राष्ट्रसंघका महासचिवले अद्‌भूत हिमाल र हिमनदी जोगाउन पोखरामा गरेको बाचा दुबईमा पूरा गर्लान् ?

राष्ट्रसंघका महासचिवले अद्‌भूत हिमाल र हिमनदी जोगाउन पोखरामा गरेको बाचा दुबईमा पूरा गर्लान् ?

अन्नपूर्ण आधार शिविर क्षेत्रको हिमनदी । यो नदीछेउको भाग कटान हुँदा आधार शिविरका होटल संकटमा छन् । तस्वीरः दीपक सापकोटा

A+ A A-

– हिमाली क्षेत्रमा हामीले माथिपट्टि हेर्दा माटो देख्छौँ तर तल बरफ हुन्छ । तापक्रमको असन्तुलनले पर्माफोस्ट (बरफ) को क्षयीकरण भइरहेको छ । अन्नपूर्ण आधार शिविरको पर्माफोस्ट केही दशकको अवधिमा निकै धेरै पग्लेर गएको छ जसले यो पर्यटकीय गन्तव्य नै संकटमा छ ।

– पर्यटन अधिकांश हिमालसँगै आधारित छन् । हिमालले हिउँसहितको आफ्नो सुन्दरता गुमाउँदा पर्यटकको चासो घट्छ । यसरी हिमाल नै संकटमा परेको अवस्थामा नेपालको पर्यटनलाई ठूलो धक्का पुग्ने पक्का छ ।

०००

आन्तरिक र बाह्य धेरै पर्यटकको चाप रहने अन्नपूर्ण आधार शिविर (एबीसी) ले भौगोलिक हिसाबले पछिल्ला दुई दशकमै निकै ठूलो परिवर्तन भोगेको छ । यसको मुख्य कारण जलवायु परिवर्तन हो भन्नेमा शंका छैन ।

विश्वका उत्कृष्ट १० गन्तव्यमध्ये पर्ने पदमार्गको अन्तिम विन्दु कास्कीस्थित अन्नपूर्ण आधार शिविरको अस्तित्व हिमनदीको कटानले मेटिने खतरा बढ्दो छ । छोम्रोङ (एबीसीको प्रस्थानविन्दु) का हिमबहादुर गुरुङ १२/१३ वर्षको उमेरमा भेडा चराउन अहिलेको माछापुच्छ्रे आधार शिविर र अन्नपूर्ण आधार शिविर क्षेत्रतिर पुग्थे । उनकै शब्दमा भन्ने हो भने त्यतिबेलाको आधार शिविरको भू–अवस्थामा निकै ठूलो परिवर्तन आएको छ । हाल अन्नपूर्ण गाउँपालिका–११ का वडाध्यक्ष रहेका उनी सुनाउँछन्, ‘अहिले आधार शिविर छेउमा कटान भएको भागमा चट्टान, माटो थियो । म १२/१३ वर्षको उमेरमा जाँदा ३ सय मिटरजति थियो । ५० वर्षअघि र अहिले नै यत्रो फरक परिसक्यो...!’

गुगल अर्थमा उपलब्ध २०२० को अन्नपूर्ण आधार शिविरको तस्वीर हेर्दा कटान भएको क्षेत्र र होटल भएको दूरी ४१ मिटर छ । आधार शिविरमा ६ वटा होटल छन् । तापक्रम बढेर आधार शिविरमुनिको बरफ पग्लिएको वा हिमपहिरो खसेको खण्डमा यी होटल नै विस्थापित हुनेछन् ।

