मधेशमा खानेपानीकाे संकट, नदी र इनारसँगै चापाकल पनि सुके

A+ A A-

चर्को गर्मी र पर्याप्त मात्रामा पानी नपर्दा मधेश प्रदेशका जिल्लाहरूमा खानेपानीको ठूलो समस्या उत्पन्न भएको छ ।वनजंगलको विनाश तथा नदीहरूबाट जथाभाबी बालुवागिट्टी उत्खननले पानीको स्रोतहरू मासिँदै गएपछि त्यसको प्रभाव सर्वसाधारणको दैनिकीमा परेको हाे । यतिबेला मधेश प्रदेशका विभिन्न जिल्लाहरूमा चापाकल र बाेरिङहरूबाट पानी आउन छोडेको छ भने नदी खोल्सा तथा इनारहरू सुकेका छन् । मधेश प्रदेशका कमला नदीबाहेक जलाद, जमुनी, औरही, रातो, भालु, मरहा, झप्सीसहितका नदीहरू करिब दुई महिनादेखि सुकेका छन् ।

मधेश प्रदेशकै राजधानी जनकपुरधाम उपमहानगरपालिकाभित्र करिब ३० प्रतिशत चापाकलमा पानी आउन छोडेको छ । चापाकलहरू सुकेपछि सर्वसाधारणलाई खानेपानीको समस्या मात्र होइन, सरसफाइमा पनि समस्या उत्पन्न भएर अन्य रोगको खतरा पनि उत्पन्न भएको छ ।

जनकपुरधाममा ४ सय ५० फिटमा जडान भएको चापाकलमा पनि पानी आउन बन्द भएपछि सर्वसाधारणहरू थप समस्यामा परेका छन् । जनकपुरधामको गंगासागरमा रहेको डिप बोरिङमा विगत एक महिनादेखि पानी आउन बन्द भएको छ ।

जनकपुरधाममा उक्त बोरिङकाे चिसाे र स्वच्छ पानीले आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरू समेत तानेकाे थियाे । तर, गर्मीको कारण बोरिङ सुकेपछि गंगासागर वरिपरिका व्यापारी तथा पर्यटकहरूलाई पानी खान सास्ती भएको अधिवक्ता राजकुमार महासेठले बताए ।

प्रदेशका धनुषा, महोत्तरी, सिरहा, सप्तरी, बारा, पर्सा तथा रौतहट जिल्लाका उत्तरी भेगमा खानेपानीको गम्भीर समस्या उत्पन्न भएको छ । खासगरी पूर्वपश्चिम राजमार्ग क्षेत्रमा भएका इनार तथा चापाकलहरूमा पानी आउन बन्द भएपछि पानीको ठूलो संकट उत्पन्न भएको हाे ।

धनुषाकै मिथिला नगरपालिका, क्षीरेश्वरनाथ नगरपालिका, बटेश्वर गाउँपालिकासहितमा चापाकलबाट पानी आउन झण्डै दुई महिनादेखि बन्द भएको छ । महोत्तरीका गौशाला, बर्दिबास, खयरमाया, बाहुनमारा, टुटेश्वर,हाथिलेटसहितका क्षेत्रमा पनि पानीको हाहाकार भएको छ ।

दुई महिनादेखि चापाकलमा पानी आउन छोडेको बताउँदै महोत्तरी बर्दिबास नगरपालिका–६ की अकिदा खातुनले भनिन् ,‘चार सय फिटको चापाकलमा पानी आउन छोडेको छ । नगरपालिकाले २४ घण्टामा एक पटक दिने पानीलाई सञ्चय गरेर दैनिक कारोबार गर्नुपर्छ ।’ पानीको अभावमा नुहाइधुवाई गर्न पनि समस्या हुने गरेको उनले सुनाइन् ।

