कपनकाे व्यथा : ‘बस्तीमा खाेलाे पसेर सबथाेक बगायाे, याे दु:ख सुनाएर के हुन्छ र ?’

कपनकाे व्यथा : ‘बस्तीमा खाेलाे पसेर सबथाेक बगायाे, याे दु:ख सुनाएर के हुन्छ र ?’

A+ A A-

‘ए भाइ... जस्ताले टाउको काट्ला, निहुरिनु है,’ हामीलाई बस्ती घुमाइरहेका मानबहादुर बिक आत्तिँदै भन्छन् । उनी कतै आकाशतर्फ इशारा गर्दै गगनचुम्बी महल देखाउँछन्, कतै झुपडी देखाउँदै गुनासो सुनाउँछन् ।

यो दृश्य काठमाडौंको कपन सरस्वतीनगरमा रहेका गगनचुम्बी महल र त्यहीँ रहेको सुकुम्बासी बस्तीका स–साना झुपडीको हो । बस्तीमा त्यसबेला सबैको एकै हैसियत थियो– घरबारविहीन । उनीहरूलाई सरकारले बराबर जमिन (१३/२० फिट) भाग लगाइदिएको थियो ।

कालान्तरमा सुकुम्बासी बस्तीमा कतिपयले पक्की घर ठड्याउँदै गए । अहिले पनि बस्तीमा अग्ला पक्की घरदेखि टिनकै छाना र टिनकै बार लगाइएका टिठलाग्दा टहरा छन् । २६ वर्षअघि सुकुम्बासीका १ सय ६५ घरधुरी मुलुकका विभिन्न भागबाट यहाँ बस्न आइपुगेका हुन् । तर, अहिले त्यो सङ्ख्या घटेर १ सय ५२ घरधुरीमा झरेको छ ।

एक वर्षअघि सरकारले धोवीखोला किनारैकिनार सडक बनाउने भएपछि बाँकी १३ परिवारलाई अन्यत्र सारिएको थियो । बाहुन, क्षत्री, दलित समुदायका मानिस यहाँ बसोबास गर्छन् । यसपटक हामीले यही सुकुम्बासी बस्तीभित्रका झुपडीका कथाव्यथा समेटेका छौँ ।

बस्तीमा पसेपछि नि आफ्नो जीवनमा रत्तिभर परिवर्तन नभएका पात्र हुन्, रम्बे कामी ।

'ट्याङट्याङ ... ।'

बस्तीको मुखैमा भेटिन्छन्, आरनमा फलाम पिटिरहेका रम्बे । २००४ सालमा जन्मिएका उनले २०१८ देखि आरन चलाउन सिके । उनलाई नियतीले घुमाउँदै धरानबाट काठमाडौं ल्याइपुर्‍यायो । तर, फलाम पिट्ने कामले भने कहिल्यै छोडेन । ७३ वर्षको उमेरमा पनि रम्बेले आरनबाट विश्राम पाएका छैनन् ।

‘यो त दुःखको काम हो,’ रम्बे पीडा पोख्छन्, ‘कहिले फलाम उछिट्टिएर आफूतिर आउँछ, कहिले हात पोल्छ ।’ यद्यपि आफ्नो पेसाप्रति भने उनी गर्व गर्छन् । भन्छन्, ‘जस्तै भए पनि आफ्नो पेसा हो, ६० वर्षदेखि गर्दै छु । सकुञ्जेल गरिन्छ ।’

ठ्याक्कै कमाइको हिसाबकिताब नराखे पनि आरनबाट कमाएको पैसाले आफ्नो चार जनाको परिवारलाई खानलाउनसम्म भने पुगेको उनी बताउँछन् ।

त्यही सुकुम्बासी बस्तीभित्र यस्तै अस्तव्यस्त जीवनकथा बोकेर बसेका अर्का पात्र हुन्, सीताराम खड्का । २०५२ मा सुकुम्बासी बस्तीमा बस्न आइपुगेका उनलाई २०७२ सालदेखि मृगौलामा समस्या देखिन थाल्यो । आजभोलि डायलाइसिस (मृगौलाको उपचार गर्दा अपनाइने एक प्रक्रिया) मा नै उनको समय बित्छ ।

बस्तीभित्र खड्काको सानो किराना पसल छ । त्यही पनि राम्रो चल्दैन रे । पुर्ख्यौली घर सिन्धुलीमा रहँदा उनी गाडीचालक थिए रे । उहिले गाडी चलाउँदै देश घुम्ने खड्कालाई आज आफ्नै जीवन चलाउन धौधौ छ ।

