न्यायको चीत्कार, आँसुको व्यापार

A+ A A-

सीमान्त नारीहरूको चीत्कारमा वासु शशीको कविताको याद आयो– ‘देश अर्थात् देश खोइ ?’ ‘देश खोइ’को यो आक्रोशमय चीत्कार देश खोज्दै बाँकेबाट काठमाडौं आइपुग्यो । लगातार २० दिन हिँडेर । लगभग पाँच सय बीस किलोमिटरको दूरी छिचोलेर । न खाने ठेगान, न सुत्ने प्रबन्ध । कतै कन्दमूल खाँदै, कतै अमिला पात चुस्दै । कहिले रुखका फेदमा, कहिले ओडारमा सुतेर । अखण्ड कष्ट खपेर । आश गर्दै, महिला राष्ट्रपति भएको शीतल निवास दरबारले त महिलाको चीत्कार सुन्ला कि ? गणतान्त्रिक शासनको केन्द्र भनिने सिंहदरबारले त महिलालाई न्याय देला कि ?

०००

विषयको चुरो कुरो बाँकेका दुई निमुखा महिलाको जघन्य हत्याको हो । नकुन्नी धोबी र निर्मला कुर्मीको । नकुन्नी घरकैले कुटेर मारिइन् । निर्मला रैथाने व्याधाहरूले बेपत्ता पारेर मारिइन् । नकुन्नी थिइन् रामकुमारका तीनमध्येकी कान्छी स्वास्नी । सन्तान नजन्माएको निहुँमा नकुन्नी लोग्नेबाट हुनुसम्म प्रताडित थिइन् । लोग्ने कहिले सन्तान किन नपाएको भनी उनलाई कुट्थ्यो, कहिले दाइजो किन नल्याएको भनी उनलाई कुट्थ्यो । नकुन्नीले आततायी लोग्नेलाई सजाय गरिपाऊँ भनी अड्डामा उजुर गर्न गरिन् । अड्डा पितृसत्ताको भक्त थियो । भक्त अड्डाले लोग्नेलाई पञ्च खत माफ र स्वास्नीलाई न्यायबाट वञ्चित गर्दै मिलापत्र गरायो ।

नन्कुन्नी धोबीको मृत्यु किन शंकास्पद ?

नारीद्वेषी मिलापत्र ! आखिरमा असहाय नकुन्नी घरकै कोठामा झुन्डिएको अवस्थामा फेला परिन् । कोठाका झ्यालढोकामा भित्रबाट चुकुल लगाइएको थियो । गोप्य जालको भलिभाँती जानकार प्रहरीले ढोकामाथिबाट आरामले भित्र छिरेर चुकुल खोल्यो । नकुन्नीको लासमाथि सिलिङमुनि झुन्डिएको थियो, तल भुइँमा पासो लाउन टेकेर उभिने चीज केही थिएन । नकुन्नीका घाँटीमा पासो थियो, टाउको माथि फर्केको नाक–कानमा रगत थियो । लास डोरीले झुन्डिएको थियो, झुन्डिएको लासमा जीउभरी नीलडाम थिए । छाँटले हत्यारो, प्रहरी र अस्पताल ट्याक्क मिले । र, यावत् प्रमाणहरूलाई मेट्दै काइते पोस्टमर्टमले भन्यो- यो आत्महत्या हो !

ढाडे बिरालाको अत्याचार अत्ति भो । तर अति विरुद्ध ढाडेका घाँटीमा घण्टी बाँध्ने कसले ? घण्टी बाँध्न अघि सरिन् अधिकारकर्मी रुबी खान । वाचाल, आँट्टी र हठी महिला रुबी खान । सीमान्त समुदायका महिलाहरूले उनलाई साथ थिए ।

