तिलकसिंह पेला बने 'शिलापत्र वर्षकलाकार', जाे भाइरल हुने भागदौडबाट अलग्गै बसे (भिडियोसहित)

तिलकसिंह पेला बने 'शिलापत्र वर्षकलाकार', जाे भाइरल हुने भागदौडबाट अलग्गै बसे (भिडियोसहित)

A+ A A-

गायक तथा संगीतकार तिलकसिंह पेला ‘शिलापत्र वर्षकलाकार २०७९’ चयन भएका छन् । विधा विज्ञको रायमा मनोनयन र पाठकहरूको मतका आधारमा शास्त्रीय संगीतका साधक ४४ वर्षे पेलालाई ‘वर्षकलाकार’ चुनिएको हो । पेलाले वर्ष २०७९ मा गाएको ‘के लत बस्यो’ बोलको गजल सबै उमेर समूहमा लोकप्रिय बनेको छ । मनोनयनमा परेका ९ कलाकारमध्ये पेलालाई वर्षकलाकार २०७९ बनाउन कुल २९ दशमलव ७ प्रतिशतले मत हालेका छन् । सर्भेक्षणमा सातै प्रदेशका १० हजार ४ सय ३४ सर्वसाधरण सहभागी भएका थिए । यसैगरी वर्षकलाकार विधाअन्तर्गत 'समाचार निर्माता २०७९' मा अभिनेता प्रदीप खड्का, गायिका एलिना चौहान, कमेडियन अपूर्व क्षितिज र अभिनेत्री मिरुना मगर चुनिएका छन् । मनोनयन र छनोट प्रक्रियाको विस्तृत विवरण शिलापत्रले केही दिनमा सार्वजनिक गर्नेछ ।

०००

तिलकसिंह पेलाका दाइ हुन् कृष्णसिंह पेला । हाल शिक्षण पेसामा रहेका उनी सुदूरपश्चिममा गनेमानेका गीतकार, साहित्यकारभित्र पर्छन् । सुरुवाती समयमा कृष्णले गीत लेख्थे र तिलकले गाउने गर्थे । यी दाजुभाइले २०५४ सालतिरै ल्याएको आधुनिक गीति एल्बम 'आँसु'का केही गीत लोकप्रिय छन् । त्यसपछि तिलक शास्त्रीय संगीतको साधनामा लागे । लामाे साधनापछि साल २०७९ मा उनी एउटा यस्तो गजल लिएर आए, जसलाई भाइरल युगमा डुब्दै गरेको संगीतका लागि डुङ्गा भन्दा अतिशयोक्ति हुने छैन । यसपल्ट उनको चर्चा पहिलाको भन्दा विस्तृत थियो । सुदूरपश्चिम र सीमित संगीतसाधकमाझ मात्रै चिनिएका पेला यस वर्ष देशभर नै चिनिए । संगीतप्रति उनको लगाव र ज्ञानकाे पनि चाैतर्फी तारिफ भयाे ।

हल्काफुल्का र उत्ताउला किसिमका ‘खहरे सिर्जना’ सोसल मिडियामा रातारात चर्चित भइरहेका छन् । त्यसैले ‘भाइरल’ हुने होडमा अक्सर कलाकार यस्तै खाले सिर्जना बनाउन समय, ऊर्जा र पैसा खर्चिन्छन् । तर, वर्ष २०७९ मा पेलाले यस्तो ‘ट्रेन्ड’लाई चिरिदिए । करिब बन्द भइसकेको गजल संगीतको ढोका उनले फेरि उघारिदिएका मात्रै छैनन्, गम्भीर भाव र शैलीका सङ्गीत सिर्जनाका स्रोता पनि कम छैनन् भन्ने सावित गरिदिएका छन् । सोसल मिडियामा गीत हेर्ने ‘ट्रेन्ड’ बढिरहेका बेला पेलाले गीतलाई सुन्न र महसुस गर्न बाध्य पारेका छन् । राग मालकौंसमा आधारित 'के लत बस्याे' गजल डा. प्रदीप मैनालीले लेखेका हुन् । यसमा संगीत र स्वर पेलाकै छ ।

स्वरमा लालित्य, लयमा माधुर्यता, सरल, मर्मस्पर्शी शब्द अनि मौलिक र सिर्जनात्मक प्रस्तुतिले गजललाई कालजयी बनाएकाे छ । कतिपयले यसलाई नेपाली संगीतले पाएको वास्तविक गजल मानेका छन् ।

