जुम्ली नियति : वर्षभरि काँधमा कुटो तर पेट सधैँ भोको

A+ A A-

युथ रिपोर्टर शिलापत्रडटकमले सुरु गरेको युवालक्षित स्तम्भ हो । यो स्तम्भमा दूरदराजमा रहेर सामाजिक जागरण र समाज रुपान्तरणमा भूमिका खेलिरहेका युवावर्गका सूचना संकलन सीप, लेखन कला र सिर्जनात्मक क्षमतालाई प्रोत्साहन गरी उनीहरूका अंकुराउँदै गरेका सिर्जनात्मक चेतलाई प्रोत्साहन गर्ने खालका सामग्री प्रकाशन गर्नेछौँ । यो अभियानमा जोडिएर सहकार्य गर्न शिलापत्रडटकम आह्वान गर्दछ । (सं.)

किसानको परिवारमा हुर्केको म सानैदेखि बाबाले वर्षभरि कुटोकोदालो काँधमा राखेर बारी गएको सधैँ देख्थेँ । उहाँलाई न त झरीले छेक्थ्यो, न घामले नै । हावाहुरी चलिरहँदा समेत उहाँ बारीमै भेटिनुहुन्थ्यो ।

एकै छिन् फुर्सदमा नबस्ने मेरा बाबालाई दिनको १६ घण्टा काम गर्दा पनि हामी सन्तानको मुखमा आहारा हाल्न हम्मेहम्मे नै पर्थ्याे । उहाँ सधैँ भन्ने गर्नुहुन्थ्यो, ‘बाबु, हामी त किसान, अरु जागिरेजस्तो कहाँ सुख र सम्पत्ति हुन्छ र हाम्रो ?’

उहाँले बेलाबेलामा भन्ने गरेका यी वाणीहरू आज १० वर्ष बितिसक्दासमेत अझै मेरा कानमा उसैगरी गुञ्जिइरहन्छन् । गुञ्जिने मात्र होइन, बाबाको उक्त भनाइमा अझै परिवर्तन आउन सकेको छैन ।

नेपालकै विकट क्षेत्र भनेर चिनिने कणार्ली प्रदेशको जुम्ला जिल्लामा बस्ने मेरा बाबा पुस्तौँदेखि खेती गर्दै आइरहनुभएको छ । उहाँका बाजे बराजुले पनि कृषिमा नै सारा जीवन बिताए र मेरा बाबाले पनि । देश फेरियो, परिस्थिति फेरियो, हलो कोदालो र बारी छोडेर हातमा ल्यापटप बोकेर देशविदेश पुगिसके नेपालीहरू, तर हामी जुम्लेली किसान भने अझै वर्षभरि बारीमा जोतिँदासमेत पेटभरि खान र एकसराे राम्राे लुगा लगाउन सक्ने अवस्था छैन ।

यो पनि पढ्नुहोस्

त्यसपछि मैले पढाइ छाेडेँ

त्यसैले कृषि कर्म जीविकोपार्जन मात्रै बनेको छ । व्यावसायिक र अर्थोपार्जनको दरिलो माध्यम अझै बन्न सकिरहेको छैन । नेपाल कृषिप्रधान देश भएकाले यहाँका अधिकांश जनता कृषि पेसामै आश्रित छन् । तर, कृषिउपजमा देश अझै आत्मनिर्भर बन्न सकेको छैन ।

खाद्यान्नको धेरै ठूलो अंश भारत र अन्य देशबाट आयात गर्नुपरिराखेको यथार्थ हामीसामु छ । नेपालमा कृषि कर्मलाई व्यावसायिक रूपमा विकसित गर्न सरकारले पनि उचित सक्रियता देखाउन सकेको छैन ।

नेपाल आफैँमा विकासोन्मुख देश हो । नेपालका अधिकांश भूभाग अल्पविकसित छन् । त्यसमध्ये पनि कर्णालीक्षेत्र पहिलो नम्बरमा पर्छ । कर्णाली प्रदेश विकास र समृद्धिको हिसाबले निकै पछाडि परेको छ ।