निर्मला कुर्मीको थुप्रो जमिन थियो, सुनसरी महँगो जमिन । सुनिजानेअनुसार कम्तीमा पनि ५० करोड रुपैयाँ पर्ने । त्यो जमिनमा रैथाने वर्चश्वशाली ठगहरूका लुब्ध आँखा परे । ढाँट्न नजान्ने कथा भन्छ- आँखा पर्नेमा एउटा सांसद पनि थियो । त्यो जमिन हडप्न सुरु भयो ज्यानमारा अभियान । निर्मलाका दुई छोरा थिए । एक हप्ताको अन्तरालमा रहस्यमय ढङ्गले ती मारिए । अलि दिनपछि तिनका लोग्ने पनि मारिए । ती बाबुछोराको पोस्टमर्टमको पुकार ठालुहरूले सुनेनन् । जमिनका लुब्ध शिकारीहरूले निर्मलाका धनीपूर्जा, नागरिकता आदि हात पारे । र, अब शोकाकूल, एकल र निरीह निर्मलाको जमिनमाथि ठगहरू झम्टा मार्न थाले । यसबीच निर्मला बेपत्ता भइन् । कहाँ ? कसैलाई थाहा भएन । प्रहरी भन्छ- ती भारत पोइल गइन् र उतै कालगतिले मरिन् । लोक शङ्का गर्छ- जमिन हडप्नेहरूका इसारामा कसैबाट ती अपहरित भइन्, बलात्कृत भइन् र मारिइन् ।

०००

ढाडे बिरालाको अत्याचार अत्ति भो । तर अति विरुद्ध ढाडेका घाँटीमा घण्टी बाँध्ने कसले ? घण्टी बाँध्न अघि सरिन् अधिकारकर्मी रुबी खान । वाचाल, आँट्टी र हठी महिला रुबी खान । सीमान्त समुदायका महिलाहरूले उनलाई साथ थिए । र, ती महिलाहरूले थाले एक स्वरमा महिला हिंसाविरुद्ध बोल्न र हत्याराहरूका पोल खोल्न । हत्याको छानबिन गरिमाग्न तिनले प्रहरीछेउ किटानी जाहेरी दिन खोजे । प्रहरीले जाहेरी बुझेन । तिनले १९ दिन सीडीओ कार्यालयसामु धर्ना दिए । सीडीओले टेरेन । सीडीओ मातहतको प्रहरीले उल्टै तिनलाई मुद्दा लाउँछु, ठेगान लाउँछु भन्दै ध्वाँस दियो ।

सम्पादकीय : रुबी खानकाे स्वरमा स्वर मिलाउने बेला

यी उत्पीडित नारीहरूलाई ‘सत्य सेवा सुरक्षणम्’ को मन्त्र जप्ने प्रहरीले आपत–विपतमा सुरक्षा देला भन्ने लाग्थ्यो, खाँचो पर्दा दिएन । जिल्लाको राजातुल्य सीडीओले दुःखमा राहत देला भन्ने लाग्थ्यो, खाँचो पर्दा दिएन । दूधको दूध, पानीको पानी छुट्याउने भनिने अदालते त पक्कै न्याय देला भन्ने लाग्थ्यो, खाँचो पर्दा दिएन । अस्पतालले पोस्टमर्टमको सही रिपोर्ट देला भन्ने लाग्थ्यो, खाँचो पर्दा दिएन । कमसेकम प्रदेश सरकारले त कसो न्याय नदेला भन्ने लाग्थ्यो, सिंहदरबारको कठपुतलीतुल्य प्रदेश सरकारले केही लछारपाटो लाएन ।

दुःखमा सहारा, ढाडस र न्यायको आश गरिने सबै रैथाने निकायबाट उपेक्षा, अपमान र अन्यायमात्र हात लाग्यो । महिला हिंसा र हत्याविरुद्ध न्याय माग्न अघि सरेका महिलाहरू निराश भए । तिनलाई लाग्थ्यो- मेरो पनि देश छ । खाँचो पर्दा रैथाने परिवेशमा तिनको देश भेटिएन । तिनलाई लाग्थ्यो- मेरो पनि राज्य छ । खाँचो पर्दा सेरोफेरोमा तिनको राज्य भेटिएन । र कि बाटैमा मरुँला कि न्याय हात पारी छाडुँला भन्ने अटल अठोट गर्दै हिँडे ती लुखुुर–लुखुर राजधानी काठमाडौंतिर ।

