सासले सुनाएको स्पेनी समलिङ्गी कथा

A+ A A-

आफू को हुँ भन्ने कुरा थाहा पाउनु सबैभन्दा गाह्रो काम हो । अनि अझै गाह्रो काम हो– आफूले थाहा पाएको आफूलाई बचाउनु । आफूले थाहा पाएको आफ्नो लागि लड्नु । किनकि हाम्रो समाज 'थाहा पाउनेहरू' लाई बुझ्न समय लगाउँछ । उनीहरूलाई सुरुबाट नै दबाउन खोज्छ ।

यो फिल्मका दुई महिला पात्र आफू लेस्बियन अर्थात् समलिङ्गी महिला भएको थाहा पाउँछन् । आफू कोही केटासँग होइन, केटीसँग नै आकर्षित भएको थाहा पाउँछन् । आफ्नो शरीरको काँडा कोही केटीले छुँदा सलबलाउँछन् भन्ने थाहा पाउँछन् । आफ्नो मनको ढुकढुकी कसरी धड्किन्छ भन्ने थाहा पाउँछन् ।

तर, उनीहरू यो कुरा थाहा पाएर ढुक्क हुन सक्दैनन् । किनकि आफूले थाहा पाएको कुरा घर र समाजले थाहा पायो भने के हुन्छ भनेर डराउँछन् ।

यो फिल्मले सुरुवातमा समलिङ्गी महिलाबीचमा प्रेमले धड्किएको मुटु र हातमा उम्रिएको काँडा देखाउँछ, अनि बाँकी फिल्मभर त्यो प्रेमको डरले धड्किएको मुटु र पैताला घोच्ने काँडाहरू देखाउँछ ।

यो फिल्मभर जति उनीहरू एकअर्कातिर नजिकिन्छन्, त्यति नै आफू बसिरहेको समाजबाट भागिरहन्छन् । उनीहरूलाई भाग्न पनि सजिलो छैन । बस्न पनि सजिलो छैन । उनीहरूलाई भाग्न नदिनलाई समाजले खुब जोड गर्छ । एउटा दृश्यमा मार्सेलालाई शरणार्थी शिविरबाट एडप्ट गरेर ल्याएको बाउ उनको सम्बन्धका बारेमा शङ्का भएपछि उनलाई स्कुल जान नदिन तानिरहन्छ । उनी भुइँमा लड्छिन् । ऊ अझै तानिरहन्छ । झरी परिरहेको छ । उनी हिलाम्मे भएकी छिन् । तर पनि ऊ तानिरहन्छ ।

उसको तनाइ समाजको तनाइ हो । उसको तनाइ उनलाई उनले थाहा पाएको ठाउँमा जान नदिने तनाइ हो । उसले उनलाई त्यसरी तान्नुभन्दा पहिला 'केही किताबले सङ्कट लिएर आउँछन्' पनि भनिसकेको हुन्छ । उनकी आमा भनिएकी महिला उनलाई आफूले लुकाएर पढेको किताब देखाउँदै 'बाउले भनेको कुरा साँचो होइन' भन्छिन् । मतलब उनी यौनिकताका कारण मात्र तानिइरहेकी छैनन् । उनकी आमाजस्तै महिला भएर पनि पछाडि नै तानिइरहेकी छिन् ।

तर, उनी त्यो तनाइको कारण रोकिन्नन् ।

सन् १९०१ को स्पेनका दुई समलिङ्गी महिलाले एकअर्कालाई भेटेको ठाउँबाट सुरु गरेर उनीहरूको प्रेम र विवाह पछ्याउँदै 'एलिशा एन्ड मार्सेला' फिल्मले मानव समाज कसरी कसैको प्राकृतिक यौनिकता र महसुसलाई सुन्न र बुझ्न समय लगाउँछ भन्ने कुरा देखाएको छ । समाजले सजिलै बुझेको प्रकृतिमा केवल दुई लिङ्ग छन्; पुरुष र महिला । त्यसमा पनि आकाशपाताल सामाजिक भिन्नताहरू बनाइएका छन् । यो फिल्मले समान लिङ्ग लिएर जन्मिए पनि समाजले सोचेको र तोकेको आकर्षणको सीमा भत्काएर र त्यसलाई भत्काउने क्रममा उनीहरूको निकटतालाई अत्यन्तै नजिकैबाट देखाएर त्यसबारेका धेरै बुझाइहरूलाई पनि गलत साबित गरिदिएको छ ।

