकबाट हुन्छ । अन्त्य आवाजविहीन शान्तिबाट हुन्छ । रक म्युजिक बजेको बेला मुख्य पात्र शरीरको इनर्जी एकदमै धेरै खर्च गर्दै अस्थिर आँखा यताउता डुलाइरहेको छ । फिल्मको अन्तिममा कान सुन्न सक्ने बनाउन लगाएको मेसिन निकालेपछि केही पनि सुन्न छोडेको पात्र एकदमै शान्त भएर आकाशतिर आँखा हेरिरहेको छ ।

पहिला कान सुन्दा उसका आँखा स्थिर छैनन् । अन्तिममा कान नसुन्न छोडेपछि वा भनौँ, कान नसुन्ने कुरालाई स्वीकारेपछि उसका आँखा स्थिर छन् ।

यस्तै, कान सुन्ने हुँदा एउटा दृश्यमा ऊ आफू र प्रेमिका बस्ने भ्यानबाट निस्किँदा बाहिर एकदमै शान्त हुन्छ । त्यहाँ केही आवाज हुँदैन । ऊ त्यो शान्तिमा धेरै बेर बस्न सक्दैन । उसलाई त्यस बेला शान्तिको बानी हुँदैन, किनकि ऊ कान सुनिरहेको हुन्छ ।

तर, अन्तिम दृश्यमा ऊ बाहिर हुँदा शहरको चर्को स्वर जेनतेन कानमा रहेर सुनाइदिने मेसिनमार्फत सुनिरहेको छ । ऊ त्यसलाई सुन्न सक्दैन । साङ्केतिक भाषा सिकिसकेपछि पनि कानको अप्रेसन गरेर अलिअलि सुन्ने बनाउन टाउकोमा राखेको सुन्ने मेसिन टाउकोबाट निकालिदिन्छ । वरपर सबैतिर म्युट सुन्छ । उसलाई त्यति बेला नसुन्ने कुरा मन पर्छ । उसले नसुन्ने आफूलाई स्वीकार्छ ।

उसको कान हुञ्जेल ऊ हल्लामा अभ्यस्त थियो तर शान्त थिएन । उसको कानको क्षमता गुमेपछि ऊ हल्लाको लतबाट टाढा जान समय लाग्यो तर उ शान्त भयो ।

यो फिल्मले शान्तिको यात्रा गराउँछ । र, त्यो यात्रामा उसको कान केवल कान रहँदैन । उसले सुनेका लाउड आवाजहरू केवल उसले सुनेका आवाज रहँदैनन् । उसले कान सुन्न छोडेको घटना केवल उसको मात्र रहँदैन ।

ती हामीले विभिन्न नाममा सुनिरहेका चर्का स्वरहरू बन्छन् । ती स्वहरू जसलाई उसले म्युजिक सोचेको जस्तै हामी आफ्नो जीवनको अङ्ग सोचिरहेका छौँ । सपनाका चर्का स्वरहरू । दौडधुपका चर्का स्वरहरू । बाटोका स्वरहरू । महलका स्वरहरू । आफन्तका स्वरहरू, समाजका स्वरहरू । ती सबै स्वरहरूले हामीलाई अधैर्य राखिरहेका छन् ।

सङ्गीत सुन्नैपर्छ भन्ने छैन । त्यो महसुस गर्न पनि सकिन्छ । कतै हामी महसुस गर्दा हुने कुरालाई पनि जबर्जस्ती सुन्न खोजिरहेका त छैनौँ ? सुन्नु नपर्ने वा नसुने पनि फरक नपर्ने कुनै सम्बन्धलाई जबर्जस्ती तन्काइरहेका त छैनौँ ? आफ्नो जिन्दगीलाई जबर्जस्ती सुन्ने दौडमा लगाउँदा कतै महसुस गर्ने दौड हारिरहेका त छैनौँ ?

जब हामी कान सुन्न छोड्छौँ, अर्थात् ती स्वरहरूलाई सुन्न छोड्छौँ, हामी आफैँ शान्त बन्छौँ । हामी आफैँ धैर्यवान् हुन्छौँ । हामीसँग वरपर हेर्न पर्याप्त समय हुन्छ । उसले अन्तिम सिनमा बालबालिकाहरू खेलिरहेको देखेको जस्तै हामीवरपर भइरहेका हामीलाई महत्त्वपूर्ण लाग्ने धेरै चीजहरू देख्न थाल्छौँ ।

बालबालिकाहरू हाँसेको सुन्न थाल्छौँ । बालबालिकाहरूसँग बोल्न थाल्छौँ । आफूलाई सुन्न थाल्छौँ ।