०००

जब काठमाडौं आइपुगे, विरोधकर्मी यी महिला थकित र गलित थिए । लखतरान र फुकिढल थिए । उभिँदा उभिँदै ती उँघ्थे । जीउ थाम्न नसकेर ती ढल्थे । पानी फोका फुटेर र घामले डढेर चप्पलधारी तिनका खुट्टा थिलथिलो भएका थिए । वास्तवमा अर्ध–बेहोसीको दशामा थिए ती । न्यायको पुकार गर्दै विरोध बोल्न ती माइतीघर मण्डलामा धर्ना बसे । एक दिन बित्यो, दुई दिन बिते, अनि तीन, अनि चार, अनि पाँच दिन ।

बाँकेमा झैँ प्रहरीले तिनप्रति एकदमै शत्रुवत् व्यवहार गर्‍यो । तिनको मर्का सुन्न र तिनप्रति समभाव जनाउन न कुनै दल आयो, न दलमुनिको कुनै भगिनी सङ्गठनले नाकमुख देखायो । न कुनै मानवअधिकारवालेले तिनको चीत्कारप्रति चासो राख्यो, न सरकार नामक भीमकाय अजिङ्गरले ठाडा कान लगायो ।

भिडियाे सम्पादकीय: न्याय माग्न काठमाडाैं आएका महिलामाथि भइरहेकाे बदनियतबारे बाेल्न ढिला नहाेस्

मण्डलामा एक नागरिक आन्दोलनकर्मी नारी आक्रोशको चुचुरोमा उभिएर कुर्लिइन्- अनेक महिला सङ्गठन थिए यो देशमा । महिलामाथि यत्रो हिंसा र हत्या थोपरिँदा अहिले ती कहाँ लुकेका छन् ? ती खासमा शीतल निवासको सिंहासनमा लुकेका थिए । मन्त्रालयका मुलायम गद्दाहरूमा लुकेका थिए ती ।

पूर्वमहिला नेतृ विद्यादेवी भण्डारी राष्ट्रपतिको उच्च आसनमा गजधम्म विराजमान भएकी थिइन् । सीमान्त कुनाका उपेक्षित नारीहरूका मर्का र पुकार सुन्न तल धूलाको मण्डलामा आउन पद र प्रतिष्ठाको उचाइले तिनलाई दिएन । म महारानी भएँ भन्ने मैमत्त अहंकारले तिनलाई शीतल निवास दरबारको छतबाट यसो मण्डलातिर चियाउनसम्म पनि दिएन ।

नेतृद्वय शशी श्रेष्ठ र पम्फा भुसाल मन्त्रीको झण्डा हल्लाउँदै मग्न मुद्रामा थिए । सुरक्षाकर्मीको घेरामा यता र उता तिनको सवारी चल्दै थियो । कहाँको माथि बैकुण्ठरुपी सत्ताको त्यो शान–सौकात, कहाँको भुइँमान्छे धर्ना बस्ने धूलो र धुवाँग्रस्त नारकीय मण्डला ! यी किन तल ओर्लिऊन् ? यी पूर्व क्रान्तिकारी महिला अतीतका आफ्ना आदर्श र बाचा बिर्सेर सत्ताको नशामा लठ्ठ थिए । बाँकेदेखि न्याय माग्न रुँदै र कराउँदै आएका महिलाहरूको चीत्कार यिनका संवेदनाहीन कानमा पर्दै परेन ।

न्याय माग्न काठमाडौं आएका महिलाहरूको चीत्कार सुन्ने करुणामयी कान काठमाडौंमा विरलै देखिए । मानौँ काठमाडौं मानवीय भावनाबाट च्यूत भएका पाषण हृदयी दोपायाहरूको भीड हो ।

अनि युवा नेतृ रामकुमारी झाँक्री ? ती पनि सत्ताको मादक नशामा लठ्ठ थिइन् । सत्ताको स्वागत–सत्कार ग्रहण गर्न तिनलाई भ्याई नभ्याई थियो । मातहतका कर्मचारीलाई राजसी निर्देशन दिन तिनलाई भ्याई नभ्याई थियो । बाँकेका सीमान्त महिलाहरूको करुण चीत्कारले तिनको हृदयलाई के स्पर्श गरोस् !

