सगरमाथाभन्दा ठूलाे कुनै उल्कापिण्ड पृथ्वीतिर बत्तिएर आइरहेको छ ।
पीएचडी गरिरहेकी खगोलविद् केट डिबास्कीले त्यो पिण्ड आउँदै गरेको पत्ता लगाउँछिन् । सामान्यतया कुनै नौलो कुरा पत्ता लगाउँदा उनी खुसी हुनुपर्ने हो । तर त्यसलाई देखेर उनका आँखा डराउँछन् ।
उनी आत्तिँदै प्रोफेसर मिन्डकहाँ पुग्छिन् । उनको डर प्रोफेसरमा सर्छ । किनकि, त्योसँग सारा पृथ्वीलाई ध्वस्त बनाउन सक्ने क्षमता छ । अनि पृथ्वीमा आइपुग्ने समय ६ महिना र केही दिन मात्र छ । त्यो कुनै समय डायनोसरलाई लोप बनाउनेगरी पृथ्वीमा बज्रिएको उल्का जति नै भयानक छ ।
मानव जातिलाई नै समाप्त पार्न सक्ने त्यो खतराको खबर लिएर उनीहरू नासाका विज्ञसहित अमेरिकी राष्ट्रपतिको निवास ह्वाइट हाउसमा पुग्छन् । तर ह्वाइट हाउसलाई उनीहरूले सुनाएको कुराको कुनै मतलब लाग्दैन । राष्ट्रपतिको तत्कालीन 'प्राथमिकता' मा त्यो कुरा पर्दैन ।
त्यसपछि त्यो खबर सबैलाई सुनाउन उनीहरूले गर्ने सङ्घर्ष वरिपरि यो फिल्म घुम्छ । घुम्दै गर्दा फिल्मले मानवले बनाएका त्यस्ता संरचनाहरूको वरपर पुर्याउँछ, जुन स्थान आँखैअगाडि भयानक जोखिम देखिरहँदा पनि चुप बस्न सक्ने क्षमता राख्छन् । खतराको घण्टी जोडले बज्दा पनि कान थुन्न सक्ने क्षमता राख्छन् । चरम बेवास्ताको ओछ्यान लगाएर ढुक्कले स्वार्थको निन्द्रा निदाउन सक्छन् ।
आडम म्याक्किले लेखन तथा निर्देशन गरेको फिल्म 'डोन्ट लुक अप' ले पृथ्वीतिर लम्किरहेको त्यो भयानक उल्कापिण्डलाई तीव्र जलवायु परिवर्तनको बिम्ब बनाएको छ । अनि त्यसको खतरालाई जलवायु परिवर्तनले ल्याउन सक्ने सम्भावित खतरासँग जोडिदिएको छ । पेचिलो हास्यशैली अनि सोच्दा पनि बिझाउने सत्यहरूमा फिल्मका दृश्यहरू उन्दै, यति ठूलाे जोखिमलाई पनि नजरअन्दाज गर्दै आफ्नै धुनमा मस्त रहने ह्वाइट हाउसरुपी शक्तिकेन्द्रहरूलाई चिमोटेको छ । संवेदनशील विषयहरूलाई भित्तामा पुर्याउँदै जुनसुकै बेला फुट्न तयार बेलुन झैँ उडिरहेको नवसंस्कृतिलाई झकझक्याएको छ । अनि गरिनुपर्ने कुराभन्दा धेरै अनावश्यक कुराहरूमा बेपर्वाह अल्झिरहेको सामाजिक सञ्जाललाई नङ्ग्याएको छ ।
नाम 'डोन्ट लुक अप' भने पनि फिल्मले खासमा भन्न चाहेको छ- पृथ्वी ध्वस्त हुने खतरा सोचेकोभन्दा धेरै नजिक आइसक्यो । देखिने गरी छाइसक्यो । त्यसलाई नदेखेझैँ नगर । प्लिज लुक अप । प्लिज ।
यो कुरा भन्नलाई फिल्ममा जुन पात्रको भूमिका लियोनार्दो डिकाप्रियोले निभाएका छन्, त्यो खेल्ने अर्को उपयुक्त कलाकार कोही पनि थिएनन् ।
०००
सन् २०१६ को अस्कर वितरण समारोह ।