यो फिल्ममा ऊ साङ्केतिक भाषा सिक्न बालबालिकाहरूसँग गएको कुरा त्यसैले साङ्केतिक छ । निर्देशक हामीलाई यो आकाङ्क्षाको होहल्लाबाट निकालेर हाम्रो बाल्यकालमा लैजान चाहन्छन् । हामीलाई हामीले सुनिरहेका नसुन्नुपर्ने कुराहरूबाट निकालेर हामीले सुन्नुपर्ने कुराहरूसम्म पुर्‍याउन चाहन्छन् । त्यहाँका सानासाना खुसीहरू सुनाएर हँसाउन चाहन्छन् ।

त्यसैले त कान सुन्न नसक्ने भएपछि डिफ कम्युनिटीमा भाषा सिक्न गएको बेला त्यहाँका एक जना गुरुले उसलाई भन्छन्, 'तिमीले सुरुमा नसुन्ने हुन सिक्नुपर्छ ।'

मतलब उसले सुरुमा आफ्नोवरपर बजेका अनावश्यक ध्वनिहरूलाई नसुन्न सक्नुपर्छ ।

०००

चरित्रले कान नसुन्नु उसको यात्राको महत्त्वपूर्ण कुरा भएकाले फिल्ममा अधिकांश समय क्यामेराले उसको कानलाई पछ्याउँछ ।

ऊ पहिला ड्रग एडिक्सनमा थियो । आफ्नी केटीका कारणले म्युजिकमा आएको थियो । त्यो केटीलाई प्रेम गरेकाले म्युजिकमा आएको थियो । खासमा म्युजिक उसको आफ्नो थिएन ।

यो कुरालाई भन्न निर्देशकले ऊ र प्रेमिकासँगै आउने सबै सिन हल्लिने क्यामेराले खिचेका छन् । कतिसम्म भने उनीहरू एकदमै नजिक भएर अँगालो मारेको सिनमा पनि क्यामेरा स्थिर छैन । त्यसको मतलब उनीहरूको सम्बन्ध पूर्ण रूपमा एक थिएन । उनीहरूले एकअर्कालाई पूर्ण रूपमा भेटेका थिएनन् । उनीहरू एकअर्काको जीवन एकअर्काले बचाएको भने पनि एकअर्कासँग कम्प्रोमाइज गरिरहेका थिए ।

ऊ एक्लै हुँदा र उसले कान नसुनेको बेला जतिजति ऊ अधैर्य हुन्छ, त्यतिबेला पनि क्यामेरा हल्लिराख्छ ।

फिल्मभर क्यामेरा स्थिर हुने थोरै ठाउँ छन् । एउटा जब ऊ साङ्केतिक भाषा सिकाउन गुरुसँग उसको कोठामा हुन्छ । र, अर्को फिल्मको अन्तिममा जब ऊ कान सुनाउने मेसिन फ्याँक्छ र आँखा चिम्लिन्छ ।

उसले नसुन्नुपर्ने धुन सुनिरहेको बेला क्यामेरा अधैर्य छ । उसले सुन्नुपर्ने धुन सुनिरहेको बेला क्यामेरा स्थिर छ । हामी नसुन्नुपर्ने धुन सुनिरहेको बेला अस्थिर हुन्छौँ, सुन्नुपर्ने धुन सुनिरहेको बेला स्थिर हुन्छौँ ।

ऊ भाषा सिक्नलाई तयार हुँदै गएपछि र केटाकेटीहरूसँगै बसेर भाषा सिक्न थालेपछि उसलाई देखाउँदा क्यामेराको हल्लाई विस्तारै कम कम हुँदै गएको छ । तर, बीचमा प्रेमिकालाई भेट्दा र उसको घरमा चलिरहेको पार्टीमा आउटसाइडर जस्तो भएर जाँदा क्यामेरा अझै धेरै हल्लिन्छ ।

यस्तो लाग्छ, क्यामेरा उसको दिमागमा भएको कुनै जहाजमा छ । जहाज सामान्य तरिकाले उडिराख्दा सट स्थिर छ । त्यो विभिन्न कारणले हल्लिँदा क्यामेरा पनि हल्लिन्छ ।

उसको सास अस्थिर हुँदा क्यामेरा अस्थिर हुन्छ । उसको आँखा अस्थिर हुँदा क्यामेरा पनि अस्थिर हुन्छ । उसको मन अस्थिर हुँदा क्यामेरा पनि अस्थिर हुन्छ । ती कुरा स्थिर हुँदा क्यामेरा पनि स्थिर हुन्छ ।

फिल्ममा क्यामेरा केवल रेकर्डिङ गर्ने मेसिन मात्र नभएर कथालाई महसुस गराउँदै भन्ने कथाबाचक हो । ऊ पात्रभन्दा टाढा बसेको कथा बाचक होइन, पात्रमै समाहित भएको कथाबाचक हो ।

