आँखाको ज्योति बनेर संसारभर चम्किएका डाक्टर रुइत बने शिलापत्र वर्षव्यक्ति (भिडियो)

आँखाको ज्योति बनेर संसारभर चम्किएका डाक्टर रुइत बने शिलापत्र वर्षव्यक्ति (भिडियो)

A+ A A-

वरिष्ठ नेत्र राेग विशेषज्ञ डा. सन्दुक रुइत ‘शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०७९’ चयन भएका छन् । विधाविज्ञको रायमा मनोनयन र पाठकहरूको मतका डा. रुइत ‘वर्षव्यक्ति’ चुनिएका हुन् । उनले देश, विदेशसम्म पुगेर दृष्टिविहीनलाई ज्योति दिइरहेका मात्र छैनन्, अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपालको इज्जत पनि बढाएका छन् । आफ्नो पुनित कामका लागि उनले वर्ष २०७९ मा प्रतिष्ठित अन्तर्राष्ट्रिय सम्मानहरू पनि पाए । वर्षव्यक्तिकाे मनोनयनमा परेका ६ जना चर्चित व्यक्तिमध्ये डा. रुइतलाई वर्षव्यक्ति २०७९ बनाउन कुल मतकाे ५६ दशमलव ६ प्रतिशत मत परेकाे छ । सर्वेक्षणमा १० हजार ४ सय ३४ उत्तरदाता सहभागी भएका थिए । यसैगरी, वर्षव्यक्तिकाे मनाेनयनमा रहेका बाँकी ५ जना यस वर्षका प्रमुख समाचार निर्माता चुनिएका छन्, जसमा धरान उपमहानगरपालिकाका मेयर हर्क साम्पाङ, काठमाडौं महानगरपालिकाका मेयर बालेन्द्र शाह, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीका रवि लामिछाने, राष्ट्रिय क्रिकेट टिमका कप्तान रोहितकुमार पौडेल र अभिनेत्री सुरक्षा पन्त छन् । आउनुहोस्, वर्षव्यक्ति घोषित डा. रुइतको बारेमा पढौँ ।

०००

सधैँझैँ माघ ३ गते बिरामी चेकजाँचमा व्यस्त थिए, डा. सन्दुक रुइत । उनलाई कसैले यूएईको गल्फ न्युजमा छापिएको समाचारका बारेमा जानकारी गराए । र, उनैले डा. रुइतलाई समाचारको लिङ्क पठाइदिए, जहाँ ‘मानव सेवाका लागि बहराइनको इसा अवार्ड उत्कृष्ट नेपाली चिकित्सकलाई’ शीर्षकमा समाचार छापिएको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यममा छापिएको उक्त समाचार उनलाई पत्याउन मुस्किल भयो । तर, उनले आफूले इसा अवार्ड पाएको कुरा नपत्याई सुखै थिएन । राम्रो काम गर्दै जाँदा संसारले आफूलाई हेरिरहेको हुँदोरहेछ भन्ने कुराले उनलाई खुसी तुल्यायो । उनी दङ्ग परे । यो खुसी कोसँग व्यक्त गर्ने, उनले पत्तो पाएनन् । डा. रुइत भन्छन्, ‘इसा अवार्डको कुरा थाहा पाउनेबित्तिकै पत्याउन गाह्रो भयो । गल्फ न्युजमा छापिएको समाचार पढेपछि मात्र विश्वास भयो । त्यो खुसी कोसँग साटौँ । कसलाई सुनाऊँ भयो ।’

र, गएको फागुन ९ गते बहराइनको इसा अवार्डबाट सम्मानित भए । बहराइनका पूर्वराजा शेख इसा बिन सलमान अल खालिफाको नाममा स्थापित उक्त अवार्ड सन् २०१३ देखि मानव कल्याणको क्षेत्रमा काम गरेका व्यक्ति वा संस्थालाई हरेक दुई वर्षमा प्रदान गर्ने गरिन्छ । उनले १० लाख डलर अर्थात् नेपाली १३ करोड रुपैयाँ नगदसहित उक्त सम्मान प्राप्त गरे ।

उनले सबै खालका, मीठा-मीठा अनुभूतिहरू गरेका छन् । आफूले गरेको कामको फल देख्दा कहिलेकाही ‘फेरिटेल’ भन्दा कम लाग्दैन, उनलाई ।

आँखा उपचारमा अग्र स्थानमा आउँछ, डा. रुइतको नाम । नेपाल मात्र नभई विश्वमै उनले यो पहिचान बनाएका छन् । यही कारण उनी कैयौँ मानिसको खुसी अनि प्रेरणाको स्रोत बनेका छन् ।

