झरेका पुरुषहरूको कथा भन्ने ‘रे’

A+ A A-

सत्यजित रेका फिल्महरूले फिल्ममा भएका चरित्रलाई मात्र देखाउँदैनन्, ती चरित्रले समाजमा भएका प्रवृत्ति भन्छन् । ती प्रवृत्ति समाजमा बस्ने हामीसँग मिल्छन् ।

उनको १२ मिनेटको छोटो फिल्म ‘टु’ लाई हेरौँ । ओस्कारले आफ्नो युट्युब च्यानलमा राखेको त्यो फिल्ममा दुई साना बालकको कथा छ । एउटा आलिसान घरमा बसेर खेलौना खेल्छ । अर्को त्यो घरनजिकै सानो झुपडीमा बसेर गुलेली खेल्छ । दुवै बालक, तर फरक घरमा जन्मिएका, फरक वर्गमा हुर्किएका । रे उनीहरूलाई एकअर्काका खेलौना देखाउने प्रतिस्पर्धामा लैजान्छन् । उनीहरूले त्यहाँ गर्ने प्रतिस्पर्धामा विस्तारै दुईवटा बालकको प्रतिस्पर्धा मात्र हैन, संसारमा बढ्दो असमानता वर्ग विभेदका धेरै खाडलहरू देखिन थाल्छन् । माथि बस्नेले तल बस्नेको प्रगतिमा कसरी लोभ गर्छ र त्यसलाई कसरी दबाउँछ भन्ने कुरा देखिन थाल्छन् ।

पात्रलाई प्रवृत्तिसम्म पुर्‍याउने उनका धेरै सिनेमाहरूमा भएका प्रेम, राजनीति, व्यापारजस्ता कुराहरूले आज पनि बाँचिरहेका छन् । उनका फिल्म आज हेर्दा पनि उस्तै लाग्छन् । अहिलेकै कथा भनिरहेका हुन् कि जस्ता लाग्छन् । उनका स्क्रिनमा आउने शहर र त्यहाँ बस्ने मान्छेहरूमा भएका गहिरागहिरा लोभ, आकाङ्क्षा, ईर्ष्याजस्ता कुराहरू आज पनि सान्दर्भिक छन् ।

अनि उसले अदालतमै ५,००० मृत सैनिकको नाम पढ्यो

उनी समाजमा भएका वा हुन सक्ने मान्छेलाई पर्दामा देखाएर दर्शकलाई आफ्नो अनुहार आफैँ हेर्न लगाउँथे । हेर्ने बनाउँथे । उनका फिल्महरू त्यसैले पनि बनेको समय अर्थात् वर्तमानका लागि मात्र हुँदैनथे, भविष्यका लागि पनि हुन्थे ।

भर्खरै उनका छोटा कथाहरूमा आधारित भएर बनेका चार फिल्महरूको शृङ्खला ‘रे’ नेटफ्लिक्समा आएको छ । चारवटा फरकफरक कथालाई तीन जना फरक-फरक निर्देशकले निर्देशन गरेका छन् । उनीहरूले आफूले बुझेको ‘रे’ लाई उनका कथाहरूमार्फत हामीलाई सुनाएका छन् ।

त्यहाँ पनि पात्र मात्र छैनन् । प्रवृत्ति छन् ।

जसरी रे मान्छेलाई उनीहरूको अनुहार ऐनामा देखाउन चाहन्थे, यस शृङ्खलामा भएका फिल्मका धेरै दृश्यहरूमा पनि ऐनाहरू छन् । फिल्मका चरित्र ऐनामा देखिन्छन् । हामी ती चरित्रमा देखिन्छौँ । यी चार कथामा एउटा समानता छ । चारवटै कथाका मुख्य पात्र पुरुष छन् । र लगभग चारवटै कथामा ती पुरुषहरू आफूबाट झरेका छन् । गिरेका छन् । झर्दै गर्दा उनीहरूले लुकाए राखेका कुरा खुस्किएका छन् ।

