'लन्चबक्स'मा कुरा सुनाउनेसँग

A+ A A-

यो फिल्मका पात्रहरू एक अर्कालाई आफ्नो मनको कुरा सुनाउँछन् ।

ती कुराहरू लामो समय उनीहरूको मनभित्र गुम्सिएका थिए । तिनलाई आफूले त्यसरी सुनाउन सक्छु भन्ने थाहा थिएन । आफ्ना कुरा सुनाउन लायक हुन् कि हैनन् भन्ने थाहा थिएन । आफूभित्र सुनाउने कुरा छन् भन्ने पनि थाहा थिएन ।

आफूले सुनाएको कुरा सुन्ने मान्छे हुन्छन् । तीनले बिनाकुनै पूर्वाग्रह आफूलाई सुन्छन् । आफूलाई सुन्दै गर्दा ती पनि सुनाउने बन्छन् । अनि तिनले आफूलाई बुझ्छन् ।

उनीहरूलाई यो कुनै कुरा थाहा नभएको जस्तै भइसकेको थियो ।

कसैलाई आफ्नो मनमा भएको कुरा सुनाउनु भनेको उसको आँखामा आफू खुल्ला हुनु हो । उसले आफूलाई अझै नजिकैबाट चिन्न सक्नेगरी छोडिदिनु हो । उसको सामुन्ने आफूले आफूलाई लुकाउने गरी लगाएको बाँध खोलिदिनु हो ।

यो फिल्ममा धेरै पात्रहरूले एक अर्कालाई भेटेर आफ्नो मनको बाँध फुकाउँछन् ।

इलाले आफ्नो श्रीमानको अफिसमा पठाएको खाजा झुक्किएर अर्को अफिसमा काम गर्ने साजन फर्नान्डेजकहाँ पुग्छ । उनीहरू झुक्किएर साटिएको खाजाको कारण जोडिन्छन् । खाजा पठाउँदा र खाइसकेपछि पठाउँदा साटिएको चिट्ठीको माध्यमबाट एक अर्कासँग नजिकिन्छन् ।

साजन अवकास हुन लागेका इमानदार कर्मचारी हुन् । उनको ठाउँमा काम गर्नका लागि शेख नामका नयाँ युवक आउँछन् । उनीहरू एउटाले छोड्नुपर्ने र एउटाले लिनुपर्ने कामको कारण नजिकिन्छन् ।

इलाको फ्ल्याटभन्दा माथि देशपाण्डे आन्टी बस्छिन् । आन्टीका श्रीमानलाई प्यारालाइसिस भएको छ । उनी र इला भान्सामा बसेर तल-माथि बोल्छन् । उनीहरू भान्साको स्वादको कारण नजिकिन्छन् । इलाकी आमा र इला श्रीमान्र बाबु बितेको शोक परेपछि नजिकिन्छन् ।

फिल्ममा भएका फरक-फरक यी पात्रहरू नजिकिने घटना र सन्दर्भहरू फरक-फरक छन् । उनीहरूले एक अर्कालाई सुन्ने फ्रिक्वेन्सी पनि फरक-फरक छन् । तर ती सबै सुनाइहरूमा साझा कुरा शहर छ । उनीहरू सबै जना शहरमा बस्छन् । शहरका धेरै बिम्बहरूसँग मिसिन्छन् । ठोक्किन्छन् ।

लेखक तथा निर्देशक रितेश बत्राले उनीहरूको सुनाइलाई थाहै नपाइ दर्शकको अनुभवसँग मिसाउन थाल्छन् । फिल्म हेर्दै जाँदा यस्तो लाग्छ, एक अर्कालाई सुनिरहेका फिल्मका सबै पात्रहरू सँगै मिलेर हामीलाई केही सुनाइरहेका छन् ।

