'रहस्यमय’ भूमिकामा माधवः अस्थिरताकाे गाेलचक्कर लगाउन सत्ता गठबन्धनसँग घुर्की, कांग्रेससँग उठबस

'रहस्यमय’ भूमिकामा माधवः अस्थिरताकाे गाेलचक्कर लगाउन सत्ता गठबन्धनसँग घुर्की, कांग्रेससँग उठबस

A+ A A-

एकीकृत समाजवादी (एस) का अध्यक्ष माधव नेपालले ललितपुर च्यासलमा १० वैशाख बिहानै भने, ‘परिस्थिति सहज छैन । हामी सहज मानिरहेका छैनौँ । सहज अवस्थामा आफूलाई अनुभूत गरिरहेका छैनौँ ।’

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डलाई सामुन्नेमा राखेर सत्ता गठबन्धनप्रति रोष पोखिरहेका नेपाल त्यतिमा रोकिएनन् । अनि भने, ‘कसैका धाकधम्की, कसैका गालीगलौज सुन्नका लागि हामी राजनीतिमा आएका होइनौँ, समाजमा जन्मिएका होइनौँ, राजनीतिमा लागेका होइनौँ । कसैको दास बन्ने हाम्रो नियत पनि होइन ।’

नेता नेपालले यति भनेर एकसाथ प्रचण्ड र एमाले अध्यक्ष केपी ओलीप्रति रोष प्रकट गरे । ३ वैशाख २०८१ मा एमालेको संसदीय दलको बैठकमा ओलीले माधव नेपाललक्षित कडा टिप्पणी गरेका थिए । त्यस दिन ओलीले भनेका थिए, ‘माधव नेपालले अराजनीतिक र दक्षिणपन्थी चरित्र देखाए ।’ ओलीले त्यसो भन्नुको कारणचाहिँ २ वैशाख २०८१ मा सुदूरपश्चिम प्रदेश सरकार गठनमा एसको निर्णय प्रक्रिया लक्षित थियो ।

एस त्यस दिन एमाले र माओवादी केन्द्रसहितको गठबन्धनका उम्मेदवार नागरिक उन्मुक्तिका कैलाश चौधरीलाई मुख्यमन्त्रीमा सहयोग गर्नुको सट्टा कांग्रेसको साथ लागेको थियो । एमाले र माओवादी केन्द्रले मुख्यमन्त्री नदिएको भन्दै कांग्रेसतिर लागेर नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अर्का नेतालाई समर्थन गरेको थियो । त्यही रोषको जवाफ १० वैशाखको बिहान नेपालले च्यासलबाट दिएको देखिन्छ । २ वैशाखभन्दा अघिदेखि नै मधाव नेपालको भूमिका भने शंकास्पद र रहस्यमय देखिन्छ ।

माधवको किचकिच

१९ चैत २०८० देखि सिलसिलेवार रूपमा नेपालको भूमिका शंकास्पद देखिन्छ । १९ चैतमा बागमती प्रदेशका मुख्यमन्त्री शालिकराम जम्कट्टेलले विश्वासको मत लिँदै थिए । त्यस दिन एसले साथ नदिए मुख्यमन्त्री जम्कट्टेलको सरकार ढल्ने स्थितिमा थियो । त्यही कारण नेपालले निहुँ खोज्ने आधार पाए, बार्गेनिङ शक्ति बढाउन । हुन पनि त्यस दिन आफ्ना सांसद रमा आलेलाई सम्पर्कविहीन बनाएर केही समय सत्ता गठबन्धनलाई अत्याएका थिए ।

त्यसको अघिल्लो दिन नै एसका सांसद कृष्ण खनालले जम्कट्टेलको सरकार ढल्न पनि सक्ने भन्दै बोलिरहेका थिए । जबकि उनी स्वयम् त्यही मन्त्रिपरिषद्को मन्त्री थिए । खनालले आफ्नै सरकारको विरोध गर्नुमा आडभरोसा भने अध्यक्ष नेपालबाट पाइरहेका थिए । अनि, त्यसको भोलिपल्ट अर्की सांसद रमा आलेले निहुँ खोज्न थालिन् । विश्वासको मत लिन प्रदेशसभा बैठक सुरु हुन लाग्दासम्म आले सम्पर्कमा आइनन् । उनलाई मन्त्री बनाउने सहमति भएपछि बल्ल उनी सम्पर्कमा आइन् र जम्कट्टेलले विश्वासको मत पाए । आलेले अहिलेसम्म मन्त्रालय भने पाइसकेकी छैनन् ।

