'द लस्ट डटर'ले ताछेको सुन्तला

A+ A A-

यो फिल्मकी प्रमुख पात्र लेडा एउटा दृश्यमा आफ्ना दुई छोरीहरूलाई सुन्तलाको बोक्रा नटुटाईकन एउटै लहरोमा सर्पझैँ ताछेर देखाउँछिन् ।

सुन्तला एउटा फल । उनी एक आमा । दुई उत्सुक छोरीहरू । छोरीहरूलाई उनले सुन्तला त्यसरी ताछेको हेर्न मनपर्ने । उनलाई त्यसरी ताछ्न मनपर्ने । एक तहले हेर्दा उनले गरेको त्यो काम साधारण लाग्छ । स्वाभाविक नै लाग्छ ।

तर, फिल्ममा सुन्तला सामान्य छैन । उनले गर्ने वा गर्न सक्ने असंख्य कामहरूमध्येबाट छानिएको हो त्यो काम । त्यसैले त्यो सुन्तला विभिन्न स्वरूपमा फिल्मका अन्य दृश्यहरूमा पनि देखिन थाल्छ । उनी भएको फ्रेममा सुन्तला भएको टोकरी अट्न थाल्छ । फ्ल्यासब्याकका दृश्यमा उनले छोरीहरूलाई छेउमा राखेर सर्पझैँ सुन्तलाको बोक्रा ताछेको दोहोरिइरहन्छ । उनलाई नजिकबाट देखाउने कुनै कुनै दृश्यमा पछाडिको लाइट पनि सुन्तला रङको हुन्छ ।

त्यसरी सुन्तला बिम्ब बन्छ । दुई छोरीहरू हुर्काउँदै गर्दा तीनको स्याहारसँग जुध्न आइपुगेको उनको पढाइ र कामबीचको सङ्घर्ष देखाउने बिम्ब । उनले अहिलेसम्म बिर्सिन खोजेर पनि बिर्सिन नसकिरहेको जीवनका पाटोहरूको बिम्ब । उनी भागिरहेको एउटा विगतको बिम्ब । अनि फिल्ममा अन्य पात्रहरूसँग ठोक्किँदा बल्झिएको उनको त्यही विगतको बिम्ब । जुन सधैँ सुन्तलाको बोक्रा नटुटाईकन ताछेजस्तै सिङ्गो भइराख्न सङ्घर्षरत छ ।

इलेना फरान्टेको उपन्यास 'द लस्ट डोटर' लाई सोही नाममा फिल्म रूपान्तरण गरेकी लेखक तथा निर्देशक मेगी येलनहलले फिल्मलाई यस्तै धेरै बिम्बात्मक शैलीमा उनेकी छन् । फिल्ममा उनले देखाउन चाहेका बिम्बहरू कुनै दृश्यमा जन्मिन्छन् अनि फिल्मभर फैलिन्छन् । सुन्तलाको बिम्बसँगै खेलौनाको बिम्ब । तिनले फिल्मको उमेरसँगै आफ्नो उमेर पनि पूरा गर्छन् ।

०००

कुनै क्रियाकलाप वा वस्तु त्यसै बिम्ब बन्दैन । चाहे कविता, कथा, उपन्यास तथा फिल्ममा नै किन नहोस्, त्यसलाई बिम्बको रूपमा स्थापित हुन समय लाग्छ । परिचित हुन समय लाग्छ । त्यो समय यति नै भनेर निश्चित हुँदैन । तर, भएपछि भने त्यसले आफ्नो छुट्टै संसार बनाउँछ, छुट्टै कथा बनाउँछ ।

यो फिल्ममा पनि सुन्तला पूर्ण रूपमा बिम्ब भएर हुर्किन समय लगाउँछ । फिल्म सुरु भएदेखि अन्तिम दृश्यसम्म आइपुग्दासम्म चरित्रहरू सँगै सुन्तला तछाइको पनि बिम्बात्मक कोर्स पूरा हुन्छ ।

प्रोफेसर र अनुवादक रहेकी लेडा बिदा मनाउन ग्रिसको समुद्रकिनारनजिकै एउटा ठाउँमा गएकी छन् । उनलाई रिसिभ गर्न एक जना मान्छे आएको छ । ऊ उनलाई उनी बस्ने कोठासम्म पुर्‍याउँछ । अनि फर्किन्छ ।