०००

यो फिल्ममा प्रयोग भएका धेरै क्लोज सटहरू शक्तिशाली छन् । वाइड र मिडियम सटमा हुञ्जेल पात्रहरू क्यामेराको बीचमा हुन्छन् भने क्लोज सटमा जाँदा प्राय: छेउतिर पुग्छन् । यसले समाजको संरचनाका बारेमा धेरै थोक बताउँछ । परबाट हेर्दा सबै थोक सामान्य लाग्छ । उनीहरू दुई जना महिला हुन् । उनीहरू सुन्दर छन् । उनीहरू कोही केटासँग आकर्षित हुन्छन्‌जस्तो लाग्छ । परबाट केवल केटी मात्र देखिँदासम्म उनीहरूलाई समाजको 'बीच'मा हुन कुनै समस्या छैन । तर, जब क्यामेरा नजिकै जान्छ, तब अरू धेरै कुराहरू खुल्न थाल्छन् ।

'एलिशा एन्ड मार्सेला'ले सुरुवातमा समलिङ्गी महिलाबीचमा प्रेमले धड्किएको मुटु र हातमा उम्रिएको काँडा देखाउँछ, अनि बाँकी फिल्मभर त्यो प्रेमको डरले धड्किएको मुटु र पैताला घोच्ने काँडाहरू देखाउँछ ।

उनीहरू क्लोज अप सटमा बीचमा छैनन् । कि त उनीहरूको ओठ खिचिएको छ । कि त आँखा । कि त घाँटी । एकअर्काको आकर्षण थाहा पाएका ओठ, आँखा र घाँटी । उनीहरू त्यहाँबाट हेर्दा कुनै महिला मात्र होइनन् । उनीहरू एकअर्काप्रति आकर्षित छन् । क्यामेरानजिकै गएर उनीहरूको आकर्षण खिच्छ । भावना खिच्छ । महसुस सुन्छ । संवेदना सुन्छ । मीठो उत्तेजना सुन्छ ।

एउटा फ्रेमिङमा समुद्री किनारमा उनीहरू घुम्न गइरहेको बेला कतै झुण्डिइरहेको अक्टोपसका त्यान्द्राहरूभन्दा पर उनीहरू सँगै गइरहेको देखिन्छ । मतलब उनीहरू त्यहाँ त्यसरी छन् भन्ने कुरा पहिला अक्टोपसले देख्छ । अक्टोपस अर्थात् समुद्र, समुद्र अर्थात् किनार । किनार अर्थात् सभ्यता । सभ्यता अर्थात् संस्कृति । त्यसपछि आउने एउटा अन्तरङ्ग दृश्यमा मार्सेला अर्धनग्न भएर अक्टोपस पखालिरहेकी हुन्छिन् । एलिशा आएर अक्टोपसलाई उनीहरू दुई जनाको छातीको बीचमा राख्छिन् ।

'वान सट' र 'टु सट' क्यामेरा फ्रेमको माध्यमबाट उनीहरूको निकटता र प्यासनलाई देखाइएको छ । त्यसमा सटको साइजले पनि कथा भन्न सघाउँछ । पहिलो भेटमा उनीहरू पर हुँदा वाइड सटले खिचिएको छ । जसै उनीहरू नजिकै हुँदै जान्छन्, मिडियम सटले खिच्छ अनि जब मार्सेला र एलिशा एकअर्काको निकटता मन पराउँछन्, त्यसलाई क्लोज सटले खिच्छ ।

कलेजमा पहिलो पल्ट एलिशालाई भेटेपछि उनीप्रति मार्सेला कति धेरै आकर्षित भइन् भन्ने कुरा देखाउँदा एकदमै क्लोज सटबाट क्यामेरा उनको खुट्टादेखि उनलाई खिच्दै अनुहारसम्म पुग्छ । उनको अनुहार मात्र पूरा क्यामेराभरि हुन्छ । उनी भावनात्मक उत्तेजनामा आएर धेरै पल्ट 'एलिशा, एलिशा, एलिशा' भन्दै दोहोर्‍याउँछिन् ।