०००

मण्डलामा जो जो आऊन् र महिलाहरूका कथा–व्यथा सुनून् भन्ने अपेक्षा थियो, ती कोही आएनन् । तर कोही अनौठो जीव आयो, जो विरोधकर्मी महिलाहरूका आँसु लिएर बेचिखान बाटो लाग्यो । आखिर को थियो त्यो आँसु व्यापारी अनौठो जीव ? त्यो जो होस्, छापामार शैलीमा आयो त्यो । धर्नास्थल निकट एउटा कार घ्याच्च रोकियो । कारबाट एक औतारी ओर्ल्यो । उसको दायाँबायाँ अङ्गरक्षक टाइपका बाहुबली थिए । धर्नाकर्मीहरू सामु केही थान युट्युबरले पोजिसन लिए । र, औतारीको वाणी धाराप्रवाह प्रस्फुटन भयो ।

नेपालगन्जबाट पैदल काठमाडौं आएकाहरू भन्छन्, न्याय देऊ अथवा हामीलाई पनि मारिदेऊ

उसले के भन्यो राम्रो बुझिएन । यी धर्नाकर्मी महिलाका माग पूरा गर्न म ज्यान दिन तयार छु । हो यस्तै केही भन्यो होला शायद । ऊ झुलुक्क झुल्क्यो र उत्तिखेरै फुस्स अस्तायो । हो, ऊ जसरी आएको थियो, उसैगरी अलप भयो । छापामार शैलीमा, तुफानी वेगमा । बेचीखानका लागि युट्युबमा आँसु भरेर । मानौँ यी न्यायमार्गी महिलाहरू त्यस्ता वस्तु हुन्, जसका आँसुको युट्युवको बजारमा बडो राम्रो भाउ छ ।

यो औतारीको चर्तिकला देख्नेका दृष्टिमा एउटा प्रश्न उठ्नु स्वाभाविक हो । यसको ज्यान दरो दानापानी खाएजस्तो छ, देहमा परिधान टिपटप छ । यो औतारी यसैगरी बाह्रैमास यत्रयत्र हल्लिएको देखिन्छ । यसको देखिने इलम केही छैन । श्रम र सिर्जनाका नाउँमा यसले सिन्को भाँचेको थाहा छैन । सामाजिक अभियन्ता हुँ भन्छ । बाहुबलीहरू र युट्युबेका साथ कारमा सवार हुन्छ । यो परजीवी जीवलाई यो शान, यो सोख, यो ठाँटबाँट र यो मोजका लागि पैसो कहाँबाट आउँछ ?

अगुवा रुबी खानलाई रातारात नेपालगञ्ज पुर्‍याइयो । सरकारको दाउ थियो, रुवीलाई बहुविवाहको फर्जी बात लाउनु र न्यायको पुकारलाई बद्नाम गर्नु । आन्दोनलाई छिन्नभिन्न पार्नु र अपराधीहरूको बचाउ गर्नु ।

फुइँफुट्टा महलमा यो औतारी एकल जीव होइन । यस्ता जीव अनेक छन् । परजीवी धन्दा चलाउने यिनका तीनवटा अस्त्र छन् । राजावाद, राष्ट्रवाद र हिन्दुवाद । यी तीन अस्त्र भिरेर यी जीवात् सेरोफेरोको वातावरणमा वैचारिक–नैतिक प्रदूषण प्रसार गर्दै हिँड्छन् । उडन्ते कपोलकल्पना, भ्रान्तिकारी झुट, भावोत्तेजक अतिरञ्जना, अन्य निन्दक लाञ्छना, षड्यन्त्रको सिद्धान्तको आविष्कार र प्रचार । बस्, अनेकथरी यी औतारीका धन्दा चलाउने विषाक्त साधन यिनै हुन् । यी राजावादी, राष्ट्रवादी वा हिन्दुवादीका अनुहार कहिले अलग–अलग हुन्छन्, कहिले यी तीन अनुहार एकमा घुलित हुन्छन् । प्रश्न फेरि पनि उही हो- बसीबसी देहमा बोसो भर्न यिनलाई थैलो कताबाट प्राप्त हुन्छ ?

