जवाहरलाल नेहरूमा पढेका प्रा.डा. बुढाथोकी, त्रिविको नियम परिवर्तन गर्न चाहन्छन्

जवाहरलाल नेहरूमा पढेका प्रा.डा. बुढाथोकी, त्रिविको नियम परिवर्तन गर्न चाहन्छन्

A+ A A-

त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपतिका लागि शिक्षाशास्त्र संकायका डीन प्रा. डा. चित्रबहादुर बुढाथोकीले पनि आवेदन दिएका छन् । विगत २८ वर्षदेखि उनी त्रिविमा कार्यरत छन् । उपकुलपतिमा दरखास्त हालेका शिक्षाशास्त्र संकायका डीन बुढाथोकीलाई पाँच प्रश्न राखेका छौँ ।

उपकुलपतिमा तपाईंको दाबी किन ?

त्रिविमा काम गरेको २८ वर्ष भयो । मैलै स्नातकोत्तर तह विशिष्ट श्रेणीमा उत्तीर्ण गरेर सोझै उपप्राध्यापक पदमा नियुक्ति भएर २०५२ सालमा शिक्षण सेवामा प्रवेश गरेको हो । २०६३ सालमा भारतको जवाहरलाल नेहरू विश्वविद्यायबाट विद्यावारिधि गरेर आएपछि प्राज्ञिक तथा अनुसन्धानको काम गर्दै आएको छु । शिक्षाशास्त्र संकायको सहायक डीन भएर चार वर्ष तथा सोही संकायको डीन भएर साढे तीन वर्ष काम गर्दा प्रशासनिक ज्ञान तथा अनुभव हासिल गरेको छु ।

मसँग प्राज्ञिक ज्ञान, प्रशासनिक अनुभव, निणर्य गर्ने क्षमता, विश्वविद्यालयका समस्याको विश्लेषण गरी समाधान तथा बेथिति अन्त्य गरी त्रिविको समग्र पक्षको सुधार गर्न सक्छु भन्ने आत्मविश्वास भएकाले उपकुलपतिमा दाबी गरेको हुँ । हालसम्मको अनुभवका आधारमा त्रिविमा कहाँ समस्या छ ? बाधा के कुरामा छ ? नजिकबाट बुझेको छु । ती समस्या समाधान गर्न उपकुलपतिमा दाबी गरेको हुँ ।

त्रिविकै गोल्डमेडलिस्ट, जसले उपकुलपतिमा दाबी गरे

तपाईंले कस्तो विश्वविद्यालय बनाउने परिकल्पना गर्नुभएको छ ?

विश्वविद्यालय विशुद्ध प्राज्ञिक ज्ञान र क्षमताले मात्र चल्दैन । यसका लागि प्रशासनिक अनुभव, व्यवस्थापकीय ज्ञान, निर्णय गर्ने क्षमता, राजनीतिक चिन्तन भएको चलायमान तथा निडर प्राज्ञिक व्यक्ति आवश्यक पर्दछ । म त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा विद्यार्थी हुँदा उच्च शिक्षालाई वैज्ञानिक, व्यवहारिक र जीवनोपयोगी बनाउनु पर्दछ भनेर आवाज उठाउँदै आएको व्यक्ति हो । अहिलेको अवस्था उपकुलपतिको एकल प्रयासले मात्र त्रिविको सुधार गर्न सम्भव छैन । यसका लागि सर्वप्रथम सरकारले उच्च शिक्षाको स्पष्ट नीति, नियम, कानुन तथा कार्यक्रम बनाएर सकारात्मक हस्तक्षेप गर्नुपर्छ ।

उच्च शिक्षामा लगानी बढाउन आवश्यक छ । त्रिविको भिमकाय स्वरुप र भद्दा संरचनालाई पुनर्संरचना गरी चुस्त तथा व्यवस्थित प्राज्ञिक थलो बनाउने सोच छ । केन्द्रिकृत परीक्षालाई विकेन्द्रीकरण गरी निर्धारित समया परीक्षा सञ्चालन र परीक्षाफल प्रकाशन गर्ने योजना छ । त्रिविको पुरानो नियम भएको रातो किताबलाई परिवर्तन गर्न जरुरी छ ।

त्रिवि राजनीतिले ग्रस्त छ । तपाईंको योजना कार्यान्वयन गर्न सम्भव छ ?