ऊ फर्किएपछि कोठामा भएको टेबलमा एउटा फलफूलको टोकरी राखिएको देखिन्छ । त्यो टोकरी र लेडा एउटै फ्रेममा अटाउँछन् । त्यहाँ अङ्गुरलगायत दुईवटा सुन्तला पनि छन् । लेडा सुन्तलालाई छुन्छिन् ।

उनी अर्को कोठामा जाँदा पनि टोकरी र उनी सँगै देखिन्छन् ।

फिल्ममा सुन्तलाको बिम्बात्मक जन्म यहाँबाट नै हुन्छ । उनलाई फलफूलसँग देखाएर निर्देशकले पहिलो पल्ट दर्शकलाई नजिक तान्छिन् । अनि उनलाई सुन्तला छुन लगाएर फिल्ममा सुन्तलासँग सम्बन्धित केही हुँदै छ भन्ने संकेत छाड्छिन् । त्यसरी सुन्तला छोएको देखाउँदा उनी कोठामा हुँदा बलेको सुन्तला रङको बत्तीको प्रकाशले पनि सङ्केतमा सघाउँछ ।

उनी भोलिपल्ट समुद्र किनारमा जान्छिन् । आइसक्रिम मगाउँछिन् । खाँदै गर्दा केही आइसक्रिम पग्लिएर उनको घाँटीतिर पोखिन्छ । त्यसलाई पुस्छिन् । अब उनको जीवन आइसक्रिमजसरी नै पग्लिनेवाला छ । उनी त्यसरी नै पुछ्ने प्रयत्न गर्नेवाला छिन् ।

त्यहाँ बिदा मनाउन आएको ठूलो समूह हल्ला गर्दै आइपुग्छ । उनी त्यतातिर हेर्छिन् । उनको आँखा सानो नानी सँगै लिएर किनारको पानीमा उभिएकी निनामा अडिन्छ । उनले बोकिरहेको बच्चा र बच्चाले बोकिरहेको खेलौनामा अडिन्छ । उनको आँखा अडिएको देखाएसँगै सानी नानी एलिनाको हातमा भएको खेलौनाले पनि बिम्बात्मक जन्म लिन्छ ।

निनामा उनका आँखा अडिन्छन् । निना समुद्रबाट निस्किएर किनारमा बस्छिन् । उनीसँगै आएकी क्याली नानीलाई चिसो भइसक्यो भन्दै लुगा ओढाइदिन्छिन् । निनालाई राम्रोसँग नानीको स्याहार गर्न नआउने कुरा त्यहाँ झल्किन्छ । उनको आँखा बच्चा र राम्रोसँग स्याहार गर्न नआउने आमामा अडिन्छ ।

त्यसपछि उनी कोठा आएपछिको दृश्यले यतिञ्जेल आएका सबै बिम्बहरूको आयतनलाई बेस्सरी फैलाइदिन्छ । अनि उनको आँखा निना र उनकी छोरी अनि खेलौनामा किन फैलियो भन्ने पनि बताइदिन्छ ।

कोठामा उनी आएसँगै दोस्रो पल्ट उनी र फलफूलको टोकरी देखिन्छ । त्यहाँ भएको सुन्तला उनी देब्रे हातले उठाउँछिन् । माथिबाट राम्रो देखिएको सुन्तला तलपट्टि पूरै बिग्रिएको छ । दाहिने हातले अर्को सुन्तला उठाउँछिन् । त्यसको पनि तलपट्टि पूरै सुन्तला कुहिएको छ ।

भोलिपल्ट समुद्र किनारमा निनाकी छोरी आमालाई अनि खेलौनालाई दुवैतिर राखेर पानी खन्याइरहेकी छिन् । लेडा उनीहरूलाई नियालेर हेर्छिन् । उनीहरूलाई त्यसरी देखिरहँदा उनका आँखा भरिन्छन् । उनको एन्जाइटी बढ्छ । उनको आँखाअगाडि विगतका दृश्य नाच्न थाल्छन् । उनले लामो समयदेखि आफूमा दबाइरहेको विगत आइसक्रिम पग्लिएजसरी पग्लिन्छ ।

अनि फ्ल्यासब्याक आउँछ ।

त्यहाँ जवान लेडाले उनले छोरीहरूलाई नजिकै राखेर सुन्तला चक्कुले ताछिरहेको देखिन्छ । उनका छोरीहरू 'यसलाई सर्पजस्तो बनाएर ताछ्नु, चुँडिन नदिनू' भनिरहेका हुन्छन् ।

