'दि इनटचेबल्स' ले छुवाउने अस्वाभाविक मित्रता

A+ A A-

प्याराग्लाइडिङ गर्दा भएको दुर्घटनापछि फिलिपको शरीरले दिमागसँग छोडपत्र गर्‍यो । अहिले उनको टाउको भन्दा मुनि कुनै भाग चल्दैन । उनलाई आफ्नो दैनिकी सहज बनाउन एक जना विश्वासिलो सहयोगीको आवश्यकता परेको छ । आफू त्यो सहयोगी हुनसक्ने भन्ने दाबीसहित केही उम्मेदवारहरू अन्तर्वार्ताको लाइनमा छन् ।

त्यही लाइनमा छ ड्रिस पनि । काला जातिको एउटा जवान युवक । अग्लो । बलियो । अनि सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण, हँसिलो । तर उसलाई त्यो जागिर खानु छैन । ऊ केवल त्यहाँबाट जागिर नपाएको भन्ने हस्ताक्षर लिन चाहन्छ । त्यस्ता तीनवटा हस्ताक्षर भए उसलाई बेरोजगार भएको प्रमाण पुर्‍याउन र सामाजिक सुरक्षाबाट सहयोग लिन सजिलो हुन्छ ।

यसरी भेट हुन्छ फिलिप र ड्रिसको । अन्तर्वार्ता लिने टेबलको दुई तिर भएको बेला । दुई उल्टो संसारमा भएको बेला । दुई उल्टो उद्देश्यमा भएको बेला । फिलिप एकदमै धनी छन् । उनको आलिसान महल छ । महँगा कार छन् । वरपर सहयोगी र डाक्टरहरू छन् । तर, शरीर चल्दैन । कार थन्क्याइएर राखिएको छ । ह्विलचियरसहित बस्न मिल्ने गाडी छ जुन कसैले चलाइदिनुपर्छ ।

ड्रिसको घरमा किचलो छ । उसलाई आमाले 'अबदेखि घर नआउनु' भनेर निकालिदिएकी छन् । ऊ ढोका ढ्याम्म बजाउँदै घरबाट निस्किएको छ । ऊ निस्किएपछि आमा भक्कानिएर रोएकी छन् । उनले हुर्काउनुपर्ने बाध्यतामा ड्रिसबाहेक अरु पनि केटाकेटीहरू छन् ।

फिलिपको भन्दा उल्टो ड्रिसको शरीर चल्छ तर पैसा छैन । तर उनीहरू दुवैभित्र कयौं गह्रौं उनीहरू छन् । उनीहरूको इच्छाहरू छन् । सुनाउन मन लागेका कुरा छन् । यसरी भेट हुन्छ फिलिप र ड्रिसको । एक अर्काको संसारसँग बिल्कुलै बेखबर भएको बेला । एक अर्काको आधारसँग बिल्कुलै बेखबर भएको बेला । एक अर्काको मनसँग बिल्कुलै बेखबर, एक अर्काको कथासँग बिल्कुलै बेखबर, एक अर्कोको अनुभवसँग बिल्कुलै बेखबर भएका बेला ।

तर, जति नै बेखबर मानिसहरूलाई पनि भेट भएपछि बाँध्न सक्ने एउटा कुनै मसिनो धागो हुन्छ। त्यो अदृश्य हुन्छ तर हुन्छ । त्यही धागोले फिलिपलाई जागिर खान नचाहेको युवकलाई जागिर दिने बनाउँछ । त्यही धागोले ड्रिसलाई मन नलागेको जागिर खाने बनाउँछ । त्यही धागोले उनीहरूलाई एक अर्काबिना अधुरो हुने बनाउँछ । 'मित्रता' को त्यही धागोमा मिठो गरी उनिएको छ 'दि इनटचेबल्स' फिल्म। हतार नगरीकन । चरित्रलाई कुनै बोझ नबोकाइकन । दृश्यलाई जबर्जस्ती नलम्ब्याइकन । पात्रहरूलाई उनीहरूका हरेक भावना अनि चाहनामा खुकुलो हुन दिएर बनाइएको पृथक क्यानभासमा पोतिएर ।

सत्य घटनामा आधारित यो फिल्मको सबैभन्दा ठुूलो शक्ति नै यही पृथक क्यानभास हो । दुई फरक ध्रुवको एकै ठाउँमा मिलन गराउने क्यानभास । एक अर्कालाई बुझ्न एक अर्काको नजिक पुग्नुपर्छ, एक अर्काको कथा बुझ्नुपर्छ भन्ने कुरा आभास गराउने क्यानभास । आफ्नोबारेमा राम्रोसँग बुझ्नलाई पनि अर्काको बारेमा बुझ्नुपर्छ भन्ने बुझाउने क्यानभास । पोष्टरमा 'कहिलेकाहीँ आफ्नो संसारमा के पुगिरहेको छैन भन्ने थाहा पाउन तिमी अर्को कसैको संसारमा पुग्नुपर्छ ।' भनिएजस्तै यो फिल्मले दुई फरक संसारका चरित्रहरू एक अर्काको संसारमा पुगेको देखाएर हामीलाई आफ्नो संसारतिर फर्काइदिन्छ।

