१०औँ राष्ट्रिय खेलकुदले कर्णालीमा गर्नेछ खेलकुदमन्त्री र सदस्यसचिवको परीक्षण

१०औँ राष्ट्रिय खेलकुदले कर्णालीमा गर्नेछ खेलकुदमन्त्री र सदस्यसचिवको परीक्षण

A+ A A-

अढाई दशकअघि बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदको चौथो संस्करण नेपालगञ्जमा हुँदा सुर्खेतका निरक केसी साविकको मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय खेलकुद विकास समितिमा अध्यक्ष थिए । अनि, सुर्खेतकै पूर्णबहादुर खड्का युवा तथा खेलकुदमन्त्री । नेपालगञ्ज खेलप्रेमी उद्योगी रतन टण्डनले सम्पूर्ण खेलाडी तथा अफिसियलको आवास तथा भोजनको व्यवस्थापन आफ्नो निजी खर्चमा गरिदिने जिम्मेवारी लिएपछि १३ वर्ष अवरुद्ध राष्ट्रिय खेलकुदले निरन्तरता पाएको थियो ।

विकास क्षेत्रको संरचनामा गएपछि पहिलोपटक राष्ट्रिय खेलकुद आयोजनाको अवसर नेपालगञ्जले पायो, यस अर्थमा रतन टण्डनका कारण नेपालगञ्ज भाग्यमानी शहर बन्यो । नेपालगञ्जले दोस्रोपटक २०७५ मा आठौँ संस्करण पनि विवादरहित ढंगले सम्पन्न गर्‍यो । यस अर्थमा दुई संस्करण निर्विवाद सम्पन्न गर्ने खेलकुदको शहर हो, नेपालगञ्ज ।

अहिले प्रादेशिक संरचनामा गएपछि साविकको मध्यपश्चिमको मुकाम वीरेन्द्रनगर कर्णाली प्रदेशको राजधानी शहर बनेको छ, जहाँ १०औँ बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजना हुँदै छ । भूगोलका हिसाबले हेर्दा चौथो, आठौँ र दशौँ गरी सर्वाधिक तीन संस्करण गर्ने क्षेत्र साविकको मध्यपश्चिम बन्नेछ ।

सुर्खेतसँग राजा वीरेन्द्र शाहको साइनो पनि जोडिन आउँछ । राजा वीरेन्द्रले नै योजनाबद्ध यो शहरको परिकल्पना गरेको भनिन्छ । सोही कारण शहरको नाम नै वीरेन्द्रनगर छ । राष्ट्रिय खेलकुदसँग पनि उनै राजा जोडिन्छन् । उनकै इच्छामा २०३८ सालमा सुरु भएको राष्ट्रिय खेलकुद वीरेन्द्रनगरमा हुनु अर्को संयोग पनि हो ।

पहिलो खेलकुद (२०३८, काठमाडौं), दोस्रो (२०४०, पोखरा) र तेस्रो (२०४२, वीरगञ्ज) मा १४ अञ्चलले भाग लिएका थिए । चौथोदेखि पाँच विकास क्षेत्रको टिम र विभागीय टिम (पुलिस र सेना) ले भाग लिने व्यवस्था गरियो । नेपालगञ्जमा यी सात टिमबाट १ हजार ६ सय ३५ जनाले १२ खेलमा स्पर्धा गरेका थिए ।

अहिले सात प्रदेश, तीन विभागीय टिम र एउटा एनआरएन टिम गरी ११ टिम दशौँ राष्ट्रिय खेलकुदमा सहभागी हुनेछन्, जसको स्वागतको तयारी कर्णालीले गरिरहेको छ ।

अढाई दशकअघिको नेपालगञ्जभन्दा अहिले सुर्खेत वीरेन्द्रनगरको विकासको फैलावट निकै फराकिलो छ । प्रादेशिक राजधानी हुनुको लाभ वीरेन्द्रनगरले पाएको हो । दशौँ बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजक शहर वीरेन्द्रनगरसँग अत्याधुनिक खेलकुद संरचनादेखि भव्य निजी आवास एवं स्तरीय सामुदायिक भवनहरू छन् ।

