संसद् विघटनअघिका ३२ विधेयक प्रतिनिधिसभामा पेस हुँदै

A+ A A-

संसदीय इतिहासमा हालसम्म पाँचपटक प्रतिनिधिसभा विघटन भएकोमध्ये तीन विघटनका कदमले मात्र सार्थकता पाएकाे छ । विघटित प्रतिनिधिसभा दुईपटक अदालतमार्फत र एकपटक जनआन्दोलनमार्फत पुनःस्थापित भएका थिए । पहिलोपटक २०५१ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले प्रतिनिधिसभा विघटनको सिफारिस गरेका थिए ।

२७ असार २०५१ मा तत्कालीन राजाबाट सो सिफारिस सदर गरिएको थियो । आर्थिक वर्ष २०५१/०५२ को सरकारको नीति तथा कार्यक्रममाथि छलफलपश्चात् पारित गर्न २६ असार २०५१ मा प्रतिनिधिसभा बैठक बसेको थियो । सो बैठकमा नीति तथा कार्यक्रम पारित गर्न प्रस्ताव हुँदा पक्षमा ७४ र विपक्षमा ८६ मत परी अस्वीकृत भएको संघीय संसद् सचिवालयद्वारा प्रकाशित ‘संसद् दर्पण’मा उल्लेख छ ।

त्यसपछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री कोइरालाले पदबाट राजीनामा दिनाका साथै नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ बमोजिम प्रतिनिधिसभा विघटन गरी २७ कात्तिक २०५१ मा आमनिर्वाचनका लागि मिति तोक्न सिफारिस भएअनुसार प्रतिनिधिसभा विघटन भएको थियो ।

१३ मंसिर २०५१ मा तत्कालीन नेकपा (एमाले) संसदीय दलका नेता मनमोहन अधिकारी सबैभन्दा बढी सदस्य भएको दलको नेताको हैसियतले प्रधानमन्त्रीमा नियुक्त भएका थिए । विकसित राजनीतिक घटनाक्रमसँगै २६ जेठ २०५२ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री अधिकारीले प्रतिनिधिसभा विघटन गर्न तत्कालीन राजासमक्ष सिफारिस गरेपछि ३० जेठमा प्रतिनिधिसभा विघटन भएको थियो । तर, सर्वाेच्च अदालतबाट १२ भदाै २०५२ मा विघटनलाई बदर गरी प्रतिनिधिसभा पुनःस्थापना गरिएको थियो ।

नेपालमा तेस्रोपटक प्रतिनिधिसभाको बैठक चालू रहेको १५औँ अधिवेशनको बीचमै १ माघ २०५५ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले नेपाल अधिराज्यको संविधान २०४७ बमोजिम प्रतिनिधिसभा पुनःविघटन गरी २० वैशाख २०५६ मा निर्वाचनको मिति तोक्ने सिफारिस गरेका थिए ।

सो सिफारिसअनुसार राजाबाट सोही दिन प्रतिनिधिसभा विघटन भएको थियो । पुस २०५४ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री सूर्यबहादुर थापाले प्रतिनिधिसभा विघटनका लागि तत्कालीन राजा विरेन्द्रलाई सिफारिस गरेका थिए । राजाले सो सिफारिसलाई कार्यान्वयन नगरी सर्वोच्च अदालतसँग राय मागेका थिए ।

सर्वोच्चले विघटन नगर्ने राय दिएको थियो । चौथौपटक ९ जेठ २०५९ मा प्रतिनिधिसभाको बैठक बस्ने गरी संसद्को २२औँ अधिवेशन आह्वान भएकामा तत्कालीन प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले ८ जेठ २०५९ मा प्रतिनिधिसभा विघटनका लागि सिफारिस गरेका थिए ।

निर्वाचनको लागि मिति तोक्न सिफारिस गरेबमोजिम सोही दिन प्रतिनिधिसभा विघटन भएको थियो । विघटन भएको प्रतिनिधिसभा जनान्दोलनको बलबाट तत्कालीन राजा ज्ञानेन्द्र शाहबाट ११ वैशाख २०६३ मा राति ११ बजे पुनःस्थापना गरी १५ वैशाख २०६३ मा बैठक बस्ने गरी मितिसमेत तोकिएको थियो ।

पाँचौँपटक ५ पुस २०७७ मा प्रधानमन्त्री केपी ओलीले प्रतिनिधिसभा विघटनकाे सिफारिस गरेका थिए । सो सिफारिसबमोजिम राष्ट्रपतिले वर्तमान प्रतिनिधिसभा विघटन गरी १७ र २७ वैशाख २०७८ मा हुने गरी दुई चरणमा प्रतिनिधिसभा निर्वाचनकाे मिति ताेकेकी थिइन् ।

सर्वाेच्च अदालतले यही ११ फागुनमा प्रतिनिधिसभा विघटनविरुद्धको मुद्दामा सुनुवाइपछि पुनःस्थापना गर्ने फैसला गरेको थियो । फैसला सुनाउँदै अदालतले १३ दिनभित्र संसद् अधिवेशन बोलाउन परमादेशसमेत जारी गरेको छ । अदालतको फैसलापछि सरकारले यही २३ फागुनमा प्रतिनिधिसभाको बैठक बोलाउन राष्ट्रपतिसमक्ष सिफारिस गर्ने निर्णय गरेको छ ।

प्रतिनिधिसभामा ३२ विधेयक प्रक्रियामा नेपालको संविधान जारी भएपश्चात् २०७४ सालको आमनिर्वाचन सम्पन्न भई २१ फागुन २०७४ देखि संघीय संसद्को पहिलो अधिवेशन सुरुआत भएको थियो । सो समयदेखि हालसम्म विधेयक शाखा (प्रतिनिधिसभा) मा दर्ता भएका विधेयक ८७ रहेका छन् ।

तीमध्ये प्रमाणीकरण भएका विधेयक जम्मा ५३ छन् भने दर्ता भएपश्चात् तीन विधेयक सरकारले फिर्ता लिएको थियो । हाल प्रतिनिधिसभामा प्रक्रियामा ३२ विधेयक छन् । तीमध्ये दर्ता भएर वितरण गरिएका आठ, समितिमा विचाराधीन १०, सभामा विचाराधीन १२ र राष्ट्रियसभाबाट प्राप्त सन्देश पेस हुन बाँकी दुई विधेयक रहेको सचिवालयका सूचना अधिकारी दशरथ धमलाले जानकारी दिए ।

संघीय संसद्को पहिलो अधिवेशन २१ मंसिर २०७४ देखि २० चैतसम्म भएको थियो । संसद्को दोस्रो अधिवेशन २३ वैशाख २०७५ देखि ११ असोजसम्म, तेस्रो अधिवेशन २२ पुस २०७५ देखि १० चैतसम्म, चौथो अधिवेशन १६ वैशाख २०७६ देखि २ असोजसम्म भएको थियो ।

त्यस्तै संसद्को पाँचाैँ अधिवेशन ४ पुस २०७६ देखि २४ चैतसम्म र छैटौँ अधिवेशन २५ वैशाख २०७७ देखि १८ असारसम्म चलेको थियो । संघीय संसदमा दुवै सभातर्फ दर्ता भएका सन्धि/सम्झौताको सङ्ख्या १४ छ । उक्त छ सन्धि/सम्झौता दुवै सभाबाट अनुमोदन भएका छन् भने आठ सन्धि/सम्झौता सदस्यलाई वितरण मात्र भएका छन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, फागुन १६, २०७७ १६:४१