जवाफमा हाम्रो आवाज खोजिरहेका छन् ।

०००

फिल्मको पहिलो सटमा फरक दिशाबाट आएका दुई वटा रेलहरू एक आपसमा बिस्तारै कटिजान्छन् । फिल्मको ओपनिङ रेल स्टेसनबाट गरेर बत्रा आफूले भन्न लागेको कथा र पात्रहरूलाई संकेत गर्छन् । ती पात्र रेलमा कोही भेटिएजसरी संयोगले भेटिनेवाला छन् । दुई रेल एक आपसमा कट्ने समयजति सँगै हुनेवाला छन् । वा हुनसक्छ उनको लागि एउटा शहर सिङ्गो रेल स्टेसन मात्रै हो । एउटा जाने, अर्को आउने । जसरी साजन फर्नान्डेज जाँदै छन् । शेख उनको ठाउँमा आउँदै छन् ।

फिल्म सेट गरिएको मुम्बई शहर पनि एउटा ट्रान्जिट जस्तो नै लाग्छ । त्यहाँ कोही लामो समय अडिन्छन् । कोही छोटो । त्यसरी सोच्दा त जीवन पनि नै ट्रान्जिट जस्तो लाग्छ । कसैको लामो । कसैको छोटो ।

यसरी फिल्मको सुरुवातबाट नै बत्राले जीवनको फिलोसफीलाई स्थापित गराउन थालेका छन् ।

रेल स्टेसन यानिकी एक शहर । दुई रेल यानिकी दुई पात्र । गतिशील पात्र । आफ्नो जीवनको फरक-फरक उतारचढाव भोगिरहेका । ती कटिजान्छन् यानिकी एक अर्का हुँदै कटिजान्छन् ।

रेल स्टेसनमा टिकटको माध्यमले कटेजस्तो । फिल्ममा चिट्ठीको माध्यमले कटिजान्छन् । खाताको माध्यमले कटिजान्छन् । कालको माध्यमले कटिजान्छन् । रोगको माध्यमले कटिजान्छन् ।

अफिसबाट अवकास हुन लागेको साजन अनि आफ्नो श्रीमानसँग खासै सुन्दर सम्बन्ध नभइरहेकी इला । ती आफूलाई एक अर्काको बारेमा चिट्ठीमा सुनाउँछन् । उनीहरू इलाले हरेक दिन पठाउने खाजाको डब्बामा चिट्ठी पठाउन थाल्छन् । आफ्नो बारेमा सुनाउँछन् । शहर अनि रेलको बारेमा कुरा गर्छन् । आफ्नो डरको बारेमा सुनाउँछन् । कमजोरीको बारेमा खुल्छन् । उनी आफ्नो श्रीमानको कसैसँग अफेयर चलेको बारेमा सुनाउँछिन् । ऊ आफ्नी श्रीमती बितिसकेपछिको एक्लो जीवनको बारेमा सुनाउँछ ।

ती कुरा उनीहरूले त्यसरी त्यसभन्दा पहिला कसैलाई पनि सुनाउन सकेका थिएनन् । उसो भए कहिल्यै भेट नभएका, भेट हुन्छ भन्ने थाहा नभएका, भेटिन्छ कि भेटिँदैन भन्ने थाहा नभएका ती दुईले आफूले त्यो भन्दा पहिला कसैलाई भन्न नसकेको कुरा किन सुनाउन सकेरु किनकि उनीहरूलाई चिट्ठीमा लेखिएका शब्दहरूले बोकी ल्याएका एक्लोपनाले तान्यो । ती शब्दहरू उनीहरूको लागि मान्छे बने । एक अर्काले बोलेको सुन्ने मान्छे । एक अर्काको जवाफ पठाउने मान्छे । गलत लाग्दा लाग्दै गर्दा पनि उनीहरू ती शब्दहरूबाट छुट्टिन सकेनन् । किनकि गलतलाई गलत साबित गर्न कुनै सही चिजहरू उनीहरूको जीवनमा भएनन् ।

