उपकुलपतिमा दाबी गरेका अर्याललाई प्रश्न– त्रिविलाई ट्र्याकमा ल्याउने सूत्र के छ ?

उपकुलपतिमा दाबी गरेका अर्याललाई प्रश्न– त्रिविलाई ट्र्याकमा ल्याउने सूत्र के छ ?

A+ A A-

त्रिभुवन विश्वविद्यालयको उपकुलपतिका लागि प्राध्यापक डा. भोजराज अर्यालले पनि आवेदन दिएका छन् । व्यवस्थापन केन्द्रीय विभागको प्रमुख र स्कुल अफ म्यानेजमेन्टको सह–निर्देशक भएर काम गरेको अनुभव अर्यालसँग छ । विश्वविद्यालय कार्यकारी परिषद्को बैठकले गत साउनमा अर्यालको संयोजकत्वमा विश्वविद्यलायमा देखिएको समस्या र समाधानबारे अध्ययन गर्न समिति बनाएको थियो । उनको नेतृत्वले रिपोर्ट बनाएर बुझाएको छ । उपकुलपतिमा आवेदन दिएका उनै अर्याललाई पाँच प्रश्न राखेका छौँ ।

उपकुलपतिमा तपाईँको दाबी किन ? ट्र्याकमा ल्याउने तपाईंसँग सूत्र के छ ?

मुख्यत: विश्वविद्यालय सुधारका लागि मेरो दाबी हो । लथालिङ्ग भएको त्रिविलाई सही ट्र्याकमा ल्याउनुपर्नेछ । विद्यार्थी र समाजमा त्रिविको विश्वास कम भएको छ । त्यो विश्वास जगाउन उपकुलपतिमा मैले दाबी गरेको हुँ ।

पहिलो त मेरो अनुभव छ । विश्वविद्यालयको व्यवस्थापन केन्द्रीय विभाग र स्कुल अफ म्यानेजमेन्टको सह–निर्देशक भएर काम गरेको छु । व्यवस्थापन विभागमा हुँदा रेटिङमा दोस्रो स्थानमा परेको थियो । आर्थिक स्रोत जुटाउन र शिक्षाको गुणस्तरमा काम गरेको थिएँ । विश्वविद्यालयका लागि स्रोत उत्पादन गर्न भूमिका निभाएको थिएँ । विभाग प्रमुख हुँदा कुनै व्यक्ति आएर मसँग राजनीतिको कुरा गर्न सक्दैनथे । त्यसका आधारमा कार्ययोजना बनाएर अगाडि बढेको छु । विश्वविद्यालयमा धेरै राजनीति भयो । राजनीति हटाउने मेरो प्राथमिकता हो । तर, यसका लागि पहिले आफू सुध्रनुपर्छ, शुद्ध हुनुपर्छ । आफूले नि:स्वार्थ रूपमा काम गर्ने हो भने ती व्यक्तिहरू आउँदैनन् । अर्को भनेको विश्वविद्यालयमा अथाह सम्पत्ति छ । त्यसको लेखाजोखा हुन सकेको छैन । विश्वविद्यालयका शैक्षिक कार्यक्रम रिफाइन गर्नुपर्नेछ । एआईको युग छ । त्यो खालको करिकुलम बनाउनुपर्छ । समाज, उद्योग र व्यवसायीले कस्तो जनशक्ति खोजेको छ ? त्यसको अध्ययन गरेर ती जनशक्ति निर्माण गर्नुपर्नेछ । त्रिविको परीक्षा र नतिजा समयमा निकाल्नुपर्नेछ । यी काम गर्ने योजना बनाएको छु । भीसीका लागि आवेदन दिँदा भिजन मिसनमा यिनै कार्ययोजना राखेको पनि छु ।

तर, राजनीतिले ग्रस्त त्रिविमा उपकुलपति भएर चलाउन सम्भव छ ?

प्रधानमन्त्री चलाउनभन्दा भीसी चलाउन गाह्रो छ । प्रधानमन्त्रीलाई सुरक्षा हुन्छ । तर, भीसी एक्लो हुन्छ । भीसीलाई धम्क्याएर हिँडेको देखेको छु । अब आउने अरु पदाधिकारी पनि खुल्ला हुनुपर्छ । भीसीबाहेकका पदाधिकारी पनि खुल्लाबाट काबिल व्यक्ति ल्याउनुपर्छ । त्यसो भयो काम गर्न सकिन्छ । समाजले जसलाई सबैभन्दा धेरै विश्वास गरेको छ, त्यो व्यक्तिलाई पदाधिकारीमा नियुक्त गर्नुपर्छ । यसले त्रिविमा सुधारको रेखा बसाल्न सक्छ ।

उच्चस्तरीय समितिको संयोजक भएर त्रिविको अध्ययन पनि गर्नुभयो । त्रिवि लथालिङ्ग हुनुको कारण के पाउनुभयो ?