पेलाको गजल गायनमा लत लागेकाहरूलाई खुसीको खबर हुन सक्छ, उनी चाँडै थप तीनवटा गीतमा सुनिँदैछन् । यीमध्ये आधुनिक, शास्त्रीय र डोट्याली भाषाको गीत हुने पेलाले बताए ।

आधुनिक, शास्त्रीय र डोट्याली संगीतमा तिलकसिंह पेला नयाँ नाम होइन । उनले २०५४ सालमै निकालेको एल्बम ‘आँसु’का ४/५ वटा गीत चर्चित थिए ।

लुकाउन खोज्दा पनि
आँसु नखसेको होइन
के गर्नु निधारमा
हाँसो त लेखेकै छैन ।

आँसु एल्बममा समावेशमध्ये यो माथिको गीतलाई अहिले पनि स्रोताले भुलेका छैनन् । खासगरी सुदूरपश्चिममा याे गीत निकै लाेकप्रिय बनेकाे थियाे । गीत उनका दाइ कृष्णसिंहले लेखेका हुन् । ‘बैतडीबाट संगीतको प्यास लागेर १७ वर्षमै काठमाडौं छिरेपछि निकालेको एल्बम थियो आँसु’, पेला सम्झिन्छन्, ‘आठवटा गीतमध्ये धेरेजसो चले । चौतर्फी तारिफ पनि पाइयो तर म अतृप्त थिएँ ।’

एसएलसीपछि संगीत सिक्न भनेर उनी बैतडीबाट काठमाडौं आएका थिए । संगीत नसिक्दै निकालेको एल्बम हिट भए पनि आफूलाई चित्त नबुझेको उनी सुनाउँछन् । ‘पर्याप्त ज्ञानबिना गरेको काम तत्काललाई ठीकै देखिएला, अन्तर्यमा त्यो खोक्रो हुन्छ भन्ने मेरो मान्यता छ’, उनी भन्छन्, ‘त्यसैले संगीत सिकाउने गुरुको खोजीमा लागेँ ।’ गीति एल्बम आँसु आधुनिक गीतहरूको सङ्ग्रह थियो ।

नेपालमा उनले गायक तथा संगीतकार धनबहादुर गोपालीसँग संगीत सिके । संगीतको थप अध्ययनका लागि उनी बनारससम्म पुगे । पेलामा गुरुभक्ति अनुकरणीय छ । उनी आफ्ना गुरु र अग्रजको नाम लिनुपर्दा कान छुन्छन् अनि भावुक हुन्छन् । शिलापत्रको स्टुडियोमा गुरुको प्रसङ्ग आएपछि उनका आँखा आँसुले टिलपिलाए । उनी भक्कानिए ।

‘यस्तो किन ?’

जवाफमा उनले आफूलाई बाटो देखाइदिने र ज्ञान बाँड्ने गुरुलाई सम्झिँदाको श्रद्धाभाव भएको बताए । ‘मेरा दाइ कृष्णसिंह पेला कुशल गीतकार, साहित्य सर्जक हुनुहुन्छ, उहाँ अनि मेरो गुरुहरूलाई नै मेरा सारा उपलब्धिको श्रेय जान्छ’, उनले भने ।

संगीतमा आफूलाई तृप्त पार्न पेलाले लामो साधना गरे । २०६१ सालदेखि काठमाडौं वनस्थलीमा श्रीकृष्ण गुरुकुल संगीत पाठशाला खोलेर शास्त्रीय संगीत पढाइरहेका उनले तीन वर्षअघि आँसु एल्बमकै तेस्रो भागका रूपमा ’निर्जन किनार’ एल्बम ल्याएका थिए । त्यसअघि उनले डोट्याली भाषाका गीतहरूको एल्बम पनि ल्याए । हिट हुने लाेभमा उनले हल्काफुल्का सिर्जनामा कहिल्यै काम गरेनन् । बरु बजार, पदक र सम्मानबाट टाढै रहेर निरन्तर साधना गरे । बैतडीमा जन्मेका पेलाले आधुनिक गीतबाट करिअरको सुरुवात गरे पनि अहिले आफूलाई पूर्णत: शास्त्रीय संगीतमा समर्पित गरेका छन् ।

यति मात्र होइन, नेपाली आधुनिक र शास्त्रीय संगीतको डुङ्गा डुब्न नदिन उनले केही सर्जक पनि तयार पारिदिएका छन् । अर्थात्, उनका केही चेलाहरू नेपाली सांगीतिक क्षेत्रका उम्दा प्रतिभाका रूपमा देखिन्छन् ।