देशको छैटौँ पुरानो शहर नेपालगञ्जसँग सडक सञ्जालले जोडेको सबैभन्दा नजिकको प्रदेश राजधानी शहर वीरेन्द्रनगरले खेल इतिहासमा पहिलोपटक पाएको अवसरलाई समयमै गर्ने सवालमा सम्भवतः कुनै पनि मूल्य चुकाउन चाहँदैन । निर्धारित समयमै भव्य रूपमा आयोजना गरी कर्णालीले राष्ट्रिय खेलकुद गर्न सक्ने क्षमता र सामर्थ्य देखाउनुपर्नेछ, त्यो नै संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रपछि देशकै पिछडिएको क्षेत्र कर्णालीले हासिल गरेको उपलब्धि हुनेछ । यसले कर्णालीको मात्र होइन, युवा नेतृत्वको सही परीक्षण पनि गर्नेछ ।

अहिले युवा तथा खेलकुदमन्त्री विराजभक्त श्रेष्ठदेखि राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्‌का सदस्यसचिव टंकलाल घिसिङ एवं कर्णाली प्रदेशका सदस्यसचिव विश्वमित्र (बीएम) सञ्ज्याल तीनै जना युवा छन् । तसर्थ, युवा नेतृत्व र कर्णालीको प्रादेशिक सामर्थ्य दुवैका लागि परीक्षणको सही समय यही हो ।

प्रदेश सदस्यसचिव सञ्ज्याल कुनै पनि मूल्यमा दशौँ राष्ट्रिय खेलकुद निर्धारित समयमै गर्न प्रतिबद्ध छन् । उनको अहोरात्र काम गर्ने शैलीमा शंका गर्ने ठाउँ छैन । राखेप सदस्यसचिव घिसिङ पनि आफ्नो कार्यकालमा राष्ट्रिय खेलुकदका दुई संस्करण गरेर इतिहास रच्ने दाउमा छन् । युवा तथा खेलकुदमन्त्री श्रेष्ठले यसमा मुख खोलेका छैनन् । खेलकुदको राष्ट्रिय पर्व भएकाले यसको छिनोफानो मन्त्री परिषदले गर्नुपर्छ, जसका लागि मन्त्री श्रेष्ठ अग्रसर हुनैपर्छ । मन्त्री श्रेष्ठका लागि पनि यो सुनौलो अवसर हो । किनकि, बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदको नेतृत्व गर्ने मौका कमै मन्त्रीले पाउँछन् । यस अर्थमा राखेप र प्रदेश खेलकुदलाई सही कमान्ड गर्न सके मन्त्री श्रेष्ठका लागि यो काम देखाउने अवसर पनि हो ।

कुनै पनि खेलका लागि काम गर्न सहज छ भने त्यो कर्णालीमा छ । बितेका चार वर्षमा सञ्ज्यालको काम गर्ने शैली तथा उनको मिसन, भिजन हेर्दा यति भन्न सकिन्छ– उनलाई दशौँको सम्पूर्ण अभिभारा सुम्पिएको खण्डमा समन्वय गरेर विवादरहित तरिकाले सम्पन्न गराउन सक्छन् ।