'दि रेभनेन्ट' फिल्मबाट लागि उत्कृष्ट अभिनेतामा अस्कर जितेपछि लियोनार्दो डिकाप्रियो स्टेजमा चढ्छन् । अस्कर अवार्ड हातमा लिन्छन् र माइकछेउ उभिन्छन् । फिल्म बनाउने टिमलाई धन्यवाद दिन्छन् । अनि यस्तो बोल्छन्;
रेभनेन्ट' फिल्म बनाइनुको मुख्य कारण प्राकृतिक विश्वसँग मानिसको सम्बन्ध देखाउन हो । सन् २०१५ मा हामीले सामूहिकरूपमा अहिलेसम्मकै सबैभन्दा तातो वर्ष खेप्यौँ । हाम्रो प्रोडक्सन टिम हिउँ खोज्दै पृथ्वीको सबैभन्दा दक्षिणी भेगसम्म पुग्नुपर्यो । जलवायु परिवर्तन साँच्चै भइरहेको छ । यो हाम्रो समग्र मानव जातिले भोगिरहेको 'सबैभन्दा ठूलाे जोखिम' हो । यसलाई रोक्न हामी सबै मिलेर काम गर्नुपर्छ । विश्वभरका नेताहरूलाई यसमा काम गर्न सहायता गर्नुपर्छ । उनीहरूलाई केवल ठुल्ठुला प्रदूषणकर्ता वा ठूला व्यापारिक संस्थालाई च्याप्ने मात्र हैन, समग्र मानवता अनि संसारभरका आप्रवासी समुदायबारे बोल्ने बनाउनुपर्छ । यसबाट प्रभावित करोडौँ पिछडिएका बालबालिकाबारे बोलाउनुपर्छ । ताकि उनीहरू ती आवाज सुनुन् जसलाई लोभको राजनीतिले नसुनिने बनाएकाे छ ।'
उनले गरेको त्यो भाषण यो फिल्म हेरुन्जेल बारम्बार सम्झना भइरहन्छ ।
'जलवायु परिवर्तन साँच्चै भइरहेको छ' भनेजस्तै पृथ्वीतिर उल्कापिण्ड साँच्चै खसिरहेको छ । 'सबैभन्दा ठूलाे जोखिम' भनेजस्तै त्यो पिण्डले समग्र पृथ्वीको अस्तित्वमा धावा बोलिरहेको छ । 'नेताहरूलाई सचेत बनाउनुपर्छ' भनेजस्तै यहाँ पनि उनीहरू अमेरिकी राष्ट्रपतिलाई भेट्न गइरहेका छन् । अनि 'तिनलाई लोभको राजनीतिले नछोइयोस्' भने जस्तै राष्ट्रपति सत्ता र शक्तिको लोभले केही व्यापारीको स्वार्थमा परिरहेकी छन् ।
उनीहरू राष्ट्रपति भवनमा पुगेपछि फिल्मले बिस्तारै राजनैतिक व्यङ्गको लय समात्छ । यहाँ भएकी अमेरिकी राष्ट्रपति उनीहरूले सुनाएको खतरासँग खासै डराउँदिनन् । विज्ञ टोलीले उल्कापिण्ड बज्रिने कुरा १०० प्रतिशत निश्चित भएको भन्दा पनि हलुका जवाफ दिन्छिन्, 'त्यसलाई ७० प्रतिशत बनाएर सोच्न सकिँदैन?'
यो दृश्यले मानवीयताको लागि खास महत्त्वपूर्ण विषयमा विश्वको राजनैतिक नेतृत्वले गर्ने चरम बेवास्तालाई सम्झाउँछ । जनताको मतमा चढेर शक्तिमा पुगेपछि उनीहरू जनतालाई सबैभन्दा बढी खतरा हुने विषयमा कति हलुकासँग प्रस्तुत हुन्छन् भन्ने देखाउँछ । अनि ठूला विषयलाई अनेकौँ प्रतिबद्धता र नाराहरूले कति गिजोलिएको छ भन्ने पनि देखाउँछन् ।
एउटा दृश्यमा राष्ट्रपति भन्छिन्।, 'हामीले संसार अन्त्य हुँदै छ भन्ने खाले मिटिङ कतिपल्ट गरिसकेका छौँ ?'