अहिले नझरेका जस्तो लागेका धेरै झरेको बेला छ । यी फिल्महरू देखाउनलाई योभन्दा उपयुक्त समय हुँदैनथ्यो ।

भान्साभित्र लुकेका कथा बाेल्ने सिनेमा

प्लास्टिकको फूल खिच्ने ‘फर्गेट मि नट’

मान्छेले आफू अगाडि पुगेपछि के-के पछाडि छोड्छ र त्यो छोडेको मूल्य कति महँगो हुन्छ भन्ने कुरा पहिलो फिल्म 'फर्गेट मि नट' ले बताउँछ । मुम्बईको एकदमै सफल एक युवा व्यवसायीको कथा सुनाउँदै फिल्मले डाटा र तथ्याङ्कको भुलभुलैयामा फसिरहेका हामीलाई एकपल्ट आफू आएको बाटोमा छुटिरहेका मान्छेहरू को-को हुन्, फर्किएर हेर्न लगाउँछ । सफलताको दौडमा दौडिरहेका हामीले पछाडि बाटोमा ककसलाई लडाएका छौँ, कुल्चिएका छौँ, र नउठाई हिँडेका छौँ भन्ने कुरा सम्झाउँछ ।

कम्प्युटरको दिमाग भएको भनिने ऊ एउटा घटनापछि धेरै कुरा बिर्सिन थाल्छ । आफू गएको ठाउँका बारेमा ऊ आफ्नै अफिसमा काम गर्ने स्कुलमा पढ्दाको साथीलाई सोध्छ । साथी जवाफ दिन्छ, ‘तेरो लागि पुरानो कुरा कुनै डाटाजस्तो होला । मेरो लागि त त्यो सम्झना हो । म तिनलाई डिलिट गर्न सक्दिनँ ।’

यो फिल्मले प्रगतिका लागि दौडिरहेको मान्छेको कथा सुनाएर त्यो प्रगति खासमा कसका लागि हो भन्ने पनि प्रश्न गर्छ ।

एउटा दृश्यमा उसको अग्लो भवनमा भएको अफिसमा बसिरहेको उसलाई देखाउनुभन्दा पहिला क्यामेराले पहिला भवन तल रहेको शरणार्थी बस्ती खिच्छ । तर, उसले कहिल्यै पनि त्यो बस्तीतिर हेर्दैन । त्यो सटले खास ग्राउन्ड जिन्दगीबाट ऊ कति धेरै टाढा छ भन्ने कुरा देखाइदिन्छ ।

यस्तै, अवार्ड जितिसकेपछि बोल्दै गर्दा ऊ व्यवसायलाई त्यति उचाइमा पुर्‍याउन महत्त्वपूर्ण योगदान गर्ने टिम सदस्यहरूलाई पर्याप्त क्रेडिट दिँदैन । धन्यवाद दिँदैन । ऊ आफूलाई बनाउने जगलाई बिर्सिन्छ । सगरमाथा आरोहणका बारेमा बनाइएको भिडियोमा सगरमाथा चढ्नेले प्राय: कतै पनि उनीहरूको सास जोगाएर त्यहाँसम्म पुर्‍याइदिने र सकुशल फर्काइदिने शेर्पाको नाम नलिएको जस्तै ।

हनुमान हुनेलाई मान्छेको प्रश्न

हामी आफ्नो प्रगतिको खोजीमा यति धेरै अभ्यस्त भएका छौँ र यति धेरै प्राविधिक भएका छौँ कि हामीलाई आफ्नो प्रगतिबाहेक अरू कुनै संवेदनाले छुँदैन । आफूले कसैलाई चोट पुर्‍याएको छु कि छै भन्ने थाहा नपाउने बनाउँछ । यो फिल्मले त्यो संवेदनासम्म पुर्‍याउँछ । हामीलाई बेस्सरी हल्लाउँछ ।