चौथो राष्ट्रिय खेलकुद गर्दा नेपालगञ्जको अवस्था अहिलेको वीरेन्द्रनगरको तुलनामा निकै नाजुक थियो । खेलकुद संरचनादेखि बसोबासको व्यवस्थाका लागि नेपालगञ्जलाई निकै सकस परेको थियो । ८ चैत २०५५ मा उद्घाटन गरिएको चौथो राष्ट्रिय खेलकुदमा १२ खेलमा १ हजार ६ सय ३५ खेलाडीलाई बसोबासका लागि धर्मशाला, ससाना होटल र स्कुलका कक्षाकोठा व्यवस्था गरिएको थियो । स्कुलका झ्यालढोका मर्मत गरेर बस्नयोग्य बनाइएका थिए । स्कुलहरू सात दिनसम्म बिदा गरिएको थियो । तैपनि, गर्मी र लामखुट्टेबाहेक अन्य गुनासो खासै सुन्न परेन । भोजनका लागि टण्डन राइस मिलको चौरमा बडेमानको टेन्ट लगाइएको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय प्रतियोगिताको झल्को दिने गरी ओलम्पिक भिलेजजस्तै आवास तथा भोजनको व्यवस्था गरिएको थियो । सबै टिमका खेलाडी र अफिसियललाई खानाको बन्दोबस्त गरिएको थियो । लखनउबाट कालीगढ ल्याएर खाना तयार गराइएको थियो । २० वर्षपछि २०७५ को आठौँ खेलकुदमा त नेपालगञ्ज समृद्ध शहर भइसकेको थियो । त्यसैले नेपालको खेलकुद मेला व्यवस्थापनका दृष्टिले अहिलेसम्मकै उत्कृष्ट मानिन्छ ।

मुख्य कुरा नेपालगञ्जमा भएका दुवै संस्करण विवादरहित रहे । सुरुवातका तीन संस्करणबाहेक हरेक राष्ट्रिय खेलकुद विवादरहित बन्न सकेका छैनन् । यो तीतो यथार्थ हो । यद्यपि नेपालगञ्ज आयोजक बन्दा आलोचनाका शब्दहरू पढिएको छैन । यो नै नेपालगञ्ज एवं साबिक मध्यपश्चिमको सवल पक्ष हो । सुर्खेतसँग पनि साविक मध्यपश्चिमको दिग्गज टिम छ, यसले आलोचनारहित राष्ट्रिय खेलकुद सम्पन्न गर्ने सामर्थ्य राख्छ । यसका लागि अहिलेदेखि नै गृहकार्य गर्न जरुरी छ ।

यसअघि नवौँ राष्ट्रिय खेलकुद आयोजनामा पोखरा भौतिक पूर्वाधारलगायत सुविधासम्पन्न हुँदाहुँदै पनि विवादरहित बन्न सकेन । किनकि, काम गर्ने परिपाटी पुरानै थियो । अहिले मुलुक संघीय संरचनामा गइसकेको छ । यतिबेला हरेक प्रदेश एवं शहरले अपनत्व लिनुपर्ने हुन्छ । नवौँका सवालमा राष्ट्रिय खेलकुद परिषद् चुकेकै हो । त्यो कमजोरीलाई सच्याएर सदस्यसचिव टंकलाल घिसिङलाई पनि निर्धारित समयमै दुई खेलकुद गर्ने अवसर छ । आयोजनाको सम्पूर्ण जिम्मेवारी प्रदेशलाई प्रत्यायोजन गरेर राखेपले अनुगमनको पाटो मात्र हेर्ने व्यवस्था गरियो भने कर्णाली आफ्नो सामर्थ्य देखाउन पक्कै सफल हुनेछ ।

करिब २ अर्ब रुपैयाँ लागतका इतिहासकै सुविधासम्पन्न खेलकुद संरचना तयार हुँदै छन् । राखेपमै लामो समय इन्जिनियरिङ विभागमा काम गरेको अनुभवलाई राम्रैसँग सदुपयोग गरेका छन् कर्णालीका सदस्यसचिव सञ्ज्यालले । उनले एक प्रकारले कर्णालीमा खेल संस्कृतिको माहौल खडा गरिरहेका छन् । कुनै पनि खेलका लागि काम गर्न सहज छ भने त्यो कर्णालीमा छ । यस अर्थमा सञ्ज्यालले इतिहासमा सुनौलो अक्षरले नाम लेखाइसके । बितेका चार वर्षमा सञ्ज्यालको काम गर्ने शैली तथा उनको मिसन, भिजन हेर्दा यति भन्न सकिन्छ– उनलाई दशौँको सम्पूर्ण अभिभारा सुम्पिएको खण्डमा समन्वय गरेर विवादरहित तरिकाले सम्पन्न गराउन सक्छन् ।