त्यसैगरी, बारामा पनि खानेपानीको हाहाकार देखिएको छ । कलैया उपमहानगरपालिकाको भोड्हा, मटिअरिया, मदिलवा टोलमा पानीको सतह कम भएपछि त्यहाँका अधिकांश चापाकल सुकेका छन् । केही चापाकलमा पानी आए पनि पहिलाको अनुपातमा चार भागको एक भाग मात्र पानी आउने गरेको स्थानीय रामअयोध्या मिश्राले बताए ।

चापाकलबाट पानी आउन कम भएपछि सहज रूपमा लुगा धुन तथा नुहाइधुवाई गर्न अहिले समस्या भएको उनले बताए । नदी तथा पोखरीको पानी सुकेकाले गाई, भैँसीलाई समेत पानी खान समस्या हुँदै आएको छ । मौसमी वर्षाबाहेक अन्य समयमा अकाशे पानी नपर्दा मुहान सुकेका भूमिगत जलश्रोत तथा सिँचाइ विकास डिभिजन कार्यालय पर्साका प्रमुख विकास ठाकुरले बताए । धनुषाको पूर्वपश्चिम राजमार्गमा पाँच/सात वर्षअघि सम्म ५०–६० फिटमा पानीको सतह पाइन्थ्यो । अहिले सोही स्थानमा १०० फिटमा समेत पानी भेट्टाउन मुस्किल हुने गरेको चापाकल गाड्ने मिस्त्री इन्दल मण्डलले बताए । ‘वैज्ञानिक कारण त अनुसन्धानबाट पत्ता लाग्ने विषय हो,' उनले भने, 'तर अहिले पानीकाे सतह भेट्टाउन गाह्राे हुँदै गएकाे छ ।'

चुरे दोहनका कारणले पनि पानीका श्रोतहरू सुक्न थालेsf जानकारहरू बताउँछन् । मशेध प्रदेश सरकारले जनकपुरधाममा भएका कतिपय पोखरीहरूमा पक्की घाटको निर्माण गरेका कारणले पनि पानीको रिचार्जमा समस्या उत्पन्न भएको वातावरण संरक्षणकर्मी सुरेश शर्माले बताए । चुरे विनाशले पानीको सतह घट्दै गएको उल्लेख गर्दै उनले भने, ‘चुरे क्षेत्रको जलाधार क्षेत्र धमाधम पुरिँदै गइएको छ । पानीको सतह घट्न गएको छ ।’

डिप बोरिङ गाड्छाैँ : मन्त्री कलवार

प्रदेशका विभिन्न जिल्लाहरूमा पानी अभाव भएपछि मधेश सरकारले पानी अभाव भएका क्षेत्रका डिप बोरिङ गाड्ने तयारी गरेको छ । प्रदेशका ऊर्जा सिँचाइ तथा खानेपानीमन्त्री सिंगाहन सा कलवारले चर्को गर्मी र पानी नपर्दा मधेशका विभिन्न जिल्लामा पानी संकट देखिएको भन्दै त्यसलाई तत्काल सम्बोधन गर्ने गरी सरकारले पक्रिया अगाडि बढाएको बताए ।

उनले भने, ‘पानीको समस्याप्रति प्रदेश सरकार गम्भीर छ । हिजो मात्रै हामीले यो विषयमा छलफल गरेका छाैँ । पानी अभाव रहेको क्षेत्रमा डिप बोरिङ गाड्ने हाम्रो तयारी छ ।'

'मधेशका जिल्लाहरूमा पानीका तीन लेयर छन्,' उनले भने, 'पहिलो लेयरमा पानी छ । तर त्यो खानयोग्य छैन, त्यसमा धेरै नै आइरन छ । दोस्रो लेयरको पानी खानयोग्य छ । तर गर्मी याममा त्यो सुकेको छ । तेस्रो लेयरमा पानी छ । तर त्यो धेरै तल छ । त्यसकारण प्रदेश सरकारले ठाउँ ठाउँमा डिप बोरिङ गाडेर पानीको संकट समाधान गर्छ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख २२, २०८१ १८:०९