यो फिल्ममा फूलको शक्तिशाली बिम्ब छ । उसलाई अफिसमा राखेको फूल मन पर्दैन । ती फूल वास्तविक फूल हुन् । फिल्मको अन्तिमतिरको दृश्यमा एक युवतीले उसको काखमा ‘तिमीलाई मन पर्ने फूल’ भन्दै प्लास्टिकका फूल राखिदिन्छिन् ।

यो फिल्मले आफ्नो फेमका लागि मात्र अगाडि बढिरहँदा प्लास्टिकजस्तै हुँदै गरेका मान्छेको कथा भन्छ ।

ऐनामा खिचिएको ‘बहुरुपीया’

के-के मेननले प्रमुख भूमिका निभाएको फिल्म ‘बहुरुपीया’ले मानिसभित्र रहेका लालसाको कुरा गर्छ । कोहीभन्दा माथि हुनकै लागि र कसैलाई जित्नकै लागि मान्छेले कतिसम्म काम गर्छ भन्ने कुरा यसले देखाउँछ । आफ्नो जिन्दगीमा खासै प्रगति गर्न नसकिरहेको एउटा साधारण मान्छेले एक दिन आफ्नो हजुरआमाको किताब भेट्छ । हलिउडलाई नक्कली अनुहार बनाउने चीज ‘प्रोस्थेटिक’ निर्यात गर्ने हजुरआमाबाट आफ्नो अनुहार फरकफरक बनाउन सिकेपछि अरुको अनुहारको मकुन्डोमा उसले के के गर्छ भन्ने कुराको वरपर फिल्म घुम्छ ।

‘मरिसकेको मान्छे’ मा बौरिएका कुरा

आफ्नो अनुहारमा अरूको अनुहार लगाएपछि पनि ऊ खुसी हुँदैन । शहरमा आएको सबैथोक थाहा पाउने एक बाबालाई जाँच्न उसलाई मन लाग्छ । त्यो बाबाले आफ्नो नक्कली अनुहार थाहा पाउँछ कि पाउँदैन भन्ने प्रतिस्पर्धामा ऊ लाग्छ । उसको त्यो प्रतिस्पर्धा फरकफरक मकुण्डो लगाएर र फरक-फरक आफू भएर बाँचिरहेका सबै मान्छेप्रति गरिएको व्यङ्ग हो, जो आफ्नो असली रूपलाई कतै दबाएर नक्कली रूप धारण गरी हिँडिरहेका छन् ।

ऊ र बाबा कुनै पनि हालतमा जोडिएका पात्र हैनन् । उनीहरूको बीचमा कुनै प्रतिस्पर्धा हुनुपर्ने पनि हैन । उसलाई बाबाको क्षमताप्रति लोभ लाग्नु र उनलाई केही भन्न नसक्ने पार्नु उसको बढ्दो आकाङ्क्षा हो । ऊ आफूलाई बहुरुपीया बनाउन सक्ने भगवान् सोच्छ । भगवान् समेटिएर रचिएका गजलका हरफहरू गाउँछ । उसले आफू मात्र हुँदा त्यो काम गर्न सकेको थिएन । तर, मकुन्डो लगाएपछि सक्छ । उसलाई मकुन्डोले कहिल्यै कतै नदिएको क्षमता दिन्छ ।

उसले सामान्य हुँदा भगवान्‌सँग कुरा गरेका दृश्यहरू शक्तिशाली छन् । ऊ हरेकपल्ट भगवान्‌सँग कुरा गर्दा ऐनाको नजिक हुन्छ । कुनै बेला त ऐना जोडिएको ठाउँमा परेको उसको शरीर र अनुहार पनि दुईवटा देखिन्छ ।

ऊ ऐना हेर्दै हिँडेको एउटा दृश्य शक्तिशाली छ । ऊ ऐनामा हुञ्जेल डब्बल देखिए पनि त्यसलाई छोडेर ऐनाबिना पनि डब्बल नै देखिन थाल्छ । हामी कुनै पनि ठाउँमा आफूबाहेक कसैलाई देखिरहेका छैनौँ भन्ने कुरा त्यो सिनले देखाइदिन्छ ।