३५ वर्षअगाडि आँखा उपचारमा काम सुरु गर्दै गर्दा डा. रुइतले कहिल्यै पनि सोचेका थिएनन्, आफू अरुको खुसीको कारण बन्न सकाैँला भनेर । आँखाको उपचारमा एक अब्बल चिकित्सक मानिन्छन् रुइत । अन्धकारको संसारलाई सब थोक मानेर जीवन चलाइरहेका कैयौँ मानिसलाई उज्यालोतर्फ डोर्‍याउन सफल भएका छन् उनी । भन्छन्, ‘विभिन्न ठाउँमा पुग्दा मीठा-मीठा कुराहरू हेर्न पाएको छु र धेरै कुराको अनुभव गर्ने मौका पाएको छु । मेरो कामको केही सम्मान संसारले गर्दाेरहेछ ।’

नेपालका लागि इसा अवार्ड पाउने उनी पहिलो व्यक्ति हुन् । यो अवार्डलाई उनी आफ्नो ३५ वर्षको कमाइ ठानेका छन् । र, संसारमा अन्धोपनको क्षेत्रमा नेपालले गरेको योगदानलाई स्थापित गरेको ठानेका छन् । उनी भन्छन्, ‘यो अवार्डले संसारमा नेपालले आँखामा कस्तो काम गरिरहेको छ भन्ने देखाउँछ । नेपालीको आत्मसम्मान, प्रतिष्ठा जुन गिर्दो अवस्थामा छ, त्यसलाई उच्च राख्ने काम यो अवार्डले गरेको छ । यसले नेपालको आत्मसम्मान र चिनारीलाई अझ बढाएको छ ।’

विश्वका १ सय ४५ जना मनोनयन भएका मध्ये डा. रुइत छानिएका थिए ।

नेपाल चिनाउने डाक्टर

नेपालमा पहुँच नभएको ठाउँमा सेवालाई कसरी सर्वसुलभ गराउने भन्ने कुरा उनका लागि चुनौती बनेको छ । उनी आँखा उपचारकै माध्यमबाट नेपाललाई विश्वसामु प्रख्यात बनाउन चाहन्छन् ।

विश्वका कुनै पनि व्यक्ति आँखाको ज्योतिविहीन हुन नपरोस् भनेर उनी लागिपरेका छन् । नेपालका विभिन्न दुर्गम ठाउँसँगै उनी विदेशी मुलुक इन्डोनेसिया, म्यानमार, कम्बोडिया भुटानलगायत अफ्रिकाका विभिन्न देशहरूमा आँखाको उपचार गर्दै आइरहेका छन् । आर्थिक स्थिति कमजोर भएकै कारण कोही पनि आँखा देख्नबाट वञ्चित हुनु हुँदैन भन्नेमा छन्, डा. रुइत ।

यसै वर्ष डा. रुइतको टिमले नेपाललगायत भुटान, इथियोपिया र घानामा माइक्रो सर्जिकल शिविर सञ्चालन गरेको थियो । यो एक वर्षमा मात्रै नेपालको मनाङमा ६२ जना, लुम्बिनीमा ८०२ जना, हेटौँडामा ७३५ जना, वसन्तपुरमा २२१ जना, ताप्लेजुङमा ७० जना गरी १ हजार ८ सय ९० जना अन्धोपन हुनबाट जोगिए ।

त्यस्तै भुटान, घाना र इथियोपियाका ८ सय २६ जनाको आँखाको शल्यक्रिया सफल भएको थियो । देशबाहिर घाना, म्यानमार, इन्डानेसिया, उत्तर कोरिया, कम्बोडियालगायत देशमा छोटो समयमा सानो टोलीले गुणस्तरीय सेवा कसरी दिने भनेर त्यहाँका डाक्टरहरूसँग मिलेर काम गर्दै आइरहेको छ । र, यो सिलसिला निरन्तर चलिरहनेछ ।

अबको सपना

डा. रुइतले भने, ‘हामी (तिलगंगा आँखा प्रतिष्ठान)ले आँखाको इन्ट्राअकुलर लेन्स अन्तर्राष्ट्रियस्तरको उत्पादन गरिरहेका छौँ । जुन वर्षमा ३ लाख उत्पादन हुँदै आएको छ ।’