बागमतीबाट सुरु भएको बार्गेनिङको पछिल्लो रूप मात्रै थियो– सुदूरपश्चिम प्रकरण । २ वैशाख २०८० मा सत्ता गठबन्धन छोडेर कांग्रेससँग मिल्न गएको एसले त्यसको दुई दिनपछि निर्णयबाट फिर्ता आयो । त्यसो गर्नुको कारणचाहिँ प्रचण्ड र एसका नेता झलनाथ खनालबीच बालुवाटारमा जुटेको सहमति थियो । त्यस सहमतिअनुसार एसले मुख्यमन्त्री पाउने र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीको रञ्जिता श्रेष्ठ समूहलाई मनाउने ।

सत्ता गठबन्धनभित्र निकै ठूलो रडाको मच्चाएर सुदूरपश्चिममा एसले मुख्यमन्त्री पाउने सहमति त जुट्यो तर त्यसले दिगो सन्देश भने दिएको छ । एमाले दीर्घ सोडारीलाई मुख्यमन्त्री स्वीकार नगर्ने अडानमा थियो ।

त्यही बेला माधव नेपाल कांग्रेस नेता नारायण खड्काको निवासमा शेरबहादुर देउवासँग संवाद गर्न पुगे । गठबन्धनको विकल्पमा नेपाल र देउवावीच संवाद हुन थालेपछि एमाले एक पाइला पछाडि हटेर सुदूरपश्चिममा एसका सोडारीलाई समर्थन गर्ने निर्णयमा पुग्यो तर सरकार दिगो हुने सम्भावना भने देखिएको छैन । बागमती र सुदूरपश्चिम मात्र होइन, लुम्बिनीमा पनि एसले बार्गेनिङ गरिरहेको छ । अध्यक्ष नेपालको बार्गेनिङकै कारण लुम्बिनी प्रदेशमा ६ वैशाख २०८१ मा मन्त्रिपरिषद् विस्तार भएको थियो । त्यस दिन एसकी सांसद भगवती अधिकारीलाई बिनाविभागीय मन्त्रीको हैसियतमा शपथ गराइएको छ । तर, अध्यक्ष नेपालले भने अधिकारीलाई कुन मन्त्रालय दिन्छन्, त्यसमा सरकारको भविष्य निर्धारण हुने बताइरहेका छन् ।

अध्यक्ष नेपालका त्यसखाले अभिव्यक्ति दिनु र ९ वैशाख २०८१ मा जसपाले मन्त्री फिर्ता बोलाउने निर्णय गरेपछि सरकारको भविष्य संकटमा परेको छ । मुख्यमन्त्री जोखबहादुर महराले संकटमोचनको प्रयास गरेका छैनन्, किनभने केन्द्रीय संकेतपछि जसपा सरकारबाट बाहिरिएको छ र एसले पनि केन्द्रीय निर्देशनअनुसार मन्त्रालयमा बार्गेनिङ गरिरहेको छ ।

राजनीतिशास्त्री कृष्ण पोखरेलको विश्लेषणमा चाहिँ एमाले र एसको भन्दा पनि केपी ओली र माधव नेपालको विगतको सम्बन्धले अहिले भूमिका खेलिरहेको छ । शिलापत्रसँग पोखरेलले भने, ‘एमाले अध्यक्ष ओली र माधव नेपालबीच विगतको तिक्ततापूर्ण सम्बन्धको तुष बाँकी रहेको देखिन्छ । अनि, कतै ओलीले आफूलाई अवमूल्यन गरेको महसुस माधव नेपालले गरेका हुन् सक्छन् ।’

गठबन्धनबाट टाढिने प्रयासमा

सत्ता गठबन्धनसँग दूरी बढाउने संकेत मात्र होइन, गतिविधि नै माधव नेपालले गरिरहेका छन् । १० वैशाख २०८१ मा एमालेले आयोजना गरेको नेकपाको हीरक महोत्वसव बहिष्कार गर्ने नेपालको निर्णय त्यही कडीसँग जोडिन्छ । १० वैशाखको बिहानै गठबन्धनसँग सहज महसुस गरेको छैन भन्ने अनि दिउँसो कार्यक्रम बहिष्कार गर्ने नेपालको निर्णय गठबन्धनबाट टाढिने प्रयासको द्योतक रहेको विश्लेषण भइरहेको छ ।

हुन पनि १० वैशाख बिहान प्रचण्डलाई साक्षी राखेर नेपालले भनेका थिए, 'नेपालको राजनीति जटिल छ । छोटो समयभित्र गठबन्धन ओल्टेकोल्टे गरेको छ । कति दिनसम्म यो गठबन्धन टिकिरहने हो भन्ने प्रश्न उठेको उठ्यै छ ।’