एउटा दृश्यमा ऊ आफूलाई प्रहरीले खोजिरहेको बलात्कारी मान्छेको अनुहार बनाउँछ र बाबाले चिन्छन् कि चिन्दैनन् भनेर जाँच्न बस्छ । बाबा उसलाई आफ्नो वास्तविक नाम भन्न लगाउँछन् । तर, ऊ भन्दैन । बलात्कारीकै नाम मात्र भनिरहन्छ ।

ट्रक ड्राइभरको आँखाबाट समाज हेर्ने सिनेमा

आफू नभएको धेरै कुरा पटक-पटक भइरहेपछि मान्छेले कसैको वास्तविक स्वरूपलाई नै पत्याउन छोड्छन् । उसले प्रोस्थेटिक लगाएजस्तै हाम्रोमा पनि धेरै नेताहरूले, बौद्धिकहरूले, त्यस्तै फरकफरक प्रोस्थेटिक अनुहारमा लगाएका छन् । ती आफ्नो प्रोस्थेटिकमा यति बानी भइसकेका छन् कि कहीँ कतै पनि आफूलाई त्योसँग छुटाउन सक्दैनन् । त्यो नहुँदा आफू कमजोर हुन्छु भन्ने उनीहरूलाई थाहा छ । उनीहरूलाई आफ्नो वास्तविक 'नाम' पनि थाहा छैन ।

मान्छे खासमा जे हो, त्यो बन्नलाई वा त्यो मै हुँ भन्नलाई थोरै समय हुन्छ । जो मान्छे त्यति समयमा खास आफू बन्न सक्दैन, उसले आफू जे हैन, त्यो हुनुपर्छ । आफू जे छैन, त्यो स्वीकार्नुपर्छ । त्यसैले बहुरुपीयाको चरित्र आफू राम्रो हुँदाहुँदै पनि नराम्रो बन्छ । ऊ अर्कोलाई असफल देखाउने प्रयासमा नराम्रो बन्छ । आफू सुध्रिन हैन, अर्कोलाई आफूभन्दा बलियो हुन नदिनलाई नराम्रो बन्छ ।

उसलाई बाबाले तँ राम्रो मान्छे होस् भन्दा पनि उसलाई खुसी लाग्दैन । बरु उसले आफूलाई चिन्न सकेन भनेर ऊ खुसी हुन्छ । आफूलाई बलात्कारी सम्झिएर मानिसहरू धपाउन आइरहँदा पनि 'तपाईँ हार्नुभयो हैन ?' भन्दै बाबालाई सोधिरहन्छ ।

एउटा दृश्यमा बाबाले उसलाई भन्छन्, ‘धक्का सबैलाई लाग्छ । दु:खी सबै छन् । तर, दु:खको हल यो हैन । त्यो बाट भाग्ने हैन ।’

मान्छेले चाह्यो भने आफूले आफूलाई सम्हाल्न सक्छ । त्यो सम्हाल्नु भनेको ऊ आफू वास्तवमा जो हो, त्यहाँ फर्किनु हो । आफ्नो मकुन्डोहरूबाट फर्किनु हो । आफ्नो स्रोतमा फर्किनु हो ।

यो फिल्मले हामी सबैलाई लोभ, आकाङ्क्षा, ईर्ष्याजस्ता कुराले बनाएको मकुन्डो फुकालेर आफ्नो स्रोतमा फर्किन सुझाउँछ ।

एउटी जब्बर शिक्षिकाको कथा भन्ने सिनेमा

खुसबक्त घडीको कथा भन्ने ‘हङ्गामा है क्युँ बारपा’