******

ड्रिसको विगत राम्रो छैन । ऊ बेलाबेला काला जातिका अन्य युवकहरूसँग भेटिरहन्छ । त्यो भेट फिलिपको बारेमा 'चिन्ता' गर्नेहरूलाई संशयपूर्ण लाग्छ । त्यसमध्येका एक जना फिलिपलाई भेट्न आउँछन् । यो कुरा बताउँदै उनको सुरक्षाको चिन्ता गर्छन् । 'यी सडकको मान्छे हो । यिनीहरूको भर हुँदैन। यिनीहरू दया गर्न जान्दैनन् ।'

'मैले खोजेको त्यही हो। मलाई कसैले दया गरिदियोस् भन्ने चाहना छैन,' फिलिप जवाफ फर्काउँछन् । उनले भनेको यो जवाफले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको मनको बारेमा धेरै कुरा भन्छ । त्यो कुरा जुन उनको बारेमा 'चिन्ता' गर्नेहरूले कहिल्यै बुझ्न सकेका थिएनन् । तीनले जसरी ड्रिसलाई परबाट हेरेका थिए र त्यही अनुसार मूल्याङ्कन गरेका थिए, त्यसरी नै ती फिलिपको मनलाई पनि 'यस्तो होला' भनेर बुझिदिएका थिए । त्यही अनुसार व्यवहार गरिरहेका थिए।

तर उनको मनमा के के चलिरहेको छ त्यो कुरा उनलाई खासै धेरै वास्ता नगर्ने ड्रिसले बुझिदियो । वा भनौँ उसले फिलिपलाई अरूले बुझ्ने गरेको जसरी 'अशक्त' मान्छे भनेर बुझिदिएन । 'कमजोर' मान्छे भनेर बुझिदिएन ।

पहिलो भेटमै ऊसँग सङ्गीतको बारेमा बहस गरिदियो । उसलाई जिस्काइदियो । उसकै अगाडि उनकी सहयोगीलाई जिस्काइदियो । उसलाई जागिर खानु थिएन त्यसैले अन्तर्वार्तामा पनि होसियार भएर बोलिदिएन । ऊ जस्तो हो त्यसै भइदियो । अनि मित्रता हरेक तहमा चढ्दै गर्दा जति फिलिपको बारेमा थाहा पायो उति आफ्नो बारेमा पनि थाहा दिँदै गयो । कहिलेकाहीँ आफू जस्तो हो त्यस्तै भएर नजिक भइदिनेहरू नजिक भनिएका मान्छेहरूले वर्षौंसम्म बुझ्न नसकेको कुनै कुरा नभनीकन नै बुझिदिन सक्छन् । फिलिपलाई भएको त्यही हो । उनले ड्रिसको अनप्रेडिक्टेवल चरित्रमा त्यो मजा भेटे जुन मजा उनलाई प्याराग्लाइडिङमा उड्दा आउँथ्यो । कति बेला हावाले कता लैजान्छ थाहा नहुँदा आउँथ्यो।

आफ्नो हातका भरमा कुनै स्वचालित यन्त्रबिना हावामा कावा खाँदा आउँथ्यो । अब केहीबेरमा के हुन्छ भन्ने थाहा नहुने छोटा छोटा पलहरूले दिएको मजा थियो त्यो । ड्रिसले आफू भइदिएर उनलाई घाइते हुनुभन्दा पहिलाको जीवनको थ्रिलसँग भेटाइदियो । उसको अनुमान गर्न नसकिने बानीहरूले बोरिङ भइरहेको फिलिपको जीवनमा रोमाञ्चकता ल्याइदियो ।

फिल्मको एउटा दृश्यमा फिलिपको फोन आउँछ । नजिकै भएको ड्रिस आफ्नो काम गर्दै हुन्छ । ऊ फोन उठाउँछ र फिलिप तिर दिन्छ । तर, फिलिपको हात चल्दैन, फोन उठाइदिनुपर्छ भन्ने कुरा ख्याल गर्दैन । एक छिनसम्म उनले नसमातेपछि बल्ल 'ए तिम्रो हात त चल्दैन त है' भन्ने भावमा व्यङ्ग गर्दै फोन कानमा लगिदिन्छ ।