माधव नेपालसँग निकट रहेका केही सांसद तथा पदाधिकारीहरू कांग्रेससँग मिलेर सरकार बनाउने प्रयासमा छन् । उपाध्यक्ष राजेन्द्र पाण्डे, उपमहासचिव जगन्नाथ खतिवडा, सांसदहरू मेटमणि चौधरी, प्रेम आलेसहितको टोली प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारको विकल्पमा सक्रिय देखिन्छन् । शिलापत्रसँगको संवादमा पनि खतिवडाले प्रचण्ड सरकारबाट हेपिएको र त्यसको विकल्प खोज्नुपर्ने तर्क गरेका थिए ।

त्यसो त यो समूहमा रहेका नेताहरूको काउन्टरमा एसभित्र अर्को समूह पनि सक्रिय छ । जस्तो; सम्मानित नेता झलनाथ खनाल, महासचिव घनश्याम भुसालसहितको अर्को पङ्क्ति वाम गठबन्धनकै पक्षमा देखिन्छ । राजनीतिशास्त्री पोखरेल यी दुई समूहको चेपुवामा माधव नेपाल रहेको ठान्छन् । शिलापत्रसँगको कुराकानीमा पोखरेलले भने, ‘एसभित्र दुवैखाले समूह सक्रिय छन्, त्यस कारण ती दुई समूहको चेपुवामा रहेका माधव नेपाललाई अहिलेको गठबन्धन छोडेर जान सजिलो छैन । गठबन्धनभित्रै बार्गेनिङ गर्ने प्रयास होला तर छोड्न सहज छैन ।’

अध्यक्ष नेपाललाई प्रचण्डविरुद्ध उपयोग गर्ने कांग्रेसको रणनीतिसँगै दक्षिणी छिमेकी पनि सक्रिय रहेको विश्लेषण भइरहेको छ । भूराजनीतिका जानकार मात्र होइन, दलका नेताहरू पनि उक्त संकेतबारे बताइरहेका छन् । यद्यपि, खुलेर बताउन भने चाहिरहेका छैनन् । त्यसैले, माधवको मुभले प्रचण्ड सरकारको आयु मात्र निर्धारण गर्दैन, अस्थिर राजनीतिको कारक बन्ने खतरा पनि छ । राष्ट्रिय दलको मान्यतासमेत पाउन नसकेको संसदमा १० सिट रहेको एसका अध्यक्ष भावी प्रधानमन्त्रीको बार्गेनिङमा छन् ।

नेपालनिकट नेताहरूको भनाइमा प्रधानमन्त्री प्रचण्डभन्दा पनि एमाले ओली प्रधानमन्त्रीमा नेपाललाई ल्याउने कुरा स्वीकार्ने पक्षमा छैनन् । त्यसैले, नेपाल थप दबाब बढाउन खोजिरहेका छन् । त्यसमा कांग्रेस तयार भए वैकल्पिक गठबन्धनको कसरत थप बलियो बन्ने विश्लेषण भइरहेको छ ।

प्रधानमन्त्रीकाे बार्गेनिङ

नेपाल अहिले प्रधानमन्त्री बन्न ग्यारेन्टी खोजिरहेका छन् । उनको प्रधानमन्त्री पदमा तोक लगाउने संसदले हो । संसदमा बहुमतको अंक गणित निकाल्न र आकलनको लेखाजोखा गर्न प्रतिनिधिसभाको ठूलो तथा प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसका नेताहरू व्यस्त छन् ।

स्रोतका अनुसार एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष नेपाललाई प्रधानमन्त्री बनाउने तहमा कांग्रेसले छलफल गरिरहेको छ । यो विषयमा कुराकानी गर्दा कांग्रेस प्रवक्ता डा. प्रकाशशरण महत भने सरकारको स्थायित्वमा शंका भए पनि अन्य विकल्पमा भने परिपक्व भइनसकेको बताउँछन् । ‘सहयोग लिनेदिने काम त भइनै रहन्छ । परिपक्व हुन दिनुपर्छ । वर्तमान गठबन्धनका घटकबीच अविश्वास छ । सरकारको स्थायित्वमा आशंका छ । यसको विकल्प कसरी जान्छ भनेर बोलेर मात्र हुने होइन । कुराकानी हुँदै गएपछि स्वरुप लिन्छ,’ महतले भने ।