अन्नपूर्ण आधार शिविरको गुगल अर्थबाट लिइएको तस्वीर ।

अन्नपूर्ण आधार शिविर रूटमा पर्ने माछापुच्छ्रे आधार शिविर, दोभानमा ठाउँठाउँमा हिमपहिरो आउने खोल्सा थिए । बीचबीचमा हिमपहिरो आउँथ्यो । चैत–वैशाखको समयमा बर्सेनि समस्या हुन्थ्यो । पछिल्लोपटक २०७६ साल माघमा हिमपहिरोले ठूलो हताहत भएको थियो । त्यतिबेला ४ कोरियाली र ३ जना नेपालीले हिमपहिरोमा पुरिएर ज्यान गुमाएका थिए । त्यो हिमपहिरोपछि आधार शिविरमा त्यति ठूलो हिमपहिरो गएको छैन । आजकल आसपास नै हिमपहिरो खसेको देख्न मुस्किल रहेको हिमबहादुरले सुनाए । ‘हिउँ पग्लिएर गयो । आधार शिविर क्षेत्र कटान हुँदै गयो,’ उनी भन्छन्, ‘५० वर्षभित्र यति फरक भयो भने केही वर्षपछि त नरहने भयो । यस्तै भए अब आयु बढीमा १५ वर्ष हुन्छजस्तो लाग्छ ।’

हिमपहिरोमा पुरिएर पदयात्रीले ज्यान गुमाउनु दुःखद हो । तर, हिमालमुनि हिमपहिरो नआउनु, हिमालमा हिउँ घट्नु, बेमौसमी वर्षा हुनु संकटको संकेत हो । अहिले अन्नपूर्ण आधार शिविरले यस्तै परिस्थिति भोगिरहेको छ ।

गण्डकी प्रदेशमा सानाठूला गरेर १ सय ३३ वटा हिमाल छन् । तीमध्ये सबैभन्दा धेरै पदयात्री पुग्ने अन्नपूर्ण आधार शिविर, मर्दी हिमाल आधार शिविर, मनास्लु आधार शिविर हुन् । पर्यटकको अत्यधिक चाप, फोहोर र हेलिकोप्टरको निरन्तर उडान–अवतरणले अन्नपूर्ण आधार शिविर अरू चल्तीका हिमाली पदयात्रा रूटभन्दा बढी जोखिममा छ ।

अन्नपूर्णमा प्रभुको आतंक : मनपरी उडान, स्थानीयलाई धम्की

हाल नेपाल पर्वतारोहण संघ गण्डकीका अध्यक्ष रहेका शेषकान्त शर्मा २०४८ सालमा पहिलोपटक अन्नपूर्ण आधार शिविर पुगेका थिए । त्यतिबेला अहिलेजस्तो ठाउँठाउँमा होटल थिएन । केही घरले छाएका अस्थायी टहरा थिए, अधिकांश ‘क्याम्पिङ पर्यटन’ चल्थ्यो । ३ दशकअघि आधार शिविरछेउको जमिन ग्लेसियर, चट्टानले ढाकिएको थियो । ‘अहिले जुन ठाउँ बगर बनेको छ त्यहाँ बरफका ठूलठूला ढिक्का थिए,’ शर्माले सुनाए, ‘अहिले त्यस्तो छैन । यही गतिमा विलय हुँदै गए हिमालकै अस्तित्व नरहने हो कि भन्ने चिन्ता छ ।’

किन कटान हुँदै छ बेसक्याम्प ?

बेसक्याम्पको जमिनको भाग कटान हुनुको मुख्य कारण जलवायु परिवर्तनले भइरहेको तापक्रमको अस्वाभाविक वृद्धि हो । हिमाली क्षेत्रको भू–बनावट पहाड र तराईको जस्तो हुँदैन । उदाहरणका लागिः पोखराको जमिनमुनि ठूलठूला चट्टान भएजस्तै अन्नपूर्ण आधार शिविर र त्यहाँ भएका होटलमुनि ढुंगामाटोभन्दा बरफ धेरै छ ।

अन्नपूर्ण आधार शिविरमा रहेका होटल । तस्वीरः दीपक सापकोटा

भूगर्भविद् श्रीकमल द्विवेदीका अनुसार जमिन कटान हुँदै जानुको अर्थ ‘पर्माफोस्ट’को क्षयीकरण हो । पर्माफोस्ट भनेको हिमाली क्षेत्रको जमिनमा भएको बरफ हो । ‘हामीले माथिपट्टि हेर्दा माटो देख्छौँ । तर, भित्र बरफ हुन्छ । तापक्रम बढ्दै गएपछि भित्र भएको बरफ पग्लिन्छ,’ भूगर्भविद् द्विवेदी भन्छन्, ‘जमिन कटान हुने भनेको जमिनभित्रको बरफ पातलिँदै जानु हो ।’