इलाले बनाएको खानेकुराको स्वादलाई साजनले सम्मान गरेर खाइदिए । उनलाई आफूले बनाएको खानेकुराको स्वाद कसैले त्यसरी खान सक्छ भन्ने थाहा थिएन । खाएर त्यसको बारेमा त्यसरी लेख्न सक्छ भन्ने थाहा थिएन । इलालाई आफूले गर्ने कामको प्रशंसा थाहा भयो जुन उनले आफ्नो श्रीमानबाट कहिल्यै पाएकी थिइनन् ।

अनि इलाजस्तै अरू महिला पात्रहरूले पनि पाएका छैनन् ।

उनीहरू दुवैजनाले अरूको लागि सोच्दा सोच्दै आफू छु भन्ने कुरा बिर्सिसकेका थिए । इलाले श्रीमानको लागि सोच्दासोच्दै आफ्नो खुसी भुलिसकेकी थिइन् । साजनले कामको लागि लाग्दा लाग्दै अनि दिवङ्गत श्रीमतीलाई सम्झिँदासम्झिँदै प्रेमले छुवाइ भुलिसकेका थिए ।

आफूलाई खोतलेर अर्कोलाई जति सुनायो त्यति नै धेरै प्रेमको अङ्कुरण भेटिन्छ । बाँझो भइसकेको जमिनलाई जोतिदिँदा राम्रोसँग घाँस पलाएको जस्तो ।

यो फिल्मले प्रेम बाँझो हुँदै गरेका इला र साजनलाई बेस्सरी जोतिदिन्छ । उनीहरूको नयाँ जीवनमा घाँस पलाउँछ ।

०००

अर्को पात्र शेख साजनको ठाउँमा काम गर्न आएको छ । ऊ एक्लो छ तर आफ्नो पहिलो प्रस्तुति एक्लो भएको जस्तो देखाउन चाहँदैन । दुई जना एक्लाहरू सँगै हुँदा पनि आफू एक्लो भएको बताई हाल्दैनन् । सायद उनीहरूलाई पुरुष हुनुको अहंले त्यस्तो बनाएको थियो कि । वा हैन भने पनि मलाई कसले बुझ्ला र भन्ने सोच आएको थियो कि ?

साजन पनि एक्लो छ । उसले आफू वरपरको एक्लो बार यति लगाएको छ, त्यसमा छिर्न जो कोही सक्दैन । उनीहरू विल्कुलै विपरीत प्रकृतिका मान्छे छन् ।

तर सुरुवातको रेलजस्तै उनीहरू अफिसको स्टेसनमा भेटिन्छन् । साजनलाई सिकाउने जिम्मेवारी आएको छ । शेखलाई सिक्ने । त्यसले उनीहरूले नचाहेको भेट पटक-पटक गराइरहन्छ । विशेष गरी साजन शेखबाट भाग्न चाहन्छ तर पाउँदैन ।

आफूभित्र धेरै कुरा राख्नेहरू पहिला भाग्न नै खोज्छन् । साजन भरसक सामाजिक अन्तर्क्रियाबाट भाग्छ । उसको घरअगाडि खेल्ने केटाकेटीहरूसँग खासै बोल्दैन । उसको घरमा बल पस्यो भने फिर्ता पठाउँदैन । बेलुका घरको बार्दलीबाट केटाकेटीको घरमा परिवार बसेर खाना खाएको हेर्छ तर उसले बल नदिएकी फुच्ची उसले धेरै बेर हेर्न नपाई ढोका लगाइदिन्छिन् ।

कसैलाई माया दिइएन भने ऊबाट माया फिर्ता पनि पाइँदैन । फिल्मले यो कुरा दर्शकलाई बताउँछ ।