इन्ट्राकुलर लेन्स जसलाई मोतिया बिन्दुको शल्यक्रियापश्चात् आँखामा राख्ने गरिन्छ । यही लेन्सलाई सन् १९९४ देखि प्रतिष्ठानले कमर्सियल प्रोडक्सनको रूपमा उत्पादन गर्दै आइरहेको छ । नेपाललाई चाहिने सबै ‘इन्ट्राकुलर लेन्स’ प्रतिष्ठानबाट अन्य अस्पतालहरूले लिन चाहेको खण्डमा सबैलाई प्रदान गर्न सक्ने अवस्थामा अस्पताल छ । अस्पताल लेन्स उत्पादनमा पूर्ण रूपमा आत्मनिर्भर छ । लेन्सलाई देशमै राम्रो उत्पादन गरेर संसारभर निर्यात गर्ने योजना उनले बनाएका छन् । उनका अनुसार प्रतिष्ठानले वर्षमा १५ लाखसम्म लेन्स उत्पादन गरेर निर्यात गर्न सक्छ ।

सन् २००० तिर दक्षिण एसियाली क्षेत्रमा नेपालमा ८० देखि ९० प्रतिशतले, भारतमा ७० प्रतिशतले, बंगलादेश र पाकिस्तानमा ५० प्रतिशतले मात्र ‘इन्ट्रा अकुलर लेन्स’ पाउने गरेका थिए । उनले भने, ‘अहिले यसको शल्यक्रियाको विधि सरलीकरण गरेर समुदायमा पुर्‍याएको छ । अस्पतालले लेन्स नेपालमै उत्पादन गरेर उपचारमा सरल र सुलभ बनाएको छ ।’

आधुनिक शल्यक्रिया जसको परिणाम सर्वोत्कृष्ट बन्दै गइरहेको छ । नेपालमा मात्रै होइन, यसलाई संसारले एउटा अग्रगामी प्रणाली मानेको छ । जसलाई एसिया, अफ्रिका, दक्षिण अमेरिकामा नेपाली प्रविधि भनेर चिनिने गरेको छ ।

डाक्टर बन्ने प्रेरणा

ताप्लेजुङको ओलाङचुङगोलामा जन्मेका डा. रुइतले कहिल्यै सोचेकै थिएनन्, आफू डाक्टर बनूँला भनेर । उनी सानै छँदा उनका बुबाले उनलाई पढ्नका लागि दार्जिलिङ पठाए । केही समय दार्जिलिङमै बसेर पढे पनि पछि सन् १९६२ भारत-चीन युद्ध सुरु भयो । र, उनका बुबाले उनलाई काठमाडौं ल्याए । डा. रुइत र उनकी बहिनी काठमाडौंमा सँगै बसेर पढ्न थाले ।

दाजुबहिनीका बीच निकै माया थियो । त्यही समयमा उनकी बहिनी बिरामी भइन् । उपचारपछि थाहा भयो, बहिनीलाई क्षयरोग भएको रहेछ । उपचार गरे पनि बहिनीलाई बचाउन सकेनन् । सबैभन्दा प्रिय, आफूसँगै खेल्ने, सँगै पढ्ने साथीले आफ्नै आँखाअगाडि प्राण त्यागेको देखे ।

बहिनीभन्दा अगाडि डा. रुइतले दाजु गुमाइसकेका थिए । दाजु अनि फेरि बहिनी गुमाउनुको पीडा उनलाई असह्य भयो । उनका मनमा धेरै प्रश्नहरू उब्जिन थाले । जीवनको अर्थ खोज्न थाले । आफ्नो परिवारका सदस्यजस्तो उपचार नपाएरै मृत्यु हुनेहरू कति होलान् भन्ने कुराले उनलाई सताउन थाल्यो । र, डाक्टर बन्न सके मृत्युको मुखमा पुगेका बहिनीजस्ता धेरै अरु बिरामीहरूले नयाँ जीवन पाउनेछन् भन्ने सोचे ।

उनले भने, ‘त्यसपछि मलाई डाक्टर बन्ने इच्छा भित्रैदेखि आयो । जुन इच्छा एकदमै कडा खालको थियो ।’

आँखाकै डाक्टर

रुइत भारतको लखनउमा डाक्टर पढेर नेपाल फर्किएपछि वीर अस्पतालमा काम गर्ने थाले । वीरमा काम गर्दै जाँदा विभिन्न ठाउँमा हुने शिविरहरूमा जाने अवसर पाएका थिए, उनले । उनी सम्झिन्छन्,‘ शायद मेरो कामले पनि होला, मेरा सिनियरहरूले मलाई मन पराउनुहुन्थ्यो ।’

उनको कामप्रतिको लगनशीलता देखेर उनका सिनियरहरूले डा. रुइतलाई आँखा विभागमा ताने । त्यसबेला वीर अस्पतालले आँखाका बिरामीका लागि आँखा विभाग छुट्याएको थियो । जहाँ उनले डा. रामप्रसाद पोखरेल, डा. मदनप्रसाद उपाध्याय, डा. एनसी (नवीनचन्द्र) राई जस्ता आँखाविज्ञहरूलाई भेटे ।