जलवायु परिवर्तनले पृथ्वीको तापक्रम बढ्दा नेपालका हिमालले त्यसको प्रत्यक्ष प्रभाव भोगिरहेका छन् । गण्डकीका अन्य चल्तीका पदमार्ग र हिमाली क्षेत्रमा अन्नपूर्ण आधार शिविरमा जस्तो विकराल समस्या परिसकेको छैन ।

बाढीको कहरमा मनाङ : ‘बेहाल छ यता, क्षतिको कुरै नगरौँ’

जलवायु परिवर्तनले हिउँ पग्लिने, हिमाली क्षेत्रमा पानी पर्ने, बाढी आउने घटना बढ्ने क्रममा छन् । मुस्ताङको कागबेनीमा गत साउनमा र २०७८ साल जेठमा मनाङको चामे क्षेत्रमा भीषण वर्षा हुँदा आएको भलबाढी जलवायु परिवर्तनको असर हो । ‘० डिग्री सेल्सियसमा पानी बरफ बन्छ । हिमाली क्षेत्रमा ० डिग्री नै भइरहँदा केही हुँदैन । तर, दिउँसोमा त्यो बढ्छ । अनि जमिन तातेपछि बरफ पग्लन थाल्छ,’ द्विवेदीले भने, ‘अहिले सगरमाथा क्षेत्रमा ७ हजार मिटरमाथि पनि पानी परेको भन्ने सुनिन्छ । हाम्रा हिमाली क्षेत्रमा भइरहेको समस्या एउटै हो ।’

जलवायु परिवर्तन नेपालको कारणले भन्दा औद्योगिक राष्ट्रहरूको कारणले बढेको हो । तर, त्यसको असर नेपाल र यहाँका हिमालले भोग्नुपरेको छ । पदमार्ग पर्यटन अधिकांश हिमालसँगै आधारित छन् । हिमालले हिउँसहितको आफ्नो सुन्दरता गुमाउँदा पर्यटकको चासो घट्छ । यसरी हिमाल नै संकटमा परेको अवस्थामा नेपालको पर्यटनलाई ठूलो धक्का पुग्ने पक्का छ ।

संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेस गत कात्तिकमा नेपाल भ्रमणमा आउँदा सगरमाथा र अन्नपूर्ण आधार शिविर क्षेत्र पुगेका थिए । उनले एबीसीबाट पोखरा फर्किएपछि पत्रकारसँग भनेका थिए, ‘हामीले यी अद्भुत हिमालहरू र यी अद्भुत हिमनदीहरू जोगाउनुपर्छ । जलवायु परिवर्तनका कारण पीडित बनेका नेपाल र नेपालजस्ता अन्य देशहरूलाई समर्थन गर्न आवश्यक छ । म ठूला देशसँग कुरा राख्नेछु ।’

मंगलबार गुटेरेस पुगेको अन्नपूर्ण बेसक्याम्प १३ वर्षअघि यस्तो थियो (फोटो फिचर)

जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी वार्षिक राष्ट्रसंघीय सम्मेलन (कोप–२८) बिहीबारदेखि दुबईमा सुरू भएको छ । महासचिव गुटेरेसको हालैको नेपाल भ्रमण कति सार्थक रहन्छ भन्ने यो मञ्चमा उनले उठाउने विषय र ठूला राष्ट्रले यसै मञ्चमार्फत नेपालजस्ता जलवायु परिवर्तनले मर्कामा परेका देशबारे गर्ने निर्णयमा भर पर्नेछ ।

शृंखला १ ः जलवायु परिवर्तनले बढाउँदै छ कहालीलाग्दो विपत्ति, सरकारी रफ्तार कोपदेखि कोपसम्म मात्रै

शृंखला २ ः जलवायु परिवर्तनको चपेटामा हिमाल

शृंखला ३ ः जलवायु परिवर्तनको असर : बढ्दाे बाढीले वर्षमै तीनपटक धान रोप्न बाध्य कृषक

शृंखला ४ः समृद्धिको बाधक जलवायु परिवर्तनः सांसद बोल्छन् न उच्चस्तरीय राजनीतिक नेतृत्व

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर १५, २०८० १८:४०