स्रोतका अनुसार अहिले कांग्रेस र एमालेका दोस्रो तहका नेताहरू माधव नेपाललाई प्रधानमन्त्री बनाउन देखिएका राजनीतिक र संवैधानिक विकल्प खोजिरहेका छन् । कांग्रेसबाट प्रतिनिधिसभाका सचेतक रमेश लेखक र राष्ट्रियसभाका संसदीय दलका नेता कृष्णप्रसाद सिटौला वर्तमान सरकारको विकल्प खोज्न व्यस्त छन् । यसबाहेक उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का र नेता ज्ञानेन्द्र कार्कीलाई पनि सभापति शेरबहादुर देउवाले खटाएको कांग्रेस नेताहरू बताउँछन् ।

एकीकृत समाजवादीबाट अध्यक्ष नेपाल आफैँ खटिएका छन् । उनले शीर्ष तहमा वार्ता गरिरहेका छन् । उपाध्यक्ष प्रमेश हमाल र महासचिव संगठन र पदीय जिम्मेवारीले अध्यक्ष नेपालसँगै लागिरहेका छन् । दोस्रो तहको नेताबाट मेटमणि चौधरीले सहयोग गरिरहेको स्रोतले बतायो ।

वर्तमान गठबन्धनबारे सत्ता घटक दलका अध्यक्षले कति दिन टिक्छ भनेर भन्न नसकिने बताइरहँदा कांग्रेसी कुरा मिल्न थालेको हो भन्ने प्रश्नमा कांग्रेस सचेतक लेखक भन्छन्, ‘अहिले राजनीतिक रूपमा केही भएको छैन । सत्ता गठबन्धनमा उहाँहरूको अविश्वास हो ।’ कांग्रेस र एकीकृत समाजवादीका नेताहरूबीच मुख्य दुई कुरामा घनीभूत छलफल भइरहेको स्रोतले बतायो । त्यसमा पहिलो कुरा, संवैधानिक व्यवस्था कसरी मान्ने ? र दोस्रो, बहुमत कसरी पुर्‍याउने भन्ने रहेको छ ।

कुन धारा टेक्ने

बहालवाला प्रधानमन्त्री प्रचण्ड नेपालको संविधानको धारा ७६(२) अनुसार प्रधानमन्त्री नियुक्त भएका हुन् । प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई हटाउँदा संविधानकाे त्यही धारा प्रयाेग गर्ने वा ३ मा ओर्लिने भन्ने पनि कांग्रेसभित्र छलफल भइरह्काे छ । उपधारा ३ मा ओर्लिंदा संसदकाे ठूलाे दलकाे हैसियतमा कांग्रेसका सभापति शेरबहादुर देउवा प्रधानमन्त्री बन्नेछन् तर माधव नेपाल २ अनुसार आफू प्रधानमन्त्री हुन चाहिरहेका छन् ।

संविधानबमोजिम नियुक्त प्रधानमन्त्रीले उपधारा (४) बमोजिम विश्वासको मत प्राप्त गर्न नसकेमा उपधारा (२) बमोजिमको कुनै सदस्यले प्रतिनिधिसभामा विश्वासको मत प्राप्त गर्न सक्ने आधार प्रस्तुत गरेमा राष्ट्रपतिले त्यस्तो सदस्यलाई प्रधानमन्त्री नियुक्त गर्नेछन् ।

संविधानको धारा ३ बमोजिम विश्वासको मत लिएका प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई हटाउनेबित्तिक्कै धारा ४ मा प्रवेश गर्नुपर्ने त होइन भन्ने प्रश्न पनि छ । ‘केही दिनमा मिल्ने गरी छलफल भइरहेको छ । हामी यो गठबन्धनमा खुसी छैनौँ,’ एकीकृत समाजवादीका एक नेताले शिलापत्रसँग भने । उनका अनुसार धारा २ अनुसार नै प्रयाेग हुनेछ । माधव नेपाललाई प्रधानमन्त्री बनाउँदा उपधारा २ दोहोर्‍याएमा मात्र सम्भव छ । यस्तोमा पनि संवैधानिक अड्चन नरहेको ती नेता बताउँछन् । ‘संवैधानिक अड्चन छैन । राष्ट्रपतिले दिएको समयसीमा हामीले पुर्‍याउन सकेनौँ भने उपधारा ५ मा पुग्ने हो,’ ती नेताले भने ।

कसरी पुर्‍याउने बहुमत ?