त्यति मात्र होइन, उसलाई क्यामेराले जहिल्यै पनि फिल्मभर माथिबाट नै खिचिरहन्छ । त्यो तब मात्र उसको तलमा आउँछ, जब ऊ कान सुनाउने मेसिन फ्याँकेर शान्त हुँदै रुखको टुप्पोमा उदाइरहेको घामतिर हेर्छ ।

उसले फिल्मभर आवाज सुन्न गरेको सङ्घर्षले उसको दिमागलाई नियन्त्रण गरिरहेको थियो । त्यति बेला क्यामेरा पनि उसको नियन्त्रणमा थिएन । ऊ क्यामेरासँग हारिरहेको थियो ।

ऊ प्रेमिकासँग हुँदा पनि प्राय: क्यामेराभन्दा तल नै हुन्छ । प्राय: केटीभन्दा पनि तल नै हुन्छ । पछि केटीको बाबुलाई भेट्दा पनि उसको क्यामेरा एङ्गल ऊभन्दा माथि नै हुन्छ ।

ऊ जबजब आफ्नो यथार्थबाट भागिरहेको थियो । त्यति बेला क्यामेरा अस्थिर हुँदै ऊभन्दा माथिबाट उसलाई खिचिरहेको थियो । जब ऊ भाग्न छोड्छ र आफूलाई स्वीकार्छ, तब क्यामेरा पनि स्थिर हुन्छ र उसको तहमा आउँछ । उसले आफूले स्वीकारेपछि क्यामेराले पनि स्थिरता स्वीकार्छ ।

यस्तै, फिल्ममा कान नसुन्ने भएपछि उसले सुनेको ध्वनि वा उसले सुनेको आवाज हामीलाई सुनाउँदा क्यामेरा क्लोज फ्रेममा उसलाई पछ्याउँछ । तर, अरू बोलेको वा ऊबाहेक अरूको पक्षबाट साउन्ड देखाउँदा प्राय: वाइड एङ्गलमा सट खिचिएको छ ।

यसरी ध्वनि र क्यामेरा आपसमा मिलेर उसको कथा सुनाउँछन् । र, त्यसमा मिसिन्छ, उसको आँखा र त्यसले बोल्ने भाव ।

०००

फिल्मको एउटा दृश्यमा ऊ कान नसुन्ने भएपछि साङ्केतिक भाषा सिक्न डिफ कम्युनिटीमा भर्ना भएपछि बालबालिकाहरूसँग बसेर उनीहरूले जस्तै पियानोको शरीर माथि हात राखिरहेको छ । कसैले उनीहरूका लागि पियानो बजाइरहेको छ । उनीहरू बजेको त सुनिरहेका छैनन् तर पियानोमा राखेको हातमार्फत संगीतलाई महसुस गरिरहेका छन् ।

अरु बेला सधैँ अधैर्य हुने उसका आँखा उसले त्यहाँ चिम्लिएको छ । उसले संगीत बजाउँदा पहिला त्यसरी कहिल्यै आँखा चिम्लिएको थिएन ।

त्यसपछि ऊ सुन्न सकिने मेसिन लगाएर केटीलाई भेट्न जान्छ । उसलाई पहिला गुमेको सबै थोक फिर्ता ल्याउँछु भन्ने लागेको हुन्छ । तर, पार्टीमा उसले आफूलाई सहज पाउँदैन । त्यहाँ उसकी प्रेमिकाले रक गीत गाउँदिन, जसका लागि ऊ ड्रम बजाउने गर्थ्यो । ऊ आफ्नो बाबुसँग उभिएर बाबुले गाउने गरेको गीत गाउँछे । त्यो गीत सुन्दा उसलाई गाह्रो हुन्छ । उसका आँखा धर्मराउँछन् ।

उसले पियानोमा हात राखेर जति संगीत महसुस गरेको थियो, त्यो गीत सुनेर उसले त्यति महसुस गर्न सक्दैन .

त्यो सिनले हामीलाई केही प्रश्नहरू सोधेर छोड्छ ।

हामी पनि कतै शान्तिले आँखा चिम्लिन नसक्ने गरी जीवन बिताइरहेका त छैनौँ ? हामीले छानेको काम वा करियरले हामीलाई सुन्ने मात्र बनाउने नाममा महसुस गर्नै नसक्ने बनाइरहेको त छैन ?

सङ्गीत सुन्नैपर्छ भन्ने छैन । त्यो महसुस गर्न पनि सकिन्छ । कतै हामी महसुस गर्दा हुने कुरालाई पनि जबर्जस्ती सुन्न खोजिरहेका त छैनौँ ? सुन्नु नपर्ने वा नसुने पनि फरक नपर्ने कुनै सम्बन्धलाई जबर्जस्ती तन्काइरहेका त छैनौँ ? आफ्नो जिन्दगीलाई जबर्जस्ती सुन्ने दौडमा लगाउँदा कतै महसुस गर्ने दौड हारिरहेका त छैनौँ ?

@SurajWritesNP

प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ ३, २०७८ १०:२३