म गे हुँ भनेर थाहा पाउँदा आमालाई सुर्ता भयो, 'अब यसलाई समाजले कति दुःख देला नि'

म गे हुँ भनेर थाहा पाउँदा आमालाई सुर्ता भयो, 'अब यसलाई समाजले कति दुःख देला नि'

A+ A A-

विभिन्न लेख, गीत, म्युजिक भिडियो र किताबमार्फत मैले आफ्नो लैंगिकता (सेक्सुअलिटी)बारे बताउँदा लगभग हरेक व्यक्तिले मलाई ‘बहादुर’ भन्थे । तर मलाई लाग्छ, मेरो हकमा कोही ‘बहादुर’ हो भने ती मेरी आमाबाहेक अरु हुन सक्दैन ।

अनि ती सबै आमाहरू पनि, जो कुनै पनि हालतमा पितृसत्तामार्फत महिलालाई कमजोर देखाउने समाजको सामना गरिरहेका छन् । जिन्दगीको ५० वर्षे यात्रामा मेरी आमा मेरो ‘रक्षक’ र ‘साथी’ बनिन् । उनले मलाई मेरा अरु दाजुभाइजति मात्र होइन, उनीहरूभन्दा बढी माया दिएर हुर्काइन् ।

मोटोपनका कारण समस्यामा परेका बेला आमाले मेरो हात थामिन् । मैले आफ्नो लैंगिकता खोलेका बेला पनि उनले मेरा हात समातिन् ।

यो पनि..

वात्सल्यकी खानी आमा (भिडियो)

मेरो पत्रकारिता र सञ्चार करिअरका सबै सुन्दर मोडमा दर्शकसँगै खुसी मनाउँदै गरेकी देखिइन् मेरी आमा । मेरो म्युजिक ब्यान्डले भारतमा पहिलोपल्ट एलजीबीटी समुदायप्रति समर्पित गीत गाउँदा दर्शकदीर्घामा उभिएर उनी ताली बजाइरहेकी थिइन् ।

मैले आफ्नो सेक्सुअलिटी लुकाइराखेको थाहा पाउँदा आमालाई बेचैनी भयो । उनी सोच्न थालिन्, ‘मेरा लागि यो कुरा कति सकसपूर्ण होला !’

समाजले मलाई कस्तो व्यवहार गर्ला भन्ने कुराले आमा चिन्तित थिइन् । म आफ्नो बाटो समात्नमा सफल हुन्छु कि हुन्न भन्ने कुराले पनि उनलाई सताएको हुँदो हो ।

एक महिला वा एक आमाले मात्रै यसरी सोच्न सक्छिन् । किनकि, सामाजिक दमन कति दुःखपूर्ण हुन्छ भन्ने कुरासँग उनी वाकिफ हुन्छिन् । उनलाई राम्रोसँग थाहा हुन्छ, दमनलाई कसरी ‘सामान्य’ मानिन्छ । महिलालाई कसरी सीमित विकल्प अनि निर्धारित भूमिकामा बाँध्ने गरिन्छ ।

यो आमसत्य हो । यद्यपि मजस्ता मानिस आम धारणाविपरीत महिलासँग बढी सहज महसुस गर्छन् । ‘हाम्रो’ समस्या हामीलाई पूर्णतः स्वीकार्नबाट रोक्ने पितृसत्ता र ‘दमनकारी पौरुष’ हुन् । यही कारण हाम्रो समाजमा साहसी महिलाहरूलाई राम्रो मानिन्छ । समाजका परम्परावादी नियम तोड्ने महिलाको तारिफ गरिन्छ । आफ्ना अधिकारहरूको रक्षाका लागि लड्ने महिलाहरूलाई हामी स्वीकार्छौं । तर, आफ्नो ‘क्वियर’ सन्तानको ‘रक्षा’ गर्ने, उसका लागि उभिने, रक्षक बन्ने आमा भने समाजसँग अघोषित युद्ध लड्छिन् ।

मेरी आमा, मेरी हिरो

मलाई सम्झना छ, बुबाको निधनपछि हामी दिल्ली आउँदा मेरी आमालाई ‘विधवा’ महसुस गराउन केसम्म गरिएन । सधैँ खुसी रहने उनलाई पेन्टिङ मन पर्थ्यो, आफ्नै सिलाइ र डिजाइनको कपडाको रङ मन पर्थ्यो । मेरी आमासँग सबै रङ छिनेर उनलाई सेतो साडी थमाइयो । यसपछि मैले वर्षौंसम्म उनको हातमा पेन्टब्रस देखिनँ ।