साजन भित्री मनमा कसैको नजिकै हुन चाहन्छ तर कसैसँग नजिक हुन डराउँछ । शायद उसलाई आफ्नी श्रीमतीसँग भएको बिछोडले अर्को कसैसँग सम्बन्ध लगानी गर्न नसक्ने बनाइदिएको छ ।

तर ट्रान्जिटको भेटघाटले उनीहरूलाई बिस्तारै नजिक बनाउँछ । उनीहरू एक अर्काको बारेमा सुनाउन थाल्छन् । फिल्मभरमा सबैभन्दा ढिलो बनेको उनीहरूको सम्बन्ध फिल्म सकिँदासम्म सबैभन्दा बलियो बन्छ । शेखले उसलाई आँखा झुकाउँदै आफ्नो बिहेमा निम्तो गर्न भ्याउँछ । साजन आफू प्रेममा परेको उसलाई सुनाउन भ्याउँछ । ती दुई पात्रलाई कसैले एक अर्कालाई त्यसरी सुन्न सक्छ भन्ने थाहा थिएन । आफ्नो एक्लोपनामा छिरेर आफ्नो स्पेसलाई नभत्काई कोही नजिक हुन सक्छ भन्ने थाहा थिएन ।

इलासँगको निकटता र शेखसँगको निकटताले साजनलाई बिस्तारै अरूलाई माया गर्न सक्ने बनाउँदै लान्छ । केटाकेटीसँग घुल्न सक्ने बनाउँदै लान्छ । ऊ आफूलाई अरूसँग बाँड्न सक्छ । आफूतिर मायालाईआउन दिन सक्छ ।

यी दुई पुरुष चरित्रलाई प्रेमको निकट देखाएर निर्देशकले पुरुषभित्र पुरुष बन्ने अहंले के के रोकिइरहेको छ अनि के के बिग्रिरहेको छ भन्ने देखाइदिन्छ ।

अनि सँगै यो पनि भनिदिन्छ 'पहिलोपल्ट भेटेको भरमा नै कोही कस्तो छ भन्ने थाहा हुँदैन ।'

०००

फिल्मको अर्को सुनाई धेरै गहन छ ।

आफ्नो बाबु मरेपछि आमालाई भेट्न इला माइतमा जान्छिन् । वरपर मान्छे जम्मा भइसकेका हुन्छन् । उनी भित्र छिर्छिन् र आमालाई अँगालो मार्छिन् । उनले आमालाई अँगालो मारेको दृश्यमा मिडियम फ्रेमले उनको र आमाको टाउको मात्र देखाउँछ । दुईतिर फर्किएको टाउको ।

ठ्याक्कै एउटा जाँदै गरेको रेलजस्तो । अर्को आउँदै गरेको रेलजस्तो ।

आमा उनलाई भन्छिन् 'मलाई भोक लागेको छ । परौँठा खान मन छ ।' उनले भोक लागेको कुराले धेरै कुराको संकेत गर्छ । बाबु लामो समयदेखि बिरामी थिए । आमाको पुरै जिन्दगी उनकै स्वादको खाना बनाउँदाबनाउँदै सकिएको थियो । उनको लागि सोच्दासोच्दै सकिएको थियो । उनले आफ्नो सारा इच्छाहरूलाई तिलाञ्जलि दिएकी थिइन् ।

उनको बोलीमा आफ्नो श्रीमान् प्रतिको वितृष्णा निस्किँदै जान्छ । उनी भन्दै जान्छिन् 'विवाहको केही समयसम्म प्रेम थियो, त्यसपछि थिएन ।' उनले यस्तो भनिरहेको सुनेर पहिला त इला के भन्ने अलमलमा पर्छिन् । आमालाई केही भयो कि भनेर आत्तिएर हेर्छिन् । आमा फेरि पनि बरबराइ रहन्छिन् ।