यसरी सुन्तलाको बिम्बमार्फत उनको छोटो फ्ल्यासब्याक देखाएर फिल्मले उनी र छोरीबीचमा रहेको सङ्घर्षपूर्ण सम्बन्धलाई प्रतिबिम्बित गर्छ । टोकरीमा राखिएको सुन्तलाजस्तै माथिबाट सुन्दर देखिएको उनको जीवनमुनि अस्तव्यस्त रहेको उनी र छोरीहरूको बीचमा रहेको दूरीलाई देखाउँछ । फिल्मले माथिबाट देखिएको सलक्क परेको सुन्तलाजस्तो उनको जीवनमुनि बिग्रिएका धेरै चीजहरू लुकेका छन् भन्ने संकेत गर्छ ।

अनि उनले निना र उनकी छोरीबीचको सम्बन्धमा आफूलाई भेटेको देखाएर दुई फरक उमेर र पुस्ताका महिलाहरूले बच्चा हुर्काउने र आफ्नो करियर पछ्याउने क्रममा भोगेका धेरै सङ्घर्षहरूलाई पनि बिस्तारै कोट्याउन थाल्छ ।

०००

निना र उनको श्रीमान्‌लाई बोल्नुभन्दा पहिला लेडा धेरैपल्ट नियाल्छिन् । उनीहरू सँगै हुँदा कि त प्रेम देखाउँछन्, कि त झगडा गर्छन् । तर, दुवै बेला छोरी एक्लै हुन्छिन् । खेलौनासँगै हुन्छिन् ।

निनालाई आफ्नो विगतले त्यहाँ नै समात्छ । उनी र उनको श्रीमान्‌बीचमा पनि खासै सुन्दर सम्बन्ध थिएन । तर, त्योभन्दा धेरै आमाको रूपमा र अध्येताको रूपमा उनले गरेको सङ्घर्ष बुझ्ने कोही थिएनन् । उनलाई बेलाबेला आफू दुवै भूमिका निभाउन असफल भएको जस्तो लाग्थ्यो । उनी छोरीसँग खेल्दाखेल्दै निदाउँथिन् । उनीहरूलाई माया चाहिएको बेला हुँदिनथिन् । त्यो सङ्घर्षमा उनका निर्दोष छोरीहरू पर्छन् ।

यता निनाको छोरी उनीहरू झगडा गरिरहेको बेलामा हराउँछिन् । मानिसहरू खोज्न थाल्छन् । उता लेडाका छोरीहरू उनले आफ्नो करियरलाई सुनेको कारण आमाको माया हराउँछन् । आमाले उनीहरू दुवै जनाको माया हराउँछिन् । उनीहरूसँग बिताएका स्मृति हराउँछिन् ।

दुवैमा छोरी हराएका छन् । तर, छोरी भेटिँदा आमाहरू पनि हराइरहेका छन् । यो फिल्मले आमाको भूमिका र एक आत्मनिर्भर र स्वतन्त्र महिलाको भूमिकामा रहन चाहँदा हराएका आमा र छोरी दुवै जनाको कुरा गर्छ । लेडाले सायद निनालाई भेट्नुभन्दा पहिला यी सबै कुरा हराएकी थिइन् । उनलाई केके भएको थियो, सम्झना पनि थिएन । त्यो कुरा सायद उनले निनालाई देखेपछि भेट्टाइन् । एउटा दृश्यमा ग्रोसरीमा निनाकी दिदीले आफ्ना छोरीहरूका बारेमा के याद छ भनेर सोधेको प्रश्नमा लेडा जवाफ दिन्छिन्, 'मलाई केही पनि याद छैन ।'

लेडाको बिर्साइ साङ्केतिक छ । उनले आफ्नो करियर सम्झिनुपरेका कारण छोरीहरूलाई बिर्सिएकी छन् । महिलाहरूले कुनै न कुनै कुरा आमा हुने क्रममा धेरै कुरा बिर्सिएका छन् भन्ने कुरा पनि यो फिल्मले उजागर गरेको छ । ती कुरा जसलाई खोज्न पनि सकिँदैन । फिर्ता ल्याउन पनि सकिँदैन ।

निना र उनको श्रीमान् झगडा गरेकै बेलामा हराएकी छोरीलाई खोज्न सघाउन गइरहेको बेला लेडाले आफ्नी छोरीलाई बोलाइरहेको दृश्य मिसिन्छ ।

लेडाले निनाकी छोरी भेट्छिन् । तर उनको खेलौना हराउँछ । त्यो खेलौना जुन लेडाले पहिलोपल्ट उनीहरूलाई देख्दा विचार गरेर हेरेकी थिइन् । त्यो खेलौना हराउँछ ।