०००
राष्ट्रपतिलाई यो विषयमा तान्न चुनावी स्वार्थ नै जोडिनुपर्छ । अर्थात् कुनै मुद्दा नेताको मुद्दा बन्न त्यो जनताको लागि लाभकारीभन्दा पनि भोटको लागि फाइदाकारी हुनुपर्छ ।
उनी यो मुद्दा उठ्दा मानिसहरूलाई एकैपल्ट आफूतिर तान्न सकिन्छ भनेपछि मात्र उठ्छिन् । हाम्रो देशमा पनि नेताहरूले यस्तै गरिरहन्छन् । चुनाव नआउन्जेल जनताका प्राथमिकता भुसुक्कै बिर्सिन्छन् । जब आफ्नो बोलीलाई भोटसँग साट्नुपर्ने हुन्छ, तब मात्र मुद्दाको फेहरिस्त निकाल्छन् ।
फिल्ममा राष्ट्रपतिको नजिकका कोही पनि व्यक्ति विज्ञ छैनन् । उनले लिने सल्लाह पनि विज्ञकाे हैन । यसले शक्तिकेन्द्रको वरपर हुने घेरालाई व्यङ्ग कस्छ । भ्रष्टाचारमा लुप्त ती घेरालाई आफ्नो दुनो सोझ्याउनु छ । विज्ञ टोली राष्ट्रपतिलाई पर्खिरहेको बेला राष्ट्रपतिका एक जना सहयोगी उनीहरूलाई पानी ल्याएर दिन्छन् र पैसा लिन्छन् । पछि थाहा हुन्छ, त्यो पानी सित्तैमा पाइने हुन्छ ।
'त्यो पानीको पैसा उसले किन लियो' भनेर केट पटक पटक दोहोराइरहन्छिन् ।
राष्ट्रपतिसँगका उनीहरूका कुराकानीमा उनीहरूले भन्न चाहेको कुरा पुग्दैन । भन्न लागेको कुरा बीचैमा खेर गएको सुन्दा हाँस उठ्छ । तर हाँसिसक्दा चिन्ता पनि हुन्छ । किनकि, सम्भवतः त्यसरी नै जलवायु परिवर्तनको मुद्दा पनि पटक पटक बेवास्तामा परिरहेको होला ।
०००
फिल्मले संवेदनशील विषयमा हलुका भएर प्रस्तुत हुने अनि विषयलाई अनावश्यक मोड्ने सामाजिक सञ्जालको भूमिकालाई पनि व्यङ्ग गरेको छ ।
उनीहरू उल्कापिण्ड आइरहेको घटनाबारे बताउन एउटा 'लेट लाइट सो'मा जान्छन् । त्यहाँ जानुपर्ने नै एक हिसाबले विडम्बना हो । किनकि, उनीहरूले सुनाउन चाहेको समाचार सुनिदिने कुनै स्टेज छैन । त्यहाँ उनीहरूलाई एकदमै कम समय दिइन्छ । त्यो समय पनि कुनै सेलिब्रेटीको ब्रेकअपको समाचारमा बरालिन्छ ।
यस्तो वास्तविकरूपमा पनि कयौँ पटक भइरहेको छ । पछिल्लो पेरिस एग्रिमेन्टको बेलामा जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी अभियन्ता ग्रेट थनबर्गले बोलेको कुरालाई अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले हावामा उडाएका थिए । यस्तै अन्य धेरै समिटहरू पनि कुन राष्ट्रपति कोसँग कसरी बोले भन्नेजस्ता कमसल खबरहरूमा हराएका थिए । नेताहरू संवेदनशील छलफल हैन, आरोप प्रत्यारोपमा ओर्लिएर ठीक त्यसरी नै मूल विषयबाट भड्किएका थिए, जसरी सेलिब्रेटिको प्याचअपको खबरले यो फिल्ममा सामाजिक सञ्जाल भड्किन्छ ।