२०४६ पछि विश्वविद्यालयमा राजनीति हाबी भयो । कर्मचारीलाई स्वतः बढुवा गरियो । करार शिक्षक छिर्नुभयो । भागवण्डामा नियुक्ति भयो । जसले गुणस्तरीय मानिस आएनन् । राजनीतिक व्यक्ति छिरेपछि राजनीतिक कुरा हुन थाल्यो । त्यसले त्रिवि लथालिङ्ग हुन पुग्यो । विश्वमा नै चर्चित रहेको विश्वविद्यालय पछाडि पर्‍यो । विश्वविद्यालय सरस्वतीको मन्दिर हो । त्यहाँ जाँदा श्रद्धा गर्नुपर्छ । यदि त्यो सोच हुने हो भने विश्वविद्यालय बनाउन समय लाग्दैन । यसको भौतिक संरचना पनि छ । ८० प्रतिशत विद्यार्थी अहिले पनि त्रिविमा छन् । त्रिविका विद्यार्थी संसारभर पुगेका छन् । यसले शिर ठाडो हुन्छ । राजनीतिलाई पूरै बाहिर राखेर त्रिविलाई ट्र्याकमा ल्याउन सकिन्छ । शैक्षिक उन्नयनको काम मात्र त्रिविमा हुनुपर्छ । अध्ययन अनुसन्धानमा त्रिविलाई फोकस गर्नुपर्छ ।

त्रिवि सुधार गर्न तपाईले देख्नुभएको चुनौती के छ ?

९५ प्रतिशतको धारणा त्रिवि राम्रो बनाउनुपर्छ भन्ने छ । त्रिवि नेपालकै धरोहर हो । तर, ५ प्रतिशत मानिस २०४६ सालदेखि त्रिविकै वरिपरि घुमिरहेका छन् । शिक्षक, कर्मचारी र विद्यार्थी राजनीति गर्ने र संगठन बनाउने गर्छन् । यो हटाउन सकियो भने त्रिविलाई बनाउन सकिन्छ । यो नै त्रिविको ठूलो चुनौती हो । अर्को, त्रिविको कहाँ कति सम्पत्ति छ ? त्यसको लेखाजोेखा छैन, खोज्नका लागि चुनौती छ । लामो समयदेखि त्रिविका कार्यक्रम फेरिएका छैनन् । आजभन्दा ३० वर्षअघि ती कार्यक्रम जल्दोबल्दो थिए होलान् तर आज ती कार्यक्रम आवश्यक छैनन् ।

त्यसमा शिक्षक छन्, विद्यार्थी छैनन् । यसलाई हटाउनुपर्ने चुनौती छ । विश्वविद्यालयमा अहिले पनि पार्टटाइम पढाउने शिक्षक छन् । फुल टाइम पढाउने शिक्षकले पूरै समय पढायो भने पार्टटाइम शिक्षक राख्न आवश्यक छैन । सुरुमा पार्ट टाइममा छिर्ने र पछि संगठन बनाएर अधिकार माग्ने परम्पराजस्तै नै भयो । यसलाई हटाउनुपर्ने चुनौती छ ।

३० वर्षअघिदेखि त्रिविको वरिपरि घुमिरहेका विद्यार्थी नेता छन् । विद्यार्थी नेता बुढा भए तर समूह बनाएर त्रिविमा अझै घुमिरहेका छन् । यो पनि त्रिविको अर्को चुनौती हो । कर्मचारीहरू संगठनमा आबद्ध हुने तर आफ्नो कर्तव्य ननिभाउने छन् । यी सबै चुनौती र समस्यालाई समाधान गर्नुपर्नेछ । र, सरकारले पनि विश्वविद्यालयलाई सकारात्मक रूपमा हेर्नुपर्छ । विश्वविद्यालय बिग्रियो भने पूरै देश बिग्रन्छ । शिक्षा नभए देश कसरी चलाउने ? त्यसैले सरकारले सकारात्मक भावना जागृत गराउनुपर्छ । विश्वविद्यालयलाई अर्को आँखाले होइन । पहिलो आँखाले हेर्नुपर्छ ।

त्रिविको नतिजा समयमा नआउने रोग बनेको छ । यसका लागि परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयलाई समयमा नतिजा निकाल्न भनेका छौँ । विश्वविद्यालयमा विभिन्न नीति बनाएर सेवा सुविधा लिने गरेको रहेछ । त्यसलाई कटौती गरेर एकरुपता ल्याउन सुझाव दिएका छौँ । कर्मचारी आउने, हाजिर गर्ने अनि कहाँ जाने, थाहै नहुने । बेलुका आएर हाजिर गर्ने चलन छ । यो समस्या औँल्याएर सुधारका लागि रिपोर्ट त्रिविमा दिएका छौँ ।

तपाईं भीसी हुनुभयो भने कस्तो विश्वविद्यालय बनाउने परिकल्पना गर्नुभएको छ ?

त्रिवि अहिले विश्व र्‍याङ्किङमा १ हजारमा पर्छ । म भीसी भएँ भने ८ सय तल झार्ने प्रयास गर्छु । विश्वभर छरिएका नेपाली विद्यार्थी छन् । उनीहरू विदेशी विश्वविद्यालयमा छन् । उनीहरूसँग समन्वय गर्छु । त्रिवि पढेर गएको हुनाले विदेशमै बसेर पनि त्रिविलाई केही गरौँ भन्ने सोच हुन्छ । ती व्यक्तिलाई राजदूतको रूपमा नियुक्त गर्ने योजना छ । त्यसो भएपछि नैतिक रूपमा पनि खुसी भए त्रिविका लागि रिसर्चहरू आउँछन् । देश विदेशमा एल्मुनाई छ । यसरी रिसर्च ल्याएर र्‍याङ्किङमा राम्रो बनाउने योजना मेरो छ ।