रहेनन् फणिन्द्रमान, जसले नेपालमा चाउचाउ उद्योग भित्र्याए

A+ A A-

बेलायती सेनामा भएकाले लमजुङका फणिन्द्रमान श्रेष्ठले चाउचाउको स्वाद पाइसकेका थिए । नेपालमा चाउचाउ भनेको फणिन्द्रमानजस्तै लाहुरेले ल्याएमात्रै आउँथ्यो । कालान्तरमा उनै फणिन्द्रमानसहितले नेपाल र नेपालीलाई चाउचाउ चिनाए ।

अवकासपछि उनले पोखरामा सिन्के चाउचाउ उद्योग खोले । त्यो घाटामा गएपछि तयारी चाउचाउ उत्पादन थाले । श्रेष्ठको नेतृत्वमा खुलेको गण्डकी नुडल्स प्रालिले २०३९ सालदेखि रारा चाउचाउ उत्पादन थाल्यो । रारा नेपालकै जेठो चाउचाउ हो ।

नेपालीमाझ चाउचाउ चिनाउनेमध्येका उनै फणिन्द्रमान मंगलबार बिहान चिरनिद्रामा गएका छन् । उनको ८० वर्षको उमेरमा काठमाडौँको महाराजगञ्जस्थित शिक्षण अस्पतालमा निधन भएको हो । पाचनसम्बन्धी समस्या देखिएपछि ११ दिनअघि अस्पताल लगिएकोमा उनको मंगलबार बिहान साढे ६ बजे निधन भएको हो । श्रेष्ठको आजै पशुपति आर्यघाटमा अन्त्येष्टि गरिएको छ ।

रारा चाउचाउका जन्मदाता

लाहुरेहरू घर फर्किँदा चाउचाउ कोसेली ल्याउँथे । अहिले घरघरमा पुग्ने चाउचाउको स्वाद पाँच दशकअघि कमैको जिब्रोले पाँथ्यो । १९९८ साल ४ भदौमा लमजुङको दुराडाँडा (हाल बेसिसहर नगरपालिका–४) मा जन्मिएका श्रेष्ठ बेलायती सेनाबाट सेवानिवृत्त भएपछि पोखरालाई कर्मथलो बनाए ।

महेन्द्रपुलमा फणिन्द्रमानले किराना पसल खोले । उनी त्यहाँ विदेशी चाउचाउ बेच्थे । फणिन्द्रमानको पसल नजिकै पोखरा निर्मलपोखरीका कृष्ण आचार्यको होटल थियो । फणिन्द्र र कृष्ण मिलेर सिन्के चाउचाउ उत्पादन थाले । त्यतिबेला नेश्नल ट्रेडिङले चीनबाट ल्याएको चाउमिन बनाउने मेसिन १२ हजार रुपैयाँमा यी दुईले किनेर पोखरा ल्याएका थिए । यो २०३३ सालतिरको कुरा हो । सिन्के चाउचाउ उद्योग घाटामा गयो ।

पूर्वसांसद स्व. सूर्यबहादुर केसी चाउचाउ खुब रुचाउँथे । फणिन्द्रमान र कृष्णसँग सूर्यबहादुरको दोस्ती भइसकेको थियो । पछि तीन जना मिलेर तयारी चाउचाउ उद्योग खोल्ने आँट गरे । ५० जनाभन्दा बढी लगानीकर्ता मिलेर गण्डकी नुडल्स प्रालि चलाए । त्यसले रारा चाउचाउ उत्पादन थाल्यो । कम्पनीको अध्यक्षमा फणिन्द्रमान थिए, प्रबन्ध निर्देशकमा कृष्ण । निर्माण व्यवसायमा भएकाले सूर्यबहादुर सक्रिय भूमिकामा रहेनन् ।

त्यतिबेला प्रालिको फाइनान्स म्यानेजर कृष्णमोहन आचार्य थिए । फणिन्द्रमानको निधनप्रति दुखित हुँदै आचार्यले मंगलबार शिलापत्रसँग भने, ‘उहाँ अध्यक्ष रहेको कम्पनीबाटै नेपालको पायोनियर चाउचाउ त्यतिबेला उत्पादन भयो । अधिकतम सेयर होल्डर लाहुरे हुनुहुन्थ्यो । उहाँहरुको बचतलाई परिचालन गरेर उद्योग खुलेको हो ।’

उद्योग खोल्न सबै मिलेर १५ लाख रूपैयाँ जुटाए । त्यतिले मात्रै नपुग्ने भएपछि ऋण चाहियो । त्यतिबेला उद्योग मन्त्रालय मातहत सञ्चालित नेपाल औद्योगिक विकास निगमबाट ऋण पाइन्थ्यो । चाउचाउ उद्योग खोल्न भनेपछि निगमले ऋण दिन मानेन । उद्योग चल्छ भन्ने आधार देखाएपछि निगमले १५ लाख रूपैयाँ दियो । कुल ५० लाख चाउचाउ उत्पादन गर्न चाहिने मेसिन जापानबाट मगाए । २०३७ सालदेखि निर्माण सुरू भयो ।