आफूले भनेको कुराको गम्भीरता नबुझेपछि अनि सबै मर्दै छौँ भन्दा पनि नसुनेपछि केट रिसले चिच्याउँछिन् । तर त्यसले प्रश्न सोध्नेहरूलाई छुँदैन । सामाजिक सञ्जाल उल्टै उनलाई मानसिक समस्या भएकी युवतीको ट्रोल र मिममा उडाउँछन् । डा. मिण्डको कुराभन्दा पनि आवरणसँग बहकिन्छन् ।
सामाजिक सञ्जाल यस्तै छ । यहाँ एउटा हावा कुरा फैलिन समय लाग्दैन । कसैलाई उल्टो खेद्न समय लाग्दैन । कसैको चरित्र हत्या गर्न समय लाग्दैन । तर कसैले गरेको समग्र मानिसलाई महत्त्वपूर्ण हुने कुनै कुरा भने यत्तिकै डिसमिस हुन्छ । यत्तिकै हराउँछ । हरेक पलमा एउटापछि अर्को पोस्टले छोपिइराख्दा जुन महत्त्वका पोस्ट थिए, ती साँच्चै हराउँछन् ।
उनी टिभीअगाडि उभिँदा ग्रेटा थनवर्गजस्तै लाग्छिन्, जसले भनिरहेको जलवायु परिवर्तनको खतरालाई मानिसहरू वास्ता नै नगरी उडाइरहन्छन् ।
०००
फिल्ममा पनि एकजना व्यापारी छन्, जो मानिसहरूलाई साथ दिने एप बेच्छन् । साथ दिने भनिए पनि खासमा साथ छुटाइरहेको त्यो एपले उनलाई संसारकै धनीमध्येको एक बनाएको छ । संसारका सबैको नितान्त निजी तथ्याङ्क उनको कब्जामा छ ।
पिटर नामका ती व्यापारी राष्ट्रपतिलाई लोभको बिउ छर्छन् र आफ्नो बसमा पार्छन् । विज्ञको सल्लाहमा उल्कापिण्डको पथ मोडेर जोखिमभन्दा बाहिर लैजाने योजना तुहाउँछन् ।
उनी त्यो पिण्डमा भएको खनिजको लोभ गर्छन् । त्यो खनिजलाई निकालेर कमाउन सक्ने कुराको लोभ छर्छन् । विश्वका थोरै धनी मान्छेको हातमा रहेको शक्तिसँग रमाउने चाहनामा विश्वका धेरै मान्छेको जिम्मा लिएकी राष्ट्रपति आफूलाई सुम्पिन्छिन् ।
पिटर पुँजीवादी समाजका प्रतिनिधि हुन् । जसको नजरमा पैसा कमाउनुबाहेक पर्यावरणीय कुनै पनि जोखिम ठूलाे कुरा हैनन् । आफ्नो हितमा संसार चलुन्जेल कुनै पनि खतरा उनको महत्त्वका विषय हैनन् । त्यो उल्कापिण्डको शक्तिको बारेमा पुरै जानकारी नभई पनि उनी त्यसलाई फोड्ने र खनिज हत्याउने प्रपञ्चमा लाग्छन् । तर त्यसमा उनलाई कुनै सङ्कोच छैन ।
अहिले संसारमा भएका धेरै ठूला उद्योगहरूले त्यही गरिरहेका छन् । आफूले उत्सर्जन गरेको कार्बनले आफ्नो सासलाई असर गरिरहेको छ भन्ने बिर्सिरहेका छन् । आफूले समुन्द्रमा छोडेको माछा मार्ने जालले माछाहरूलाई मासेर अक्सिजनको मात्रा घटाइरहेको बिर्सिरहेका छन् । आफूले पृथ्वी तताएका कारण अन्टार्कटिकाका हिउँ पहाड लडिरहेको भुलिरहेका छन् । आफ्नो स्वार्थको कारण समुन्द्र बढेर सहर डुबिरहेको, जीवजन्तु लोप भइरहेको, हिमालमा हिउँ रित्तिइरहेको, बाढीले बस्ती सोहोरिइरहेको भुलिरहेका छन् ।