सिङ्गो कर्णाली प्रदेश सरकारले राष्ट्रिय गौरवको योजनाका रूपमा अगाडि सारेर राष्ट्रिय खेलकुदको अपनत्व ग्रहण गरिसकेको छ । यसले पनि सिङ्गो कर्णाली खेल आयोजनाका सवालमा एकढिक्का छ भन्न सकिन्छ । राष्ट्रिय खेलकुदको मर्मअनुसार, अधिकांश खेल एउटै भेन्युमा केन्द्रित गरेर सञ्चालन गर्ने तयारी गर्नुपर्छ । देशभरबाट आउने खेलाडी अफिसियललाई एक ठाउँमा भेला हुने वातावरण तयार गरेर राष्ट्रिय एकता, आपसी सद्भाव र मैत्रीपूर्ण भावनाको विकास हुने उद्देश्यले राष्ट्रिय खेलकुदजस्ता इभेन्ट कुनै शहरलाई आयोजक बनाएर दिने गरिन्छ ।

नेपालमा राष्ट्रिय खेलकुदको आरम्भ गर्नुको उद्देश्य पनि राष्ट्रिय एकता, आपसी भाइचारा र अनुशासित जनशक्ति उत्पादन गर्नु थियो । राष्ट्रिय खेलकुदको परिकल्पनाकार तत्कालीन सदस्यसचिव शरदचन्द्र शाह हुन् ।

योग्यता र क्षमताका हिसाबले शरदचन्द्र शाह असाधारण क्षमताका थिए भन्नेहरू अहिले पनि खेलकुदमा भेटिन्छन् । हक्की, निडर र सिर्जनशील क्षमताका धनी शरदचन्द्र शाहकै कारण बृहत् राष्ट्रिय खेलकुद जन्मिएको हो । २०३८ सालदेखि सुरु बृहत् राष्ट्रिय खेलकुदको आयोजनासँगै नेपाली खेलकुदले नयाँ दिशा लिएको हो । खेलाडीहरू खेलको विशिष्टीकरणतर्फ लागे । नेपाली खेलकुद विकासको आधारस्तम्भ भनेकै वास्तवमा बृहत् राष्ट्रिय खेलकुद नै हो । उनैले त्यसको अगुवाइ गरे । बृहत् प्रतियोगिताको आयोजनाले नेपाली खेलकुदमा ठूलो हलचल ल्याइदियो, एक प्रकारको क्रान्ति नै ल्यायो । त्यसको जगबाट अहिलेको अवस्थामा आएको हो नेपाली खेलकुद । तर विडम्बना, प्रतियोगिता आरम्भको चार दशकमा २० वटा संस्करण पूरा गरिसक्नुपर्ने बृहत् खेलकुदले नौवटा संस्करण मात्र पार गरेको छ ।

हरेक दुई वर्षमा फरक अञ्चलमा आयोजना गर्दा २८ वर्षमा अति पिछडिएको कर्णालीले पनि आयोजनाको अवसर पाउनेछ र भौतिक पूर्वाधार निर्माण हुनेछ भन्ने तत्कालीन नेतृत्वको दूरदृष्टि थियो । ढिलो भएको पक्कै हो, तर कर्णालीको एउटा सपना पूरा हुने चरणमा आइपुगेको छ । तोकिएकै समयमा १०औँ राष्ट्रिय खेलकुद सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेर खेलकुदको विकासमा कर्णालीको मूलप्रवाहीकरण गर्ने बेला आएको छ । सिङ्गो कर्णाली प्रदेशको अहिलेको प्रधान दायित्व र जिम्मेवारी पनि त्यही हो ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, वैशाख २६, २०८१ ०६:१४