मनोज बाजपेयीले प्रमुख भूमिका निभाएको यो फिल्मको कथा एक जना गजल गायकको कथा हो । तर, ऊ गजल गायक मात्र हैन, चोर पनि हो । उसले एक दिन रेलको एउटै डिब्बामा यात्रा गरिरहेको कुनै अपरिचितको घडी चोर्छ । ‘खुसबक्त’ नाम गरेको त्यो घडी भएकै कारण आफ्नो सबै थोक राम्रो भएको उसले सुनाएको हुन्छ । उसलाई त्यसको लोभ लाग्छ ।

उसले त्यो घडी चोर्नु कसैको राम्रो बितिरहेको समय चोर्नु हो । कसैले पाइरहेको खुसी चोर्नु हो । ऊ आफूमा खुसी भेट्न नसकिरहेको छ । आफू सङ्घर्ष गरिरहेको छ । आफू ‘प्रयास’ गरिरहेको छ । तर, पनि उसले चाहेको जस्तो समय भेटेको छैन ।

आफूले चाहेको जस्तो समय भेट्नलाई ऊ मेहनत गर्नुको साटो अरूको समय चोर्न छिटो सम्झिन्छ ।

समय चोर्नु भनेको कसैको अवसर चोर्नु हो । हाम्रो समाजमा लैङ्गिक कारणले कुनै लिङ्गको अवसर चोर्नेहरू छन्, उपल्लो जातको भएकै कारण कसैको अधिकार चोर्नेहरू छन् । आफू चोर्न सक्ने ठाउँमा भएकै कारण अरूको अवसर चोर्नेहरू छन् ।

यो फिल्मले आफ्नो खुसीका लागि अरूको खुसी चोर्नेहरूलाई नङ्ग्याउँछ ।

घडी चोरेर रेलबाट भागेपछि ऊ बेहोस हुन्छ । ऊ बेहोस भएको बेलाको दृश्य एकदमै सिम्बोलिक छ । ऊ लडेको बेला क्यामेराले माथिबाट खिच्छ । ऊ देब्रे फ्रेमतिर लडेको छ । दाइनेतिरको फ्रेममा ठूलाठूला बोराका भारीहरू छन् । बोरा अर्थात् श्रम । श्रम गर्ने मान्छे । ऊ श्रम गर्ने मान्छेको श्रम नजिकैबाट बिनाकुनै श्रम प्रगति पाउने लोभमा कसैको घडी चोरेर हिँडेको छ ।

'साउण्ड अफ मेटल' फिल्ममा पियानोको जवाफ

उसले कविता सुनाउँछ । उसलाई फेमको लोभ छ । ऊ आफूलाई आफ्नो स्वरबाट चिन्ने मान्छे भेट्दा खुसी हुन्छ । त्यो सबैको बीचमा आफूले चोरिहिँडेको बोझ उसको दिमागबाट हटेको छैन । ऊ केवल गायको मात्र पनि हैन । ऊ प्रवृत्ति पनि हो । उसलाई एकदमै चाँडो प्रगति चाहिएको थियो । ऊ त्यसको लागि जे पनि गर्न तयार थियो । ऊ बाल्यकालदेखि नै त्यस्तै गर्दै आइरहेको थियो ।

पात्रको विगत र वर्तमान मिसाउन प्रयोग भएका भिजुअलहरू उत्कृष्ट छन् । उसले ऐना हेर्दै आफूले आफूलाई सुनाएका दृश्यहरू क्यामेरा पछाडि सर्दै जाँदा ऊ रहेका स्टेज बन्छन् ।

उसले घडीलाई नियालेको एउटा दृश्यले अरूको प्रगति, सम्पत्ति र सफलताले अर्को मान्छेमा जन्माउने ईर्ष्या, लोभ र कुदृष्टिजस्ता मानवीय प्रवृत्तिलाई उत्कृष्ट ढङ्गले देखाएको छ । ऊ त्यो घडीसँग अत्यन्तै मोहित हुन्छ । घडी समातेर नाच्छ । हाँस्छ । र, आफूलाई हेर्न मात्र दिएको अरूको घडी लगभग दिन नमान्ने अवस्थामा पुग्छ । गुलाम अलीको चर्चित गजल 'हंगामा क्युँ है बारपा' त्यतिबेला ब्याकग्राउण्डमा बज्छ ।