त्रिविमा लामो समयदेखि भइरहेका गलत अभ्यास, बेथिति, भागवण्डा आदि कारणले चुलिएको समस्याको डंगुरलाई हटाउन सरकार, राजनीतिक दल, विभिन्न संघ-संगठन, शिक्षक, प्राध्यापक, कर्मचारी, विद्यार्थीलगायत सम्बन्धित सरोकारवालाहरू सबैले सहयोग र सहकार्य गर्नुपर्छ ।

गलत अभ्यास तथा बेथितिको अन्त्य र सुशासन स्थापित गर्न मेरो अधिकतम प्रयास हुनेछ । प्रमुख राजनीतिक दलहरूले आफूनिकट विद्यार्थी संगठनहरूले विश्वविद्यालयमा सञ्चालन गर्दै आएका अप्राज्ञिक तथा अराजनीतिक गतिविधि अन्त्यको घोषणा गर्नैपर्छ ।

राजनीतिक दल, विद्यार्थी, शिक्षक र कर्मचारी सबैले सहयोग गर्ने हो भने रुपान्तरण गर्न असम्भव छैन । पञ्चायतको समयमा दलहरूलाई प्रतिबन्ध लगाइएको थियो । र, दलहरूले विद्यार्थीमार्फत आफ्नो आवाज उठाउँथे । दलहरूले विद्यार्थीलाई प्रयोग गर्थे । तर, बहुदलीय व्यवस्था आएपछि पनि निरन्तरता दिइयो । अब पनि छाडा छोड्ने हो भने केही गर्न सकिँदैन । पार्टीनिकटका प्राध्यापक संघ-संगठन पनि अब आवश्यक छैन ।

तपाईंसँग उच्च शिक्षा सुधारको योजना के छ ?

अहिले उच्च शिक्षाको शैक्षिक वातावरण छैन । पढ्ने पढाउने परम्परागत शैली छ । समाजवाद, मार्क्सवाद, पुँजीवादबारे विमर्श गरी वैकल्पिक ज्ञानको विषयमा छलफल हुनुपर्छ । तर, विश्वविद्यालय कक्षा कोठामा सीमित छ । यसरी नयाँ ज्ञान निर्माण हुँदैन । ल्याब पुस्तकालय र पढ्ने पढाउने परिवर्तन गरी आधुनिक विश्वविद्यालय बनाउन आवश्यक छ । समाजसँग जोड्ने विश्वविद्यालय आजको आवश्यकता हो ।

पाठ्यक्रमलाई परिमार्जन गरी सान्दर्भिक बनाउने, शिक्षण सिकाइलाई अनुसन्धान र उद्यमशीलतासँग संयोजन गर्ने, रोजगार स्वरोजगारमुलक र समाजमा तथा राष्ट्रलाई योगदान पुर्‍याउने खालको उच्च शिक्षा बनाउने कार्यक्रममा जोड दिनुपर्छ । उच्च शिक्षालाई व्यावहारिक र रुपान्तरणकारी बनाउनुपर्छ । यसका लागि बहुविषय र स्टिम एजुकेसनका कार्यक्रम सञ्चालन गरी त्रिविलाई परम्परागत विश्वविद्यालयबाट अनुसन्धानमुखी तथा रुपान्तरणकारी विश्वविद्यालयमा रुपान्तरण गर्नै पर्छ ।

सरकारबाट प्रयाप्त बजेट आएको छैन । शिक्षकले राम्रो तलब नपाउने स्थिति छ । जसले गर्दा शिक्षक एकछिन आएर पढाउने अनि फेरि अर्कोमा पढाउन जाने स्थिति छ । अरु देशको विश्वविद्यालयमा यस्तो हुँदैन । त्यसका लागि पर्याप्त बजेटको खाँचो छ ।

४३ जनाले उपकुलपतिमा दाबी गर्नुभएको छ । तपाईं आफू उपकुलपति बन्ने सम्भावना कतिको देख्नुहुन्छ?

अहिलेको विज्ञापन कसरी, किन आयो ? पुरानो संरचना भत्काउनुपर्ने थियो । तर, शंकास्पद छ । धेरैले निष्पक्ष हुँदैन कि भनिरहेका छन् । दाबी गर्ने धेरै योग्य नै हुनुहुन्छ । तर, यो कसैका लागि डिजाइन गरिएको हो भन्ने सुनिन्छ । निष्पक्ष भयो भने मेरो नाम पनि आउने सम्भावना छ । भागवण्डाको कुरा सुन्छौँ । यो अराजनीतिक गतिविधिको अन्त्य हुनुपर्छ ।