फिलिप अपाङ्ग भए पनि ऊ फिलिपलाई अपाङ्ग मान्छे हो भन्ने सोच्दै सोच्दैन । ऊ फिलिपलाई अशक्त मान्छे हो भन्ने सोच्दै सोच्दैन । ऊ फिलिपलाई ह्विलचियरवाला गाडीमा दौडाउँदैन । रेसिङ कारमा हालेर हुइँक्याउँछ । पुलिससँग लुकामारी गर्छ । ऊ फिलिपलाई कोठाभित्रको कृत्रिम हावामा हैन साँझको पेरिसका गल्लीहरूमा पुर्‍याउँछ । ती गल्लीहरू कस्ता थिए भनेर भुलिसकेका फिलिपलाई पुनः जीवित बनाउँछ।

उनीहरू एक अर्कासँग जिस्किन्छन् । रमाइलो गर्छन् । एक अर्कालाई फसाउँछन् । कुनै सीमाबिना नै मिसिन्छन् । त्यही कुराले उनीहरूलाई एक अर्कासँग नछुट्टिने बनाउँछ । त्यही भएर उनीहरूको संवाद एकदमै मिल्ने साथीहरूको जस्तो हुन्छ । जुनसुकै विषयमा कुरा गर्न सक्ने खाले हुन्छ । मुटु मिचिमिच हँसाउने खाले हुन्छ । सबै कुरा खुलेर सुनाउने खालको हुन्छ । साँचो मित्रता त्यहाँ हुन्छ जहाँ मित्रहरूले एक अर्कालाई मित्रबाहेक अरू मान्दैनन् । यो फिल्मभर फिलिप ड्रिसलाई काम गर्ने मान्दैनन् । ड्रिस फिलिपलाई काम दिने मान्दैनन्।
******

एउटा चित्र प्रदर्शनीमा गएको बेलामा फिलिप ड्रिसलाई सोध्छन् 'मानिसहरू किन कलामा पोखिन्छन् थाहा छ ?'

'किनकि यो उनीहरूको व्यवसाय हो' ड्रिस जवाफ दिन्छन्। 'हैन किनकि कलाले हामी यो संसारमा रहेका थियो भन्ने प्रमाण दिन्छ,' फिलिप जवाफ फर्काउँछन् । उनीहरूको यो कुराकानीमा ती चरित्रहरूको उद्देश्य स्पष्ट हुन्छ । ड्रिसले त्यसलाई व्यवसाय देख्छ किनकि उसलाई पैसाको जरुरत छ। पहिलोपल्ट ऊ घर गएको दृश्यमा ऊ साँघुरो बाथटबमा नुहाउन बसेको थियो । वरपर ब्रस गर्दै आएका केटाकेटीले बेसिनको धारो खोलिदिएपछि उसको बाथटबमा पानी आउन छोडेको थियो । पानी आएन भनेर उसले केटाकेटीसँग झगडा गरेको थियो ।

त्यो दृश्य देखाउनुभन्दा पहिला फिल्मको सुरुवातमा अन्तर्वार्ताबाट निस्किएपछि गर्दा उसको अनुहार नजिक आएर खिचिएका 'क्लोज अप' दृश्य अनि पछाडि बजेको सङ्गीतले उसको एक्लोपनालाई देखाएका थिए । ऊ कुनै अदृश्य भारी बोकिरहेको छ भन्ने दर्शाएका थिए ।

पछि उसलाई जागिर मिलेपछि फिलिपको घरको बाथरुम देखाइन्छ । त्यहाँ ठूलो कोठामा भएको बाथटब देखेर ऊ छक्क पर्छ । फिल्ममा बाथटब उसको जीवन र उसले चाहेको जीवनको दूरी देखाउने बिम्ब हो । उसले बाँचिरहेको समाज र उसले पाउन चाहेको समाजको खाडल देखाउने बिम्ब हो । एउटा दृश्यमा ऊ सुरुमा अन्तर्वार्ता दिने स्थानमा रहेकी युवतीलाई आफ्नो कोठामा बोलाउँछ र त्यही बाथटब देखाउँछ । उसले जिस्किएर गरेको त्यो दृश्य भए पनि फिल्ममा उसको चरित्रलाई पैसाले बेलाबेला समातिरहन्छ। उसले कलाको बारेमा गरेको प्रतिक्रियामा पनि त्यही कुरा उसको अवचेतन हुँदै संवादमा आउँछ ।

तर, ऊ पैसालाई मात्र सबै कुरा मान्ने मान्छे पनि हैन । फिलिपको छोरीले एउटा दृश्यमा 'पैसा दिन्छु मेरो ब्वाइफ्रेन्डलाई सम्झाइँदेउ' भन्दा ऊ रिसाउँछ । आफूलाई पैसा पाए काम गर्ने मान्छे मात्र हो भन्ने चिनाउन चाहँदैन । फिलिपको घरअगाडि जहिल्यै कार पार्क गर्ने मान्छेसँग झगडा गर्छ । ऊ जागिरमा भएको भए पनि उसको लागि जागिर मात्र सबै थोक भने हैन ।