सँगै घडीको टिकटिक र घडी बोकेको बेलाको दृश्यमा प्रयोग भएको ब्याकग्राउण्ड म्युजिक उत्कृष्ट छ । त्यो हार्ट बिट बजेको जस्तो पनि सुनिन्छ । उसले घडी बोकिरहेको दृश्यलाई विस्तारै क्यामेरा टाउकोमाथि जान्छ । उनीहरू चढिरहेको रेल ठूलो घडी हुन्छ । त्यो पात्र घडीको मिनेट सुईतिर लम्किन्छ ।

हाम्रो पाइलाहरू सेकेन्ड सुईजस्तो हुनुपर्ने हो । त्यसले थाहा नै नपाई मिनेट कटाउनुपर्ने हो । तर, हामी प्राय: अर्काको जिन्दगीको मिनेट सुई र घण्टा सुईसँग लोभ गर्छौँ । उनीहरूको त्यो सुई उनीहरूले लामो समय घुमाएको सेकेन्ड सुईले ल्याएको हो भन्ने बुझ्दैनौँ ।

घडीको त्यो छोटो सिक्वेन्स देखाएर फिल्मले हामीलाई आफ्नो समयतिर फर्काउँछ । हतार नगरी आफ्नो गन्तव्यमा हिँडिराख्न सुझाउँछ ।

उसले अन्तिममा चोरेको घडी छोड्न जाने ठाउँमा भएको व्यक्तिले उसलाई कोबाट चोरेको हो नाम भन्न लगाउँछ । ऊ नाम भन्न अनकनाउँछ । त्यो व्यक्ति भन्छ, ‘यहाँ सबै नाङ्गा हुन् । तिमी पनि झुटलाई बाहिर नै छोडेर आऊ ।’

आफ्नै रङ खोज्ने 'मिनारी'

‘चोरी गरेको चीज मान्छेले किन यहाँ फर्काउँछन् ?,’ ऊ प्रश्न सोध्छ ।

‘सेल्फ रेस्पेक्टका लागि,' प्राय:श्चित पसलको व्यापारी जवाफ दिन्छ । ऊ त्यहाँ चोर्नेहरूले के के छोडेर आएका छन् भन्ने सुनाउँछ । त्यहाँ सत्यजित रेका कथाहरू पनि चोर्नेले ल्याएर छोडेका हुन्छन् ।

यदि वास्तविक जीवनमा पनि आफूले अरूबाट चोरेका सबै सामानहरू फर्काउने ठाउँ हुँदो हो त मान्छेहरू के के फर्काउँदा हुन् ?

यो प्रश्न फिल्म हेरिसकेपछि पनि लामो समयसम्म दिमागमा घुमिरहन्छ ।

उज्यालो/अँध्यारो अनुहार देखाउने ‘स्पट लाइट’

शृङ्खलाको अन्तिम फिल्म ‘स्पटलाइट’ले अनुहारको कुरा गर्छ । अगाडि देखिइरहन चाहने अनुहार । आफूलाई सबैले चिनून् भन्ने चाहने अनुहार । लामो समयदेखि फिल्मीक्षेत्रमा राज गरिरहेको एक हिरोको अनुहार । अनि त्यसलाई टक्कर दिन आइपुगेको धार्मिक गुरुको अनुहार ।

अनुहार उनीहरूको शरीरको नियन्त्रणमा छैन । उनीहरूको शरीर आफ्नै अनुहारको नियन्त्रणमा छ । यो फिल्मले आफूलाई आफू बन्न नदिने अनुहारको कथा भन्छ ।