क्लोज सटमा उनको मुख र आँखामा हेरेर क्यामेराले उनको प्यासनलाई काव्यिक बनाउँछ । यस्तो लाग्छ, क्यामेराले उनले फेरेको हरेक सास पनि सुनेको छ र त्यो सासमा घोलिएको अव्यक्त प्रेम पनि सुनेको छ ।

उनीहरूको गोप्य समय र भावनालाई डिस्टर्ब नगरी पछ्याएर क्यामेराले उनीहरूबीचको प्रेम र आकर्षण कति विशिष्ट छ भन्ने कुरा दर्शाइदिन्छ । यस्तै, एउटा दृश्यमा किताब छोडिदिने बहानामा मार्सेलालाई भेट्न आएकी एलिशा ढोकामा आएको बेलामा क्यामेरा मार्सेलाको अनुहारमा मात्र अडिन्छ । उनको बाउ जान्छ र ढोका खोल्छ । एलिशाको बोली सुनिन्छ । उनको बोली सुन्दा मात्र पनि मार्सेलाको अनुहारमा प्रेम पोखिन्छ । त्यो प्रेम हामीलाई पनि महसुस हुन्छ ।

दुई चरित्रबीचमा कुनै डाइलग नहुँदा पनि एकअर्काको उपस्थितिले अर्कालाई कस्तो फरक पार्छ भन्ने कुरा देखाएर फिल्मले उनीहरूको सम्बन्धलाई दुई समलिङ्गी महिलाको सम्बन्धको रूपमा मात्र नहेरेर दुई मानव जातिको रूपमा हेर्न सुझाउँछ । दुई लिङ्गको बीचमा मात्र भएको प्रेमलाई देखिरहेको समाजलाई त्योभन्दा फरक तरिकाको विशिष्ट प्रेम देखाएर त्यो प्रेमलाई सहजीकरण गर्छ ।

०००

उनीहरूको प्रेम उनीहरू बसिरहेको समाजलाई बिझाउँछ । उनीहरू स्पेन छोडेर अर्जेन्टिना जान्छन् । तर त्यहाँ पनि मानिसहरू दुई महिला मात्र बसिरहेको देखिसहँदैन । समाज सबैतिर यस्तै हुन्छ । यो त झन् १९०१ को समाज । हाम्रो समाज अहिले पनि कानुनमा मानिइसकेको समलिङ्गी सम्बन्धलाई स्वीकार गर्दैन । सम्बन्धहरूले बनेको भनिएको समाज सम्बन्धहरूको बीचमा पनि भेदभाव गर्छ ।

विश्वका कति देशहरूले यसलाई अझै पनि गैरकानुनी र अप्राकृतिक भनिरहेका छन् । कति धर्महरूले अझै यसलाई पापसँग जोडिरहेका छन् ।

फिल्ममा उनीहरूलाई आफू समलिङ्गी नभएको प्रमाणित गर्ने दबाब आउँछ । त्यसैले उनीहरूमध्ये एलिशा केही समय हराउँछिन् र केटाको रूप धारण गरेर फर्किन्छिन् । मार्सेलाले स्थानीय एक युवकसँग सम्बन्ध बढाएर गर्भ बोक्छिन् ताकि त्यो गर्भ एलिशाको हो भनेर प्रमाणित हुन सकोस् ।

उनीहरू बिहे गर्छन् । चर्चको पादरीले उनीहरू केटाकेटी हो भन्ने सोचेर बिहे गराइदिन्छन् । त्यसपछि कथाले फिल्मले आफ्नो दु:खान्त यात्रा थाल्छ ।

उनीहरू आफू को हो, थाहा पाएर पनि आफूहरूलाई आफू हुन नदिने समाजले किन दिँदैन भन्ने थाहा नपाएर पहिचान बदल्न बाध्य हुन्छन् । तर, उनीहरूको झुट लामो समयसम्म रहँदैन । समाजले उनीहरूलाई फेरि पनि ढुक्कले बस्न दिँदैन ।