नयाँ पुस्तालाई सन्देश

आफूलाई नकारात्मक कुरा गर्न मन नलाग्ने बताउने पेला नयाँ पुस्तालाई पर्याप्त तयारीका साथ सिर्जनाहरू पस्किन सुझाउँछन् । उनकाे भनाइमा सर्जक हुने कुरा साधारण हाेइन । सर्जक हुन साधना र साधना गर्न प्रतीक्षा गर्नुपर्ने उनी बताउँछन् ।

‘क्षणिकलाई हिट हुनुको सन्तुष्टि क्षणभरकै लागि हुन्छ’, उनी भन्छन्, ‘तपाईंमा आफूले गरिरहेको कामप्रति गहिरो ज्ञान छ र त्यो लाेकप्रिय भए त्यसले चीरकालीन सन्तुष्टि दिन्छ नै तर लाेकप्रिय भएन भने पनि असन्तुष्टि हुँदैन । नाम भएर मात्र हुँदैन, ज्ञान पनि चाहिन्छ ।’

‘के लत बस्यो मलाई’ गजल अर्थशास्त्रमा विद्यावारिधि गरेका प्रदीप मैनालीले लेखेका हुन् । गजल लेखनमा असाध्यै लगाव भएका डा. मैनाली पेलासँग फरक र मौलिक खालको क्षमता रहेको बताउँछन् । उनको भनाइमा, शब्दभित्रको मर्ममा डुबेर प्रस्तुति दिने पेलाको क्षमता बेजोड छ । ‘एक दशकयता नेपाली संगीत शब्द र वाद्यवादन प्रधान छ । तर, तिलकसिंह पेला स्वर होइन, अनूभूति दर्शाउन खोज्नुहुन्छ । गजलले खोज्ने शास्त्रीयता, शब्दका उच्चारण, रोकावटमा उहाँले न्याय गर्नुहुन्छ’, डा. मैनाली भन्छन् ।

धेरै सर्जकहरू आज लेखौँ, भोलि रेकर्ड गरेर तुरुन्तै म्युजिक भिडियो बनाइहालौँ भनेर हतारिने गरेको वर्तमानमा पेलाको धैर्यता र क्षमता फरक उदाहरण भएको डा. मैनालीको भनाइ छ ।

हुन पनि युट्युबसहितकाे साेसल मिडियाका कारण अहिले गीतसंगीत सुन्नेभन्दा हेर्ने चलन बढेकाे छ । तर, असाध्यै सामान्य तरिकाले बनाइएकाे 'के लत बस्याे' गजल भिडियाेमार्फत पेलाले गीत सुन्न बाध्य तुल्याइदिएका छन् । पेलाले स्टुडियोमा गाइरहेको, गीतकार डा. मैनालीले गजल लेखिरहेको र वाद्यवादकले वाद्ययन्त्र बजाइरहेको दृश्य मात्र भिडियाेमा देख्न सकिन्छ । जबकि, युट्युबमा लाखाैँ खर्च गरेर बनाइएका म्युजिक भिडियाेहरू कम्ता छैनन् ।

संगीतको गहिराइ नाप्ने यी साधक र उनको सिर्जनाले दिएकाे सन्देश के हो भने, साधनापछि मात्रै प्रभावशाली सर्जक भइन्छ । उत्ताउला सिर्जना खहरे खोलाजस्ता मात्रै हुन् । संगीतमा दीर्घ भविष्य खाेज्नेहरूले सबैभन्दा पहिला यसबारे ज्ञान हासिल गर्न आवश्यक हुन्छ । ज्ञान, धैर्यता र परिश्रमसहितकाे मानिसले चर्चा खोजिरहनु पर्दैन, ढिलोचाँडो चर्चाले आफैँ खोजेर निकाल्छ ।

यी पनि पढ्नुस् :

फुर्वासँगकाे लफडाले विवादित बनेकी 'रिल'की साेझी मिरुनाको 'रिअल थप्पड'

‘प्रकाश’मार्फत प्रदीपको दाेस्रो जन्म

पूर्वाग्रहमा प्रताडित अपूर्व

तन्नेरीलाई तताउने एलिना

शिलापत्र वर्षकलाकार घोषित संगीतसाधक तिलकसिंह पेलालाई हामी हार्दिक बधाई दिँदै शास्त्रीय संगीतमा यस्तै सक्रियता र सिर्जनाको अपेक्षा अनि कामना गर्दछौँ ।