उच्च शिक्षा, स्वास्थ्य उपचारदेखि व्यापार व्यवसायसम्मका लागि कर्णालीक्षेत्रका बासिन्दा अन्य शहरी क्षेत्रमा जान बाध्य छन् । गरिबीसँगसँगै अशिक्षाले पनि चपेटिएको यस क्षेत्रका अधिकांश व्यक्ति कृषि पेसामै लागेका छन् ।

मुलुक समृद्धिको मुख्य आधार नै कृषि भनेर दिर्घकालीन नारा बोकिरहेको मुलुकमा कृषि पेसामा लागेका किसानहरू नै गरिबीको चपेटामा छन् । किसान वर्षभरि कुटोकोदालो गर्दा पनि व्यावसायिक रूपमा नाफामा जान सकेका छैनन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

हे भगवान् ! प्रिय साथी रेस्माको जस्तो कहालीलाग्दो मृत्यु कसैलाई नदेऊ

अत्याधुनिक युगमा प्रवेश गरेर राजधानीमा रोबोटबाट रेस्टुरेन्टसम्म चलाइसकेका छन् भने जुम्लामा अझै रोबोट भनेको के हो भनेर भन्न सक्ने मानिस पनि औँलामा गन्न सकिने संख्यामा छन् ।

शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारी सबै कुराकाे अभावैअभावले जेलिएको जुम्लालाई न त प्रजातन्त्र आउँदा सरकारले हेर्‍याे, न त गणतन्त्र आउँदा नै । अझै अभाव र विकटको पीडामै रुमल्लिइरहेका छन् जुम्ली ।

कृषिले मुहार फेर्ने योजना बोकेको सरकारले नै मार्सी धानजस्तो लोकप्रिय धानखेतीको हबलाई नै बेवास्ता गर्दै आएको छ ।

जुम्लाको ७० प्रतिशत क्षेत्रमा मार्सी धान उत्पादन गर्न सकिन्छ । स्वास्थ्यका हिसाबमा बहुगुणी मानिने यो धानको उत्पादन प्रचुर मात्रामा हुने भए पनि शिक्षाको अभावमा अझै किसान परम्परागत खेतीमै अल्झिइरहेका छन् ।

यदि कर्णालीक्षेत्रका ८० प्रतिशत किसानलाई कृषिसम्बन्धी तालिम र प्रशिक्षण दिई मार्सी धानकाे खेतीलाई व्यावसायिक रूपमा अगाडि बढाएर यसकाे उचित बजारीकरण गर्ने हाे भने याे एउटै खेतीले मात्रै पनि कर्णाली प्रदेशकाे विकास र यहाँका जनतामा समृद्धि ल्याउन सकिन्छ । तर, यसप्रति यहाँका जनता र सरकार सबै तैँ चुप मै चुपको अवस्थामा छन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

स्वदेशी समाजमा विदेशी महामारी

अहिले मुलुक संघीयतामा गइसकेको छ । मुलुकमा तीन तहका सरकार छन् । नागरिकका धेरैभन्दा धेरै अधिकार स्थानीय सरकारले दिन सक्ने व्यवस्था संविधानले गरेको छ । अब तीनै तहका सरकारले संविधानतः उचित कार्यक्रम ल्याएर मुलुकलाई कृषिमा आत्मनिर्भर गराउनेतर्फ दृढ भएर लाग्नु जरुरी छ ।

विशेष गरी युवालाई कृषिमा आकर्षित गराउने खालका नीति सरकारले ल्याउनुपर्छ । यदि युवावर्गलाई कृषि पेसामा आकर्षित गराउन सक्ने हो भने रोजगारीकै लागि विदेशिनुपर्ने बाध्यता पनि बिस्तारै हट्दै जानेछ भने कृषिउपजको आयात घट्ने र आत्मनिर्भर बन्नतर्फ मुलुक अग्रसर हुन सक्छ । अनि मुलुक विकास र समृद्धिको दिशातर्फ अघि बढ्नेमा दुई मत छैन ।

थप समाचार

लकडाउनले अभिनय सिकायाे

के हो क्वारेन्टाइन ? किन पालना गर्ने नियम ?

सामाजिक सञ्जालः जाने दामी, बेवास्ताले हानि

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असार १२, २०७७ १६:१३