एउटा दृश्यमा उनीहरू समलिङ्गी भएको पादरीलाई थाहा हुन्छ । ऊ पुरुष बनेकी एलिशालाई नर्क जाने भन्दै गाली गर्छ । बाँकी चर्चका मान्छेहरू उनलाई आफू केटा भएको प्रमाणित गर्न भन्छिन् । उनी मान्दिनन् । पुरुषहरू उनलाई समात्छन् र उनको गोप्य अङ्ग हेर्नलाई उनले लगाइरहेको पाइन्ट खोल्न खोज्छन् ।

यो दृश्य वास्तविक रूपमा सबैतिर नघटेको भए पनि जसरी पुरुषहरूले उनलाई समातेर उनको लिङ्ग र यौनिकता खोजे, त्यो सबैतिर भइरहेको कुरा हो । यहाँ समाजले देखेको र सोचेको भन्दा फरक बन्ने जो कोहीले पनि उनीहरूको साँचो यथार्थ स्वीकार हुञ्जेल धेरै परीक्षा दिनुपरेको छ । प्रमाणित गर्नुपरेको छ । लिङ्ग छुट्टिनेहरूले आफू यो हुँ भनेर पब्लिकमा आउन सकेका छैनन् । उनीहरू आउँदा त्यही परिचयको कारण भेदभाव हुने गरेको छ ।

उनीहरूलाई हेरेर मान्छे हाँस्छन् । जिस्क्याउँछन् । फिल्मको एउटा दृश्यमा मार्सेला त्यो संसार कति पीडादायी थियो भन्ने सम्झिन्छिन् । जेलमा छोरी जन्मिएपछि मार्सेला भन्छिन्, 'मेरो लागि त योभित्रको जेलभन्दा बाहिरको जेल कठिन छ । त्यहाँबाट भाग्ने ठाउँ छैन ।'

उनीहरू दुई जना महिला हुन् । उनीहरू सुन्दर छन् । उनीहरू कोही केटासँग आकर्षित हुन्छन्‌जस्तो लाग्छ । परबाट केवल केटी मात्र देखिँदासम्म उनीहरूलाई समाजको 'बीच'मा हुन कुनै समस्या छैन । तर, जब क्यामेरा नजिकै जान्छ, तब अरू धेरै कुराहरू खुल्न थाल्छन् ।

उनले जेलभित्रबाट 'बाहिरभन्दा बरु यहाँ नै ठीक छ' भनेको वाक्यले हामीले कसैको यौनिकताको स्पेसलाई कति कठिन बनाइरहेका छौँ भन्ने देखाउँछ । हाम्रो समाजलाई हामीले सबै यौनिक अल्पसङ्ख्यकहरूका लागि एउटा जेलजस्तो बनाएका छौँ भन्ने कुरालाई फिल्मले भनिदिन्छ ।

०००

फिल्ममा धेरै काव्यिक एलिमेन्टहरू प्रयोग गरिएको छ । उनीहरूले एकअर्कालाई व्यक्त गरेका कुराहरू चिट्ठीको न्यारेसनमार्फत प्रयोग गरिएका छन् । ती न्यारेसनहरूले उनीहरूको प्रेमलाई नयाँ उचाइ दिन्छन् ।

फिल्मको सुरुवातमा आएको न्यारेसनले भन्छ, 'म को हुँ भन्ने प्रश्न आएपछि धेरै पीडा भयो ।' यो फिल्मले त्यो प्रश्नले दिएको पीडाहरू पछ्याउँछ । उनीहरूले आफूलाई खोज्नलाई गरेका सङ्घर्षहरू पछ्याउँदै समुदायको एउटा अभिन्न अङ्ग बनेर जन्मिएका मान्छे जन्मले दिएको र प्रकृतिले दिएको आफ्नो यौनिकताका कारण कसरी पीडामा बाँचेका छन् भन्ने देखाउँछ ।