एकछिनमा इलाको आँखा पनि कतै अडिन्छन् । मानौँ, उनले आफूलाई कतै देखिन् । आमाले जुन कुरा भनिरहेकी थिइन्, उनको जिन्दगी ठ्याक्कै त्यस्तै चलिरहेको थियो । उनी पनि आफ्नो बुढाको स्वादको लागि बाँचिरहेकी थिइन् । बाबु मरेको खबर दिन फोन आउँदा बाथरुममा श्रीमानको लुगा धुँदै थिइन् । उनको सर्टमा अर्कै महिलाको बास्ना आएको थाहा पाउँदा पनि सहिरहेकी थिइन् । त्यति बेला क्यामेरा धेरैबेर उनको बाथरुममा नै अडिएको थियो ।

त्यसभन्दा केही पहिला देशपाण्डे आन्टीको कुरा सुनेर मिठो मसला ल्याएर श्रीमानलाई खुसी पार्ने प्रयत्न गर्दै थिइन् उनी । मसला अर्थात् पुरुषले महिलालाई भान्सामा दबाउन आविष्कार गरेको स्वाद । उनी त्यो स्वादको दास भएकी थिइन् ।

मसलाको बास्ना आएपछि आन्टी भन्छिन् 'यो मसला हालेको खाना खाएपछि खुसी भएर तेरो लागि ताजमहल खडा गरिदिन्छ ।'
उनी भन्छिन्, 'ताजमहल त चिहान हो आन्टी ।'

उनीहरूको त्यो सुनाई यस्तो लाग्छ कि आमा आफ्नो पुस्ताको सबै बोझ केही शब्दहरूमा बोलिरहेकी छिन् ।

आमा छोरीको त्यो कुराकानी हुँदै गर्दा बिस्तारै उनीहरू दुवै जना एकै लाग्न थाल्छन् । देशपाण्डे आन्टी पनि उस्तै लाग्न थाल्छिन् । तीन महिला । फरक-फरक पृष्ठभूमिका महिला । तर, उनीहरूले भोगिरहेको जीवन एउटै एउटै थियो । उनीहरू सीमित भइरहेको घर एउटै थियो ।

उनीहरूको अवस्था फिल्म सकिँदासम्म ठुलो प्रश्न बनिसक्छ । 'यो फिल्ममा आफ्नी श्रीमती बिरामी भएर रुँगिरहेका बुढाहरू किन छैनन् ?'

०००

फिल्मको एउटा दृश्यमा साजन आफ्नी श्रीमतीले हेर्ने गरेको कमेडी कार्यक्रमको सिडी हेर्छ । ऊ आफ्नी श्रीमतीलाई धेरै सम्झिन्छ ।

त्यसको भोलिपल्टको चिट्ठीमा उसले लेख्छ 'डियर इला । सुनाउने मान्छे भएनन् भने हामी धेरै कुरा बिर्सिन्छौँ ।'

यी फिल्मका धेरै पात्रहरूले पनि आफूसँग भएका कुराहरू सुनाउने मान्छे नभएको कारण बिर्सिरहेका थिए । फिल्ममा धेरै सन्दर्भ र घटनाहरूले उनीहरूलाई सम्झाइदिन्छन् । उनीहरूले एक अर्कालाई भेटेर एक अर्काको बारेमा भन्दै गर्दा फिल्म दर्शकतिर फर्किएको जस्तो लाग्छ । त्यतिन्जेल फिल्म हेरेर त्यहाँका पात्रहरूमा डुबिरहेका वा ती पात्रका कुनै कुरामा आफूलाई भेटिरहेका दर्शकहरूलाई भनेजस्तो लाग्छ

'तिमीहरूको मनमा पनि कसैलाई भन्न नपाएका कुराहरू धेरै होलान् । बेलाबेला सुनाउँदै गर्नू । आफ्ना कुराहरू सम्झिँदै गर्नू ।किनकि, सुनाउने मान्छे भएनन् भने धेरै कुरा बिर्सिइन्छ ।'

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असोज १५, २०७८ ०९:५७