सबैले चिन्न थालेको अनुहारको एउटा लत हुन्छ । त्यो लत स्पटलाइटको लत हो । अर्थात् सधैँ अगाडि देखिइरहने लत । त्यो लतले डर ल्याउँछ । त्यसलाई गुमाउने डर ।

कुर्सीमा बस्न चाहने नेताहरू त्यत्तिकै त्यहाँ अलमलिने हैनन् । उनीहरू जीवनको उत्तरार्ध भइसक्दा पनि अध्यक्ष पद छोड्न नचाहने त्यसै भएका हैनन् । आफ्नो अनुहारमा परिरहने क्यामेरा र पछ्याइरहने मान्छेको लतले उनीहरू गाँजिएका छन् । त्यस अनुहारलाई बचाउन उनीहरू जस्तोसुकै कदम पनि चाल्न तयार हुन्छन् । जस्तोसुकै विचारधारा पनि समात्न तयार हुन्छन् । जस्तोसुकै व्यक्तिलाई पनि पछ्याउन तयार हुन्छन् ।

यो फिल्मले लामो समयदेखि अनुहार देखाएर फिल्मक्षेत्रमा राज गरिरहेको एक हिरो र ऊभन्दा शक्तिशाली अनुहार बन्दै गएकी एक धार्मिक पात्र ‘दिदी’ को अनुहारको कथा भन्दै हाम्रो समाजमा भएका विभिन्न प्रवृत्तिहरूको अनुहार देखाउँछ । फिल्मभर धार्मिक कुरा नमान्ने हिरो आखिर आफ्नो अनुहार जोगाउनलाई धर्मकै अबिर लगाउन तयार हुन्छ ।

के उनको गल्ती पार्टीमा योनी लिएर जानु थियो ?

उसले गरेको त्यो निर्णय र चुनाव जित्नलाई धार्मिक मुद्दा उठाउने नेताहरूको निर्णयमा फरक छैन । आफ्नो सरकार बचाउनलाई जुनसुकैसँग साँठगाँठ गर्नुको व्यवहारमा फरक छैन ।

फिल्ममा भएकी धार्मिक गुरु ‘दिदी’को अनुहारको कथा सुन्दै गर्दा नेपालमा नयाँ बुद्ध भनिएर प्रचार गरिएका रामकुमार बम्जनको अनुहार याद हुन्छ । जति सुकै आपराधिक गतिविधिमा सामेल भए पनि धर्मकै आडमा बचाइएका बाबाहरूको अनुहार याद हुन्छ । र, तिनको पछि कुदिरहने चर्चित अनुहारहरूको याद आउँछ ।

हिरोले खेलेको एउटा जुत्ताको विज्ञापनमा प्रयोग गरिएको #HowFarCanYouGo ह्यासट्याग फिल्ममा पटक-पटक दोहोरिइरहन्छ । मान्छे आफ्नो सपना र स्वार्थका लागि कहाँसम्म जान सक्छ भन्ने कुरा त्यसले बताउँछ । लियो टोल्सटोयको कथा ‘हाउ मच ल्यान्ड डज अ म्यान रिक्वायर’ अर्थात् मानिसलाई कति जमिन चाहिन्छ भन्ने कथामा जस्तै एउटा मान्छेलाई कति स्पटलाइट चाहिन्छ र त्यसका लागि ऊ के के गर्न सक्छ भन्ने प्रश्न मनमा आइरहन्छ ।

यो फिल्मले उज्यालोमा टल्किरहने अनुहारहरूको अँध्यारो देखाउँछ ।

हिटलरलाई नङ्ग्याउने फोटोग्राफरको कथा भन्ने सिनेमा

'रे' भर्सेस रे

'रे' शृङ्खलाको इन्ट्रो एनिमेसनमा सबै पुरुषहरू झरेको देखाइएको छ । सबै फिल्महरूले ती झर्ने फरक फरक कारण दिँदै जान्छन् । कोही बिगतको आँखाबाट झरेका । कोही वर्तमानको अनुहारबाट झरेका । कोही समयको घडीबाट झरेको । कोही उज्यालो खोज्दैखोज्दै घामतिर जाँदा पग्लिएर झरेका ।