उसको कला चेत गज्जब छ । एउटा पेन्टिङ किन्न लागिरहेको बेलामा ऊ त्यति सामान्य पेन्टिङलाई ३० हजार पर्ने भन्दै फिलिपलाई उडाउँछ । पछि उसको पेन्टिङ ११ हजारमा बिकेपछि ऊ खुसी पनि हुन्छ । ओपेरा हेर्न गएको बेलामा ऊ ओपेराको पुरानो ढर्रा देखेर हाँस्छ ।

तर, माथिको संवादमा फिलिपले कलामार्फत भनेको 'हामी थियौँ भन्ने प्रमाण' कुनै न कुनै रूपमा उनको आफ्नो जिन्दगीको आदर्शसँग मिल्छ । उनी विश्वमा आउनुको आफ्नो उद्देश्य दुर्घटनामा भएको चोटको कारण फरक पार्न चाहँदैनन् । बिना कुनै प्रयास हार्न चाहँदैनन् । बिना कुनै उपलब्धि सडिन चाहँदैनन् । कतै न कतै फरक सन्दर्भमा यही कुरा ड्रिस पनि चाहन्छ ।

उनलाई केवल टाउको भन्दा मुनि नचल्ने मान्छे भएर संसारबाट हराउनु छैन । उनको यही कुरा ड्रिसले बुझिदिन्छ । त्यसैले उनी ड्रिस जस्तो मान्छेलाई सहयोगी राख्न तयार हुन्छन् ताकि उसले गर्ने पागपनमा आफू पनि सहभागी हुन सकियोस् ।

******

'कहिलेकाहीँ आफ्नो संसारमा के पुगिरहेको छैन भन्ने थाहा पाउन तिमी अर्को कसैको संसारमा पुग्नुपर्छ ।' पोष्टरमा भनिएको यो कुरा फिल्म दोहोर्‍याएर हेरिसकेर फेरि सम्झिरहेको छु । यो फिल्मले धेरै पल्ट मलाई आफूतिर फर्काइदिएको छ । हामी प्राय: कोही मान्छे कस्तो भनेर तोकिहाल्न हतार गर्छौं । उसलाई कुनै लेबल लगाइहाल्न हतार गर्छौं । कि त पर बसेर कसैको देवत्वकरण गर्छौं । कि त दानवीकरणमा उत्रिन्छौँ ।

म पनि त्यो हामीको हिस्सा हुँ । कसैलाई परबाट नै बसेर 'घमन्डी', 'एकलकाँटे', 'स्वार्थी' भनिरहन्छौँ । आफूलाई बुझ्नुभन्दा धेरै गाह्रो काम हो अरुलाई बुझ्नु । आफूलाई उभ्याउनु भन्दा धेरै गाह्रो काम हो अरूको स्थानमा बसेर सोच्नु । तर यसो गरिहाल्दैनौँ ।

म पनि त्यसो नगर्नेको हिस्सा हुँ।

यो फिल्मले त्यो सोचाइलाई बेस्सरी झकझक्याइदिन्छ । परबाट हेरेर गरेका मूल्यांकनहरूलाई भत्काइदिन्छ । फिलिप र ड्रिसको चरित्रबारेमा जति जति बुझ्दै गयो उति उत्ति तीनका व्यवहारहरू बोल्ने भएर निस्किन्छन् र उल्टै प्रश्न गर्न थाल्छन्।

'कतै मैले पनि कसैलाई दया नगर्नुपर्ने बेलामा दया गरेँ कि ?'

'कतै मैले पनि कसैको बारेमा निर्णय गरिहाल्न हतार गरेँ कि?'

'कतै मैले पनि कसैलाई आरोप लगाइहाल्न हतार गरेँ कि?'

फिलिपको कथा सुनिदिएर मात्र पनि ड्रिसले महत्त्वपूर्ण काम गरेको छ । उसले सुनिदिएको कारण फिलिप पनि उसलाई सुन्ने भएको छ ।

'कतै मैले कसैलाई नसुनेर आफ्नो कुरा त्यसरी नै सुनाउन पाइनँ कि?'

फिल्ममा धेरै पटक फिलिप ड्रिसले केही भन्दा 'I got your message' अर्थात् 'मैले तिमीले भन्न खोजेको बुझेँ भनिरहन्छ ।'

फिल्म हेरिसकेर यी प्रिय प्रश्नहरू मनमा आइपुगेका छन् । मलाई यी अक्षरहरू लेखिरहँदा पनि फिलिपले पटक-पटक भन्ने गरे जसरी ती प्रश्नहरूतिर फर्किएर 'I got the message' भनूँ भनूँ लागिरहेको छ।

तपाईंलाई यदि अहिले यही कुरा भन्नु पर्‍यो भने कसलाई भन्नु हुन्छ?