०००

वैचारिक–नैतिक प्रदूषण प्रसारक औतारी परजीविको चर्चापछि फेरि प्रतिरोधकारी महिलाहरूकै चर्चा । भनिसकेँ, न्याय माग्न काठमाडौं आएका महिलाहरूको चीत्कार सुन्ने करुणामयी कान काठमाडौंमा विरलै देखिए । मानौँ काठमाडौं मानवीय भावनाबाट च्यूत भएका पाषण हृदयी दोपायाहरूको भीड हो । काठमाडौंको यो क्रूरताले प्रहरीलाई उत्साह दियो । र, बाँकेमा झैँ विरोधकर्मी महिलाहरूलाई तर्साउन, धम्काउन, गलाउन र भगाउन प्रहरी उत्तेजित भयो । विरोधकर्मी महिलाहरू झ्याप्पै पक्राउ परे । अगुवा रुबी खानलाई रातारात नेपालगञ्ज पुर्‍याइयो । सरकारको दाउ थियो, रुवीलाई बहुविवाहको फर्जी बात लाउनु र न्यायको पुकारलाई बद्नाम गर्नु । आन्दोनलाई छिन्नभिन्न पार्नु र अपराधीहरूको बचाउ गर्नु । तर करुणामयी सर्वोच्चको आदेशले सरकारी दाउलाई निस्तेज तुल्यायो । र, फुकुवा भएकी गलित रुबी दबाइमूलो गर्न अस्पताल लगिइन् ।

०००

अब हुने के हो ? देश खोज्न आएका विद्रोही महिलाहरू भन्छन्- ‘मारे यहीँ मरिन्छ, न्याय नपाई बाँके गइन्न ।’ दुई महिलाका हत्याको खरो अनुसन्धान, हत्याराहरूलाई दण्ड, पीडितहरूलाई न्याय । र, अभियानकर्मीहरूलाई सुरक्षाको ग्यारेन्टी । बस्, अभियानकर्मी महिलाहरूको थोक माग यही हो । नग्न सत्य भन्छ- हत्याको ढाकछोप र हत्याराको बचाउ कर्ममा एसपी श्यामकृष्ण अधिकारी र डीएसपी मधुसुदन न्यौपानेको भयङ्कर योगदान छ ।

न्याय माग्दै २० दिन हिँडेर काठमाडौं आएका उनीहरू माइतीघरमा रोटी खाँदै थिए, प्रहरीले घिसार्दै भ्यानमा कोच्यो (भिडियोसहित)

तसर्थ निज हजुरहरूमाथि यथोचित कारबाही । र, यो हो अभियानकर्मी महिलाहरूको खुद्रा माग । यी अभियानकर्मीहरूको मनोबल तोड्न बाँकेमा यिनका आफन्तहरूलाई गुण्डाद्वारा कुटाउने क्रम सुरु भएको छ । सुरक्षाको ग्यारेन्टी बिना घर फर्किए यी महिलाहरूको हविगत के होला ? त्यत्रात्यत्रा प्रहरी हाकिमको नामै काडेर यिनले कारबाहीको माग गरेका छन् । यी हाकिम साहेब बाँकेमै रहिरहे यिनले यी महिलालाई के मात्रै गर्न बाँकी राख्लान् र ? तसर्थ न्यायप्रेमी दुनियाँ बोलोस्- यी कर्तव्यच्यूत हाकिमलाई हटाऊ, न्याययोद्धा महिलाहरूलाई बचाऊ । देश अर्थात् देश खोइ ?

शिलापत्रमा प्रकाशित खगेन्द्र संग्रौलाका सबै अरु लेख पढ्न यहाँ क्लिक गर्नुहोस् ।

अनशनरत रुबी खानको आरोप- प्रहरीले नै अभियुक्तको संरक्षण गरेको छ (भिडियो)

दुई महिलाको शंकास्पद मृत्युमा प्रहरी अनुसन्धान भएन, न्याय माग्दै नेपालगञ्ज–काठमाडौं पैदल मार्च (भिडियाेसहित)

पक्राउ परे न्याय माग्दै माइतीघरमा धर्ना दिइरहेका पीडित परिवार

‘सरकार खोज्दै आयौँ, न्याय चाहियो’

न्यायका लागि ५२० किलोमिटर पैदल यात्रा (भिडियो)

बाँकेबाट पैदल आएका पीडितहरूको माइतीघरमा प्रदर्शन (फोटोफिचर)

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक १, २०७८ १०:३१