नयाँ सरकार बनाउन १३८ सांसदको समर्थन चाहिन्छ । अहिले भइरहेको प्रयासमा कांग्रेस ८८, राप्रपा १४, जसपा १२, एकीकृत समाजवादी १०, जनमत ६, नागरिक उन्मुक्ति ४ (अध्यक्ष रञ्जिता श्रेष्ठबाहेक) लोसपा ४, आम जनता पार्टी १, जनमोर्चा १, स्वतन्त्र सांसद अमरेशकुमार सिंह गरी १४० सांसद पुग्छन् । नयाँ प्रधानमन्त्री बनेपछि विश्वासको मत लिने बेलामा माओवादी र रास्वपाले समेत सहयोग गर्ने ती नेताले बताए । ‘यति भयो भने हामीलाई पुग्छ । विश्वासको मत लिने बेलामा माओवादी र रास्वपाले पनि हामीलाई सहयोग गर्छन्,’ ती नेताले भने ।

अवस्था परिपक्व बन्दै गए एकीकृत समाजवादीले प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई दिएको विश्वासको मत फिर्ता लिनेबारेमा पनि छलफल चलिरहेको छ । ‘बहुमत सदस्यको समर्थन लिएर प्रधानमन्त्रीमा दाबी गर्ने एउटा विकल्प छ । त्यसमा सनाखतका लागि राष्ट्रपतिले बोलाउन सक्छन्,’ ती नेताले भने, ‘अर्को एकीकृत समाजवादीले सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिने र प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई विश्वासको मत लिन बाध्य पार्ने । एकीकृत समाजवादीले विश्वासको मत फिर्ता लिएर बहुमत लिएर राष्ट्रपतिकहाँ गयौँ भने प्रधानमन्त्रीको शपथ भइहाल्छ नि ।’

प्रकाशित मिति: सोमबार, वैशाख १०, २०८१ १५:२५

याेगेश ढकाल र दिपेन्द्र अधिकारी

प्रतिक्रिया दिनुहोस्

भर्खरै

'हामीले सोचेकै थिएनौँ यति धेरै दर्शकले ‘बोक्सीको घर’लाई पर्खिरहेका रहेछन्' (भिडियो)

हरेक पालिकामा औद्योगिक ग्राम बनाउने सरकारको नीति छः मन्त्री भण्डारी

नेताहरू गैरजिम्मेवार रूपमा कमाउन लागेकाले अर्थतन्त्रमा समस्या आयोः अध्यक्ष सिंह

सत्तापक्ष र प्रतिपक्षको संवाद ठप्प : कस्ताे होला संसदको आगामी अधिवेशन ?

विशेषाधिकार बहस : सदनको अवहेलनामा के हुन्छ कारबाही ?

लोकप्रिय

केपी ओलीलाई शेखर काेइरालाकाे प्रस्ताव– पहिले तपाईं प्रधानमन्त्री हुनुस्, त्यसपछि मलाई बनाउनुस्

बालकोट वार्ता: प्रचण्डलाई बाहिर राखेर कांग्रेस-एमालेको सरकार बनाउने शेखरको प्रस्ताव, ओलीले गरे अस्वीकार

श्रीमती रञ्जितासँगकाे सहमति भंग भएपछि रेशम विक्षिप्त, २० मिनेटमा सात स्टाटस

इलाम २ः प्रारम्भिक मतपरिणाममा एमाले र 'पूर्वएमाले'बीच टक्कर

इलाम २ अपडेटः यस्तो छ प्रारम्भिक मतपरिणाम

विचार

वाम से रामः इलाम र बझाङकाे उपचुनावले कम्युनिस्टको पश्चिम बङ्गाल यात्रामा अस्थायी विरामकाे संकेत

को थिए जनमतसङ्ग्रहका हिरो ? (भिडियो)

स्कुल छाड्‌ने मुख्य कारण- जीवन एकातिर, शिक्षा अर्कोतिर

ब्लग

'बोक्सीको घर' हेरेपछि निदाउनै सकिनँ

कसरी हटाउने सार्वजनिक सवारीको बेथिति ?

सधैँ हाँसीखुसी देखिने गाउँकी काकी, डाक्टर र अर्जुन मैनालीले राेजेकाे गलत बाटाे

शिक्षा

स्कुल छाड्‌ने मुख्य कारण- जीवन एकातिर, शिक्षा अर्कोतिर

सरकारी स्कुलप्रतिको नकारात्मक धारणा बदलेर यसरी उत्कृष्ट बन्यो ज्ञानोदय मावि

आफ्नै छोराछोरी पढाउन राजा वीरेन्द्रले भित्र्याएका थिए ए–लेभल, कस्ता विद्यार्थीले पढ्ने ?