डा. रुइतलाई डा. राईले एउटा शिविरमा लिएर गएका थिए, जहाँ उनी आँखाको शल्यक्रिया गरेर मानिसलाई नयाँ जीवन दिन सकिँदोरहेछ भन्ने कुराले प्रभावित भए । त्यही शिविरले आफूलाई आँखाको डाक्टर बन्न प्रेरित गरेको उनी बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘क्याम्पमा गएर मैले डिजिजको प्याटर्न र सर्जरी गरेर कसरी मानिसको जीवनमा परिवर्तन ल्याउन सकिन्छ भनेर नजिकबाट नियाल्ने मौका पाएँ । त्यसपछि मलाई लाग्यो, यही ब्रान्च हो मैले टेकअफ गर्नुपर्ने भन्ने लाग्यो र आँखाको डाक्टर बन्ने इच्छा जाग्यो ।’

उनका सिनियर डाक्टरहरूले उनलाई राम्रोसँग गाइड गर्दै लगे । र, डा. रुइत पनि तनमन लगाएर काम सिक्दै गए र आँखाको डाक्टर बने ।

आज उनलाई नेपाल मात्र होइन, संसारभरका बिरामीका लागि आँखाको ज्योति बनेर चम्किरहेका छन् । सँगै अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपालको नाम पनि चम्काइरहेका छन् । डा. रुइतजस्ता प्रतिभा देशले पाइरहनुपर्छ । मानवकल्याणको क्षेत्रमा सक्रिय डा. रुइतलाई उच्च सम्मानका साथ शिलापत्र वर्षव्यक्ति- २०७९ घोषणा गर्न पाउँदा हामीले पनि गाैरवानुभूत छाैँ ।

वर्षान्त २०७९ का अन्य सामग्रीहरूः

समाचार निर्माता २०७९

दुर्घटनाले चिनाएका पोखराका ‘रियल हिरो’
मतदाताको आशा, तोसिमाको तमासा
देउवालाई पहिले प्रश्न, पछि चुनावी मैदानमै चुनौती दिएका सागर
हिमालले हुर्काएको चुङ्बा शेर्पाको सपना
गिनिज बुकमा दिनेशको दबदबा

कलाः

तिलकसिंह पेला बने 'शिलापत्र वर्षकलाकार', जो भाइरल हुने भागदौडबाट अलग्गै बसे (भिडियोसहित)
फुर्वासँगको लफडाले विवादित बनेकी 'रिल'की सोझी मिरुनाको 'रिअल थप्पड'
‘प्रकाश’मार्फत प्रदीपको दोस्रो जन्म
पूर्वाग्रहमा प्रताडित अपूर्व
तन्नेरीलाई तताउने एलिना

खेलः

प्रतिष्ठित अन्तर्राष्ट्रिय अवार्ड जितेका क्रिकेटर आशिफ शेख बने 'शिलापत्र वर्षखेलाडी २०७९'
नेपाली क्रिकेट टिमले अहम् सपना पूरा गरेको वर्ष
अन्तर्राष्ट्रिय फुटबलमा करिअरकै पहिलो ह्याट्रिक गरेका अञ्जन विष्ट
माल्दिभ्समा उत्कृष्ट बनेकी नेपालकी माली
नेपालको नाममा अभूतपूर्व जित निकाल्ने पब्जी टिम 'द रियल सोल्जर्स'

सिनेमाः

उत्कृष्ट सिनेमा २०७९ : दर्शकलाई हलसम्म तानेको 'छक्का पञ्जा ४'
उत्कृष्ट सिनेमा २०७९ः नेपाली स्वादको 'प्रकाश'
उत्कृष्ट सिनेमा २०७९ः चोटिलो कथा भन्ने 'महापुरुष'
उत्कृष्ट सिनेमा २०७९ः नेपाली स्वादमा मनोरञ्जन दिने कबड्डी ४
उत्कृष्ट सिनेमा २०७९ः दशककै उत्कृष्ट फिल्म 'ऐना झ्यालको पुतली'

नाटक

वर्षनाटक २०७९ : एउटा मान्छेका अनेकौँ सपना देखाउने नाटक
वर्षनाटक २०७९ : किरात सभ्यताकाे साक्षी- ढुङ्गाकाे कथा ‘खुवालुङ’
वर्षनाटक २०७९ : १७ वर्षअघिको उपन्यासलाई पछ्याउने 'पल्पसा क्याफे'
वर्षनाटक २०७९ : वीरेणप्रतापका सपना, यथार्थ र भ्रमको मोन्टाज देखाउने नाटक
वर्षनाटक २०७९- महिला हिंसा र छुवाछुतमाथि बहस छेड्ने 'विमोक्ष'

गजल/कविता