२०३९ साल माघ २३ गते पोखरा औद्योगिक क्षेत्रबाट रारा चाउचाउ उत्पादन सुरू भयो । राराको उत्पादन थालिएको ६ महिनापछि भारतमा म्यागीको उत्पादन सुरु भएको हो । उद्योगीले रारा चाउचाउ सडकमै पकाएर चखाउन थाले । रारालाई नेपालीको खाजा–खाना बनाउन सफल भए । राराको एउटा विज्ञापनले बजार पिट्यो । ‘आर.ए.आएर.ए रारा, मिठो भन्छन् सारा,’ २०४१ सालपछि यो विज्ञापन हरेकको मुखमा झुन्डिन थाल्यो । त्यतिबेला फिल्म हलमा देखाउन यो विज्ञापन भारत पुगेर बनाइएको थियो ।

रारा चाउचाउले राम्रै बजार पायो । सफलतासँगै उद्योगमा लगानीकर्ताबीच मनमुटाव देखिन थाल्यो । फणिन्द्र उद्योगबाट बाहिरिए । पछि कृष्णले पनि छोडे । गर्दागर्दै अरू लगानीकर्ता पनि पछि हटे । सूर्यबहादुर एक्लैले उद्योग चलाए । पछि हिमश्री फुड्स प्रालिबाट रारा चाउचाउ उत्पादन थाले । अहिले पनि पोखरा औद्योगिक क्षेत्रमा हिमश्रीबाटै रारा चाउचाउ उत्पादन भइरहेको छ । गत वर्ष कात्तिकमा सूर्यबहादुरको निधन भएपछि उनका छोराले उद्योग हेरिरहेका छन् ।

पछिसम्म चलाएकाले अहिले पनि सूर्यबहादुरको नाम रारा चाउचाउसँग जोडिन्छ । यो उनको निरन्तरताको उपज हो । तर, नेपालमा चाउचाउ भित्र्याएको उनी एक्लैले भने होइन । फणिन्द्रमान, कृष्ण र सूर्यबहादुर जेठो चाउचाउ राराका जन्मदाता हुन् । त्यतिमात्रै होइन, दक्षिण एसियामा पहिलो चाउचाउ उद्योग खोल्ने मुख्य पात्र यी तीन जना हुन् ।

फणिन्द्रमानको कामप्रतिको लगनशीलता देखेर कृष्णमोहन निकै प्रभावित थिए । ‘मैले पाँच वर्ष उहाँसँग काम गरेँ । कामप्रति एकदम लगनशील मान्छे हो । नयाँ–नयाँ आइडिया ल्याउनुहुन्थ्यो,’ कृष्णमोहनले भने, ‘पछि उहाँले गण्डकी नुडल्स छोड्नुभयो । आफैँ निलगिरी साबुन र फिनी चाउचाउ उत्पादन थाल्नुभयो ।’

फणिन्द्रमान पोखरा उद्योग वाणिज्य संघका पूर्वअध्यक्ष पनि हुन् । २०३३ सालमा पोखरा संघको कार्यसमिति सदस्य रहेका उनी २०४१ देखि २०४७ सम्मको कार्यकालमा उपाध्यक्ष बनेका थिए । त्ससपछि २०४७ देखि २०४९ सालसम्म संघको अध्यक्ष थिए । गण्डकी ब्रिक फ्याक्ट्री, शक्ति ग्याँस कम्पनी, पोखरा म्याकरोनी प्रोडक्ट प्रालि, त्रिशक्ति सोप एण्ड केमिकल कम्पनी खोले । पछि अनुपम फुड्स प्रालि र नेपाल स्न्याक्स प्रालि स्थापना गरेर चाउचाउ उत्पादन थाले ।

पोखराका ठूला कार्यक्रम हुने दीपेन्द्र सभागृह निर्माणमा पनि उनी सक्रिय थिए । ‘संघको सचिवालय सुदृढीकरण, औद्योगिक सूचना केन्द्रको स्थापना एवं अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी अभियान पनि उहाँकै कालखण्डमा सुरुवात भएका थिए,’ पोउवा संघका महासचिव सुरेन्द्रमान विजुक्छे भन्छन्, ‘जीवनको उत्तरार्धमा पनि उहाँको सक्रियता घटेन । जन्मथलो फुस्रेगाउँमा प्रागांंरिक खेति गर्दै आउनु भएका उहाँ गाउँलेका लागि प्रेरणादायी हुनुहुन्थ्यो ।’

प्रकाशित मिति: बुधबार, असोज २७, २०७८ २१:४२