ती पात्रहरूका बारेमा हामीले जहिल्यै कानेखुसी गरेका छौँ । उनीहरू आएको देख्दा अचम्म मानेर हेरेका छौँ । त्यति मात्र होइन, उनीहरूलाई उनीहरू भएकै कारण गिज्याएका छौँ । ढुङ्गा हानेका छौँ । कतै त हत्या पनि गरेका छौँ । उनीहरूलाई कतै गएर काम गर्न नसक्ने बनाएका छौँ ।

यो फिल्मले हामीले गरेका ती कुराले अरूको संवेदनालाई कति ठेस पुग्छ भन्ने देखाउँछ । समाजले उनीहरूलाई निषेध गरेर पाएको केही छैन । तर, उनीहरूले धेरै चीज गुमाएका छन् । उनीहरूलाई उनीहरू हुन नदिएर समाजले केही नयाँ थोक पाएको छैन तर उनीहरूले आफ्नो सम्पूर्ण स्वतन्त्रता गुमाएका छन् ।

एलिशा र मार्सेलाको लुगा, लुगाको रङ र बुट्टाले पनि विभिन्न कुरा बताइरहन्छन् । उनीहरू सुरुवातमा भेट हुँदा एकअर्कामा एकदमै कन्ट्रास्ट हुने लुगा लगाएका छन् । घरमा हुञ्जेल मार्सेलाको लुगा सबै कालो छ । उनको घरमा उज्यालो पनि कम छ । उनीहरू नजिक हुँदै जाँदा लुगाको रङ कालो नै भए पनि त्यसमा भएका बुट्टाहरू विस्तारै उस्तै हुन थाल्छन् । प्याटर्न उस्तै हुन थाल्छन् । एउटा दृश्यमा जब उनीहरू समुद्र किनारमा दुई जना मात्र जान्छन्, त्यहाँ पुगेपछि मार्सेला लुगा खोलेर समुद्रतिर दौडिन्छिन् । उनलाई पछ्याउँदै गएकी एलिशा उनले भुइँमा फ्याँकेका काला लुगा हुँदै जान्छिन् । त्यसपछि भेट भएको दृश्यमा उनीहरू दुवै जनाले सेतो नै कपडा लगाएका छन् ।

मतलब उनीहरूलाई विभेद गरेको लुगाले हो । लुगा अर्थात् देखिने चीज । समाजमा अलग देखिइनुपर्ने कुराहरूले मात्र उनीहरूलाई फरक पारेको छ । नत्र उनीहरू एकै हुन् । लुगा खोले पनि उनीहरू अझै एक हुन्छन् । अझै नजिकै पुग्छन् ।

०००

उनीहरूले आफ्नो निस्फिक्री हाँसो गुमाएका छन् । एकअर्काप्रतिको सबैभन्दा नजिकैको दूरी गुमाएका छन् । सबैभन्दा ठूलो कुरा त आफ्नो छोरीलाई काखमा लिएर देख्न सक्ने सपनाहरू गुमाएका छन् ।

यो फिल्मले उनीहरूले गुमाएका सबै चीजहरूको मूल्य सोध्छ ।

फिल्मको एउटा दृश्यमा एलिशालाई बाबुआमाका बारेमा सुनाउँदै मार्सेला भन्छिन्, 'उनीहरूले मलाई कहिल्यै पनि अँगालो मारेनन् ।'

यो फिल्मले कसैले पनि त्यसरी अँगालो नमारेकी मार्सेलालाई एलिशाले मारेको गहिरो अँगालो देखाउँदै सम्पूर्ण मानव जातिलाई सोध्छ, 'के तिमीहरूले कहिल्यै यसरी उनीहरूलाई अँगालो मारेका छौँ ?'

के तिमीहरूले एलिशा र मार्सेलाले एकअर्काको सास सुनेजस्तै उनीहरू दुवै जनाले एकैपल्ट फेरेको सास सुनेका छौ ? त्यो सासले के भन्छ सुनेका छौँ ?

मार्सेला एउटा डायलगमा 'मेरो लागि नर्मल हुनु भनेको तिमीसँग हुनु हो भन्छिन् ।'

के तिमीले उनको नर्मल हुने भावनालाई सुनेका छौ ?

यी प्रश्नहरू फिल्म सकिएपछि झन् बढ्दै जान्छन् ।

अरू पनि...