त्यसपछिको दृश्यमा खेलौना लेडाले आफ्नो झोलामा हालेर लगेको देखिएसँगै खेलौनाको बिम्बात्मक उमेरले पनि गति लिन्छ । आफ्ना छोरीहरूको यादमा लेडा यस्तरी डुब्छिन् कि उनी एउटी बालिकाको खेलौना चोरेर लैजान्छिन् । अनि त्यसलाई सानो छोरीजसरी माया गर्छिन् । काखमा लिन्छिन् ।

त्यो दृश्यले आफूभित्र भएको मातृत्वको बचाउमा उनी लागेको देखाउँछ । सँगै उनको चरित्र पनि स्थापित गर्छ । उनी बच्चा नचाहने हैनन् तर बच्चाको पूर्ण जिम्मेवारी सम्हाल्न तयार भने छैनन् । उनी बच्चालाई खेलौनाजस्तै होस् भन्ने चाहन्छिन् । त्यसलाई कतै ढुक्कले राख्न सकियोस् । किनकि तर आफ्नो पढाइ र अनुवादको कामले थाकेर उनी छोरीहरूलाई पर्याप्त समय दिन भ्याउँदिनन् । उनीहरूले सँगै खेल्ने अपेक्षा गर्दा जागा रहन सक्दिनन् । उनीहरूलाई चाहेजसरी प्रेम गर्न सक्दिनन् ।

त्यो खेलौना बोकिरहेको बेलामा पनि खेलौनाको मुखमा लागेको फोहोर उनको लुगामा लाग्छ । उनी दिक्क मान्दै त्यसलाई निकाल्छिन् ।

यहाँनेर उनले सुन्तला ताछेको दृश्य र खेलौनाको फोहोरबाट भागेको दृश्यले उनको चरित्रको नयाँ पाटो भन्छ । उनी सबै थोक 'निट एन्ड क्लिन' चाहन्छिन् । उनलाई केही नटुटाईकन ताछ्न मनपर्छ । उनलाई फोहोर मनपर्दैन । त्यो खेलौनालाई पनि मायाले अँगालो मार्दा त्यसको मुखमा परेको फोहोर लुगामा लागे पनि उनी त्यसलाई दराजमा थुन्छिन् ।

उनलाई जस्तै निनालाई पनि भइरहेको छ । उनलाई पनि त्यो जिम्मेवारीले गलाएको छ । एउटा दृश्यमा उनीहरू ग्रोसरीमा भेट हुन्छन् । निना छोरीलाई बोकिरहेकी थिइन् । उनी छोरीलाई ओर्लिन भन्छिन् । तर छोरी ओर्लिन्नन् । उनी निहुरिएर उनलाई तल राख्न खोज्छिन् तर पनि ओर्लिन्नन् । आधा निहुरिएपछि फेरि निना उभिनुपर्छ । उनी दिक्क मान्छिन् । त्यो दिक्दारीले आमाहरूले हलुका हुन चाहेर पनि नसकिरहेका धेरै पक्षहरूलाई देखाइदिन्छ ।

यी दुवै दृश्यमा ती कुराहरू कुनै पुरुष चरित्रले भोग्नुपरेको छैन । न त निनाको श्रीमान्‌ले भोग्नुपरेको छ । न त लेडाको श्रीमान्‌ले । मात्र दुई जना महिलाहरू जिम्मेवारीले पिल्सिएका छन् ।

फ्ल्यासब्याकको एउटा दृश्यमा लेडाका श्रीमान् फोनमा बोलिरहेका हुन्छन् । लेडा पढिरहेकी हुन्छिन् । छोरी रोएको आवाज आउँछ । श्रीमान् उनलाई जान भन्छन् । उनी हेडफोन लगाएर पढाइमा लाग्छिन् । तर श्रीमान् जाँदैनन् । अति भएपछि रिसाउँदै छोरीतिर जान्छिन् ।

यसरी आमा हुनुको पीडामा विगतदेखि पिल्सिएकी एक महिला र वर्तमानमा पिल्सिरहेकी एक महिलाको कथा भनेर फिल्मले उनीहरूको पक्षबाट बच्चा हुर्काउनुले दिन सक्ने मसिनामसिना झट्काहरूलाई देखाएको छ । सन्तान हुर्काउने र आफ्नो करियरलाई पनि माया गर्ने आमाहरूको सङ्घर्षलाई उजागर गरेको छ । त्यो सङ्घर्ष सानासाना दृश्यहरूमा भइरहेको हुन्छ । एक हिसाबले हेर्दा उनले छोरीहरूलाई समय नदिएको देखिन्छ । तर अर्को हिसाबले हेर्दा उनलाई हुर्काउने कुरामा पर्याप्त सहयोग नपुगेको पनि देखिन्छ ।