खड्काकी श्रीमती अर्काको घरमा काम गर्न जान्छिन् । जेनतेन घरखर्च टार्न र एक मात्र छोरी पढाउन पुग्छ । ‘श्रीमतीले अर्काको घरबाट कमाएर ल्याएको पैसाले जसोतसो धानेको छ,’ उनी भावुक हुँदै भन्छन्, ‘अहिले ५ कक्षामा पढ्दै गरेकी छोरीलाई १० कक्षासम्म पढाउन पाए धन्य हुन्थ्यो ।’

मृगौलाको उपचार गर्ने खर्च जुटाउन सीतारामको परिवारलाई मुस्किल छ । ‘कसैले सहयोग गरिदिए बाँच्थेँ कि ?’ उनी आशाको त्यान्द्रो देखाउँछन् । प्रधानमन्त्री केपी ओली दुवै मृगौला फेरेरसमेत बाँचेको देख्दा एउटा मृगौला मात्र रहेका सीताराम पनि आफ्नो जीवनप्रति आशावादी छन् । तर, कसैले सहयोग गरिदिए मात्र हुने आशामा छन्, उनी । भन्छन्, ‘प्रधानमन्त्रीको पो शक्ति र सम्पत्ति दुवै थियो र उपचार गराए । तर हाम्रो के छ र ?’

त्यस्तै, अर्का पात्र छन् मानबहादुर विक । उनलाई त सुकुम्बासी कस्तालाई भन्छन् भन्नेसम्म थाहा छैन । तर पनि साथीहरूको लहैलहैमा उनी कपनको सुकुम्बासीे बस्तीसम्म बस्न आइपुगे । २६ वर्षदेखि बस्दै आएको बस्ती उनलाई पुर्ख्यौली थलो भोजपुरभन्दा प्यारो लाग्न थालिसकेकोे छ । भन्छन्, ‘जस्तै भए पनि सरकारले टहरो राख्ने जग्गा दिएको छ । अब त भोजपुरमा भन्दा यतै रमाइलो लाग्छ ।’

बस्तीभित्र प्रवेश गर्दा कोही जुत्ता सिलाइरहेका, कोही खेलिरहेका, कोही होटल–पसल चलाएर बसिरहेका भेटिन्छन् । तर, यो दैनिकी सधैँ एकनासको भने हुँदैन ।

बस्तीमा दुर्गन्ध छोड्दै धोवीखोला आफ्नो गन्तव्यतिर बगिरहन्छ । तर, वर्षात्‌को बेला भने उत्ताउलो बनेर आफ्नो बाटो मोडेर बस्तीमा छिरिदिन्छ र उपद्रव मच्चाउँछ । अनि बनाइदिन्छ बस्तीका बासिन्दालाई चिहिलबिहिल ।

बस्तीभित्रका पक्की घरवालालाई त धोवीखोलाको भेलले उति असर गर्दैन । तर, टिनको छानामुनि ओतिएर बस्नेहरूले भने वर्षाको समयमा निदाउनसमेत पाउँदैनन् । आकाश गडगडाउनासाथ उनीहरू आफूसँग भएको खाद्यान्न, कागजपत्र मिलाउन थाल्छन् ।

‘खोलो मच्चिएर आयो भने त यो छेउको लाइनका घरभित्रै बाढी पस्छ,’ रम्बेकी श्रीमती महेश्वरी दुखेसो पोख्छिन्, ‘पोहोर त हाम्रो नागरिकता, बसाइसराइलगायतका कागजपत्र सबै बगाएर लगिदियो ।’

हुन पनि यो दम्पतीको घरभित्र पोहोर वर्षामा खोलो पसेर गहिरै खाल्डो बनाएको थियो, त्यो खाल्डो अझै पुरिएको छैन । उनीहरू अझै बेरबार गरेर त्यहीँ बसिरहेका छन् । ‘यो बिजोग पनि कत्तिलाई देखाउनु ?’, रम्बे दिक्क मान्दै भन्छन्, ‘आखिर कसैले केही गर्ने होइनन् ।’

नगरको लापर्बाहीकै कारण बस्तीबासीले बर्सेनि वर्षायाममा सास्ती ब्यहोर्दै आउनुपरेको छ । साँच्चै, बाढीको समस्याबाट खोलाकिनारका सुकुम्बासीले कहिले मुक्ति पाउलान् ?

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत ५, २०७७ १५:०१