उनीमाथि यो सबै हुनु ती ठेकेदार र मजदुरका लागि असामान्य थिएन, जो आमालाई गालीको भाषा प्रयोग गर्थे । मेरी आमाजस्ता महिलाले आफूलाई कति चोटयुक्त पारिएको छ भनेर शायद कहिल्यै थाहै पाउँदैनन् । यस्तो किनभने, आफ्नो बच्चाको रेखदेखको चिन्ता उनलाई यति धेरै हुन्छ, उनी आफ्नो सबैभन्दा खराब यादलाई पनि भुलाउन सक्छिन् ।

मजस्ता धेरै समलैंगिक पुरुषको जिन्दगीमा कोही न कोही यस्ता खास व्यक्ति अवश्य हुन्छन् । सामान्यतया यस्तो सहारा महिला नै बन्दिन्छन् । धेरैजसो त आफ्नै आमा हुन्छिन् ।

हामी गे पुरुष र ती महिला एक अर्काका लागि सहारा बन्छौँ । हामी समलैंगिक पुरुष र महिला जान–अनजानमा साथै मिलेर एउटै जस्तो लडाइँमा होमिन्छौँ ।

मैले ३५ महिलाको एक समूहसँग कुरा गरेको थिएँ । यी महिला ‘दिशा’ नामक समूहका सदस्य हुन् । म उनीहरूसँग आफ्नो जिन्दगी र किताबको बारेमा कुरा गरिरहेको थिएँ । कुराकानीमा सामेल यी महिलाको औसत उमेर कम्तीमा ७२ वर्ष त हुनैपर्छ । अर्थात उनीहरूमध्ये धेरैजसो महिला ज्येष्ठ थिए ।

उनीहरूलाई मेरो कथा धेरै हदसम्म आफ्नै जिन्दगीजस्तै लागेछ । उनीहरूले पनि आफ्नो जिन्दगी त्यस्तै कठिनाइ, निर्णय र त्यस्तै जित हासिल गरेका रहेछन, जसरी मैले गरेको थिएँ । मैले क्वियर समुदाय र महिला मिलेर समाजलाई चुनौती दिने र हाम्रा लागि उत्कृष्ट भविष्य बनाउने कुरा गर्दा धेरैले यसमा आशाको किरण देखे ।

ती ज्येष्ठ महिलालाई आफ्नो कथा सुनाएपछि म थप आत्मविश्वासका साथ कोठाबाट बाहिर निस्किएँ । आत्मविश्वास बढ्नुको कारण मैले उनीहरूलाई आफ्नो कथा भन्नु मात्र थिएन । बरु मैले उनीहरूमा परिवर्तनको समर्थनमा अभिव्यक्त भएको शक्ति र इच्छा पाएको थिएँ । जतिजति म अलगअलग मञ्चमा आफ्नो मनको कुरा गर्न थालेँ, मलाई मेरो बाटो अझै सफा देखिन थाल्यो ।

यसमा ठ्याक्कै त्यस्तै ध्येय थियो, जुन मेरी आमाले मेरा लागि त्यो समयमा तय गरेकी थिइन्, जतिबेला मैले आत्मकथा लेख्न थालेको थिएँ । यसको केही दिनपछि नै भारतीय सर्वोच्च अदालतले दुई वयस्कबीच आपसी सहमतिबाट बनेको सम्बन्धलाई अपराध ठहराउने आईपीसीको धारा ३७७ लाई रद्द गरिदिएको थियो ।

महिला यति मजबुत हुन्छिन्, सामुन्ने आउने हरेक कठिनाइले उनलाई थप बलियो बनाउँछ । उनी यति क्षमतावान् हुन्छिन्, कुनै चीज बनाउन सक्छिन्, विकसित गर्न सक्छिन्, सहन सक्छिन्, माफी माग्न सक्छिन्, मार्गदर्शन गर्न सक्छिन्, सुरक्षा गर्न सक्छिन्... र माया गर्न सक्छिन् ।

महिलाको सम्मानबिना न्याय र समानताको कल्पना पनि गर्न सकिँदैन भन्ने प्रस्ट छ । अन्त्यमा म यति मात्रै भन्छु, एक महिलाको शक्तिबिना म आफ्नो समलैंगिकतालाई, आफ्नो सेक्सुअलिटीलाई कहिल्यै पूर्णतः अपनाउन सक्दिनँ थिएँ । जो महिलाले मलाई यो साहस दिइन्, ती मेरी आमा हुन् ।

(शरीफको बीबीसी हिन्दीमा प्रकाशित लेखको अनुवाद । उनी एलजीबीटी अधिकारकर्मी हुन् । सन् २०२२ मा उनले स्ट्रेट टु नर्मल– माई लाइफ एज ए गे म्यान’ नामको पुस्तक लेखेका छन् । यो किताबलाई भारतको पहिलो क्वियर आत्मकथा मानिन्छ ।)

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख २६, २०८१ १३:४६