ती झर्नेहरूले आफूसँग भएको कुरा गुमाएका छन् । आफूसँग नहुनुपर्ने कुरा नहुँदा पनि आत्तिएका छन् । ती पुरुष प्रवृत्ति हुन् । ती आफ्नो हातमा नभएका कुराहरू पाउनलाई हतारिएका छन् । आफ्नो हातमा भएका कुराहरू गुमाउन नदिन हतारिएका छन् ।

सत्यजित रेले भारतीय फिल्महरूलाई विश्वले हेर्ने बनाएका थिए । उनका फिल्ममा पात्र मात्र हैन, तिनले लगाउने लुगादेखि ती उभिएको ठाउँ र त्यहाँ भएका रङहरूले पनि बोल्ने गर्थे । ती पात्रहरू भएको शहरले पनि बोल्ने गर्थे । यी शृङ्खलाका फिल्महरूले पात्रहरूको प्रवृत्तिलाई देखाएका भए पनि तिनका अरू धेरै तहहरूलाई छोडेका छन् । फिल्ममा पात्र छन् सबै पात्रमा शहर राम्रोसँग आउँदैन । रे को 'चारुलता' फिल्ममा चारुरताले झ्यालबाट बाहिर हेर्दा देखेका दृश्यमा सहरको धेरै आयामहरू देखिन्थे । त्यसले उनी घरभित्र हुनुको पीडालाई बताउँथ्यो । यहाँ त्यस्ता खाले दृश्यहरू कम छन् । पात्र छन् तर ती के नभएर भएका छन् भन्ने कुरा धेरै खोतलिँदैन ।

क्यामेरालाई हतार नलगाई ओस्कार जितेको फिल्म 'नोम्याडल्याण्ड'

‘बहुरुपिया’ फिल्मको प्रमुख पात्र एक्लै हुँदा र एक्लै भगवानसँग कुरा गर्दा जति शक्तिशाली हुन्छ त्यति उ अरू पात्रहरूसँग हुँदा हुँदैन । सत्यजित रेका फिल्महरूमा यस्तो हुँदैन थियो । यस्तै ‘फर्गेट मि नट’ फिल्ममा मुम्बईको प्रख्यात व्यवसायीबाट जति धेरै शहरको कथा र असमानतालाई देखाउन सकिन्थ्यो, त्यति धेरै देखाइएको छैन । क्यामेरा धेरै पल्ट उसलाई ग्राण्ड देखाउने सुरमा अलमलिएको जस्तो लाग्छ । ऊ उक्त चरित्रभित्र धेरै छिर्दैन । उसको एक्लोपनलाई धेरै पछ्याउँदैन । उसको वरपर भएका पात्रहरू अझै ऊसँग कसिन सकेको भए तीनले अझै धेरै कुरा बोल्न सक्थे । ‘हङ्गामा क्युँ है बरपा’ अन्य फिल्महरूभन्दा स्तरीय छ ।

सत्यजित रे मन पर्नेलाई उनका कथाहरू हेर्नका लागि भए पनि यो शृङ्खला ठीकै हो तर सत्यजित रेका फिल्महरूको जस्तो लेयरको अपेक्षा यहाँ गर्न सकिँदैन ।

यी फिल्महरूले सत्यजित ‘रे’ का कथाहरूलाई अगाडि ल्याएका छन् । तर, तिनको फिल्मी कथा वाचन र क्यामेराको पछ्याइको स्तर भने भने केही पछाडि नै छुटेका छन् ।

अनि केटीलाई आँट आउँछ, जस्ताे कि सन्ध्यालाई नै हेर्नुस्

शिलापत्रमा प्रकाशित सुरज सुवेदीका अन्य सामग्री पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार १४, २०७८ ०७:०२