फिल्ममा बेलाबेला झिलिक झिलिक जीवजन्तु, माछा, कीरा तथा चराहरूका दृश्य आउँछन् । त्यसले त्यो जोखिमबाट मान्छेसँगै अरूको संसारलाई पनि जोखिममा पारिरहेको सम्झाउँछ ।
०००
राष्ट्रपतिको चुनावी सभामा 'डोन्ट लुक अप' को नारा घन्किन्छ । विज्ञ तथा कलाकारहरूको स्टेज प्रस्तुतिमा 'लुक अप' को नारा घन्किन्छ । जुन मुद्दा साझा मुद्दा हुनुपर्ने हाे, त्यो मुद्दा नै आपसमा टुक्रिन्छ ।
'डोन्ट लुक अप' बोलको गीत स्टेजमा प्रस्तुत गर्दै गर्दा गायिकाले प्राकृतिक स्रोत झल्किने कपडा लगाएकी छन् । उनको कपालको स्टाइल कुनै जनावरको सिङजस्तै देखिन्छ । अनि पछाडिको दृश्यमा उल्कापिण्ड चलिरहेको आकाश देखिन्छ । उनी गाउँछिन्, 'यसलाई देख्नलाई केवल एकपल्ट माथि हेरे पुग्छ ।' अर्थात् केवल एकपल्ट यसलाई देखे पुग्छ ।
तर स्टेजमा त्यो गीत घन्किँदै गर्दा चुनावी र्याली उत्कर्षमा छ । 'डोन्ट लुक अप' को नारा उत्कर्षमा छ ।
त्यो नारा डोनाल्ड ट्रम्पले चुनाव जित्ने बेला बोकेको नाराजति नै घातक छ । त्यो नारा अरूको कुरा सुन्न नखोज्ने सबै नाराहरूजति नै घातक छ । त्यो नारा आफ्नो स्वार्थको लागि सबैलाई सिद्ध्याउने सबै नारा जति नै घातक छ ।
उल्कापिण्ड सोचेभन्दा धेरै नजिक आइसक्छ । आकाशतिर फर्किँदा आँखैले देखिने गरी आइसक्छ । तर पनि राजनीतिज्ञहरू 'डोन्ट लुक अप' कै नारा घन्काइरहेका छन् । आँखैअगाडिको सत्यलाई पनि असत्य हो भन्ने पार्न सकिरहेका छन् ।
राष्ट्रपति र समर्थक र्यालीमा 'डोन्ट लुक अप' भन्दै चिच्याउँछिन् । विज्ञ र कलाकार 'लुक अप' भन्दै कराउँछन् ।
एउटा समय यस्तो आउँछ, उल्कापिण्ड आकाशमा सजिलै देखिन्छ । आफूलाई मार्न आइरहेको मान्छेजस्तै आफूतिर आइरहेको देखिन्छ । तर भाग्ने ठाउँ छैन ।
किनकि, ढिलो भइसकेको छ । माथि हेर्न ढिलो भइसकेको छ ।
हिमालमा हिउँ रित्तिएको,
हिमतालमा हिउँ भरिएको,
समुन्द्रमा सहर डुबेको,
मौसमले बाटो भुलेको,
हेर्न ढिलो भइसकेको छ ।
०००
फिल्मको एउटा दृश्यमा त्यो उल्कापिण्ड पत्ता लगाउने टेलिस्कोप देखिन्छ । त्यसको पछाडि तारैतारा भएको आकाश देखिन्छ । त्यो दृश्य परिवर्तन हुने बेलामा क्यामेरा यसरी घुम्छ, पछाडिको आकाश ब्लर हुन्छ । आफ्नो स्वरूपबाट तन्किन्छ ।
त्यो भान गगले बनाएको चर्चित पेन्टिङ 'स्टारी नाइट'जस्तै देखिन्छ । जुन पेन्टिङ उनलाई पागल भएर अस्पतालमा राखिएको बेला बनाएका थिए ।
के हामी पनि जलवायु परिवर्तनको मुद्दालाई बेवास्ता गरेर हाम्रो आकाशमा नयाँ 'स्टारी नाइट' बनाउन लागेका हौँ ?
प्रकाशित मिति: शनिबार, पुस १७, २०७८ १०:०५
-1743661115.jpg)
-1743579183-1743604118.jpg)