त्यसैले त समुद्र किनारमा भेटिएकी क्यालिलाई लेडा भन्छिन्, 'चिल्ड्रेन आर क्रसिङ रेस्पोन्सिबिलिटी ।'

०००

एउटा निकट भेटमा निनालाई लेडा आफूले छोरीहरूलाई सात र पाँच वर्षको हुँदा छोडेर गएको कुरा सुनाउँछिन् । तीन वर्षपछि मात्र गएको कुरा बताउँछिन् ।

'उनीहरूबिना बस्दा कस्तो लाग्थ्यो ?' निना सोध्छिन् ।

'एकदमै आनन्द हुन्थ्यो,' लेडा भन्छिन् । तर, यति भनिनसक्दै उनका आँखाबाट आँसु झर्छन् । उनलाई आफ्नो काम मात्र गर्न पाउँदाको आनन्द मिलेको थियो तर छोरीसँग टाढा हुनुले मन कुँड्याएको पनि थियो । अनि त्यो बेला टाढा भएँ भन्ने ग्लानिले पिरोलेको पनि थियो ।

त्यसपछिको दृश्यमा उनले छोरीहरूलाई छोडेर जानुभन्दा पहिला सेता लुगा लगाइदिएको देखिन्छ । छोरीहरूलाई उनी जाने कुरा थाहा छैन । एक छोरीले उनलाई 'यसलाई सर्पजस्तै बनाएर ताछ्न सक्नुहुन्छ' भनेर सोध्छिन् ।

'सक्छु,' उनी भन्छिन् ।

'नचुँडाईकन ताछ्नू है,' छोरी भन्छिन् ।

'म केही पनि चुँडिन दिन्नँ,' उनी भन्छिन् । उनले ताछ्न थालेको बेलामा छोरीहरू 'डन्ट लेट इट ब्रेक, पिल लाइक स्नेक' भन्दै गाउँछन् ।

सायद त्यो सुन्तला त उनी आफू नै थिइन् । अरू धेरै आमाहरूजस्तै जो उनले आफ्नो बोक्रालाई सन्तानको खुसीका लागि त्यसरी नै ताछिरहेकी छन् । चुँडिन नदिइरहेकी छन् । त्यसलाई फिल्मले उनले हिँड्नेबेला केटाकेटीलाई लगाइदिएको सेतो लुगा अनि अहिलेसम्म आफूले पनि लगाइरहेको सेतो लुगाको माध्यमबाट भनेको छ । चेतन अवस्थामा होस् वा अचेतनमा, उनी त्यो ग्लानिबाट बाहिर निस्किन सकेकी छैनन् । उनले सुन्तलाको बोक्रालाई चुँडिन दिएकी छैनन् ।

यो संवादसम्म आइपुग्दा सुन्तलाको बिम्ब जीवनसँग मिसिन आइसक्छ । सम्बन्धसम्म मिसिन आइसक्छ । त्यो सम्बन्ध जसलाई चुँडाउन खोजेर पनि सकिन्न । जसरी यो जीवनलाई हामी ताछिरहेको सुन्तलाको बोक्रालाई एउटै बनाएर ताछेजस्तै ताछिरहेका छौँ, त्यसरी नै ताछिरहनुपर्छ ।

उनी अन्तिममा २५ वर्ष लागिसकेका छोरीहरूलाई फोन गर्छिन् । फोनमा बोल्दै गर्दा उनको हातमा सुन्तला आएको जस्तो हुन्छ । उनी त्यसलाई ताछ्न थाल्छिन् । फ्ल्यासब्याकमा उनी र छोरीहरूले सँगै गाइरहेको सुनिन्छ, 'डन्ट लेट इट ब्रेक, पिल इट लाइक स्नेक ।'

हामीले पनि त सायद जन्म र मृत्युको बीचमा आउने जिन्दगीका धेरै सम्बन्धहरूलाई उनीहरूले ताछेको सुन्तला जसरी नचुँडाईकन ताछ्ने प्रयत्न गरिरहेका छौँ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ १४, २०७८ ०६:०६