होटल म्यानेजमेन्टः कमाउँदै, पढ्दै

A+ A A-

कक्षा १२ पछि के पढ्ने ? कुन विषय पढेकाले के पढ्न पाउँछन् ? पढेपछि के बन्ने ? के कस्ता अवसर छन् ? विषय कसरी छनोट गर्ने ? नेपालमा के कस्ता विषयको पढाइ हुन्छ ? विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न कुन विषय उपयुक्त हुन्छ ? कक्षा १२ उत्तीर्ण भएका विद्यार्थीलाई विषयको महत्त्व, सम्भावना, छनोट आदिका विषयमा सहयोग गर्न शिलापत्रले ‘प्लस टु पछिको गन्तव्य’ स्तम्भ सुरु गरेको हो । विद्यार्थी र अभिभावकलाई सहजीकरण गर्ने उद्देश्यले ल्याइएको यो स्तम्भ फलदायी हुने हामीले अपेक्षा गरेका छौं । आज हामीले ब्याचलर अफ होटल म्यानेजमेन्ट (BHM) कोे विषयमा सामाग्री तयार पारेका छौं ।

के हाे होटल म्यानेजमेन्ट ?

होटल म्यानेजमेन्ट भनेको खना पकाउन सिकाउने मात्र हैन । यो प्राविधिक विषय हो । पर्यटकलाई आतिथ्य सत्कार गर्ने, खुवाउने, बसोबासको बन्दोबस्त मिलाउन सिकाइने शिक्षा हो । पर्यटकलाई मुस्कानसहित सत्कार गरेर रमाइलो वातवरणमा बिदाई गर्नेसम्म सिकाउने शिक्षा होटल म्यानेजमेन्ट हो ।

नपढेकाले पनि होटल चलाउन सक्छन् । तर जसले पढेर होटल क्षेत्रमा काम गर्छ उसले दिने सेवामा धेरै फरक हुन्छ ।

गुणस्तरीय खाना बनाउने क्षमता पनि पढेकासँग हुन्छ । त्यसैले होटल र हस्पिटालिटी क्षेत्रमा काम गर्न चाहिने दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्ने शिक्षा होटल म्यानेजमेन्ट हो । यसलाई आतिथ्य सत्कार शिक्षा पनि भनिन्छ ।

कस्तो कोर्स हो ?

ब्याचलर अफ होटल म्यानेजमेन्ट स्नातक तहको चार वर्से कोर्स हो । जसमा ८ वटा सेमेस्टर छ । त्रिभूवन विश्वविद्यालय, पोखरा विश्वविद्यालय, पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय, मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय, साल्जबर्ग विश्वविद्यालयले यो कोर्स सञ्चालन गरेका छन् ।

कस्ता विद्यार्थीले पढ्न पाउँछन् ?

११ र १२ मा जुनसुकै विषय पढेकाले
डी प्लस ल्याएको हुनुपर्छ
विश्विद्यालयले लिने इन्ट्रान्स परीक्षामा ४० प्रतिशत ल्याउनुपर्छ

पढ्नु पर्ने मुख्य विषयहरु

फुड प्रोडक्सन
फुड सर्भिसेस
हाउसकिपिङ अप्रेसन
होटल एकाउन्ट
फ्रन्ट अफिस
हस्पिटालिटी

कति खर्च लाग्छ ?

चार वर्से कोर्स सक्न ६ देखि ७ लाख खर्च लाग्छ । तर क्याम्पसले दिने सेवा सुविधाको आधारामा फरक हुन्छ ।

छात्रवृत्तिको व्यवस्था

त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गतको एउटा कलेजमा ८४ जनाको कोटा छ । पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय अन्तर्गत ४० जना, मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय अन्तर्गत ८० जना, पोखरा विश्वविद्यालय अन्तर्गत ४८ जनाको र साल्जबर्ग विश्वविद्यालय अन्तर्गत को कलेजमा १ सय २० जनाको कोटा छ ।

विश्वविद्यालयहरुले १० प्रतिशत छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरेका छन् । क्याम्पसहरुले सेमेस्टर टप गर्नेलाई पनि छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरेका छन् ।

इन्टर्नसिप

कम्तिमा १ वर्ष इन्टर्नसिप गर्नुपर्छ । इन्टर्नसिप विदेशका स्टार होटलमा गएर गर्न सकिन्छ । विदेशमा गएर इन्टर्न गर्नका लागि प्रोसेसिङ चार्ज आफैंले तिर्नुपर्छ । व्यवस्थापन भने क्याम्पसहरुले गर्छन् ।

तर, विदेश पुगेर होटलमा इन्टर्न सुरु गरेपछि कम्तिमा २५ देखि ३० हजार मासिक होटलले दिन्छ । खान बस्न र यातायातको सुविधा पनि होटलले नै व्यहोर्छ ।

चीन, बहराइन, हङकङ मलेसिया थाइल्यान्ड जस्ता देशमा जान सकिन्छ ।

कहाँ पढ्न पाइन्छ ?

त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत

गोल्डेनगेट कलेज, सिनामंगल, काठमाडौं
नेपाल एकेडेमी अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्ट (नाथम), कालिमाटी, काठमाडौं
नेपाल कलेज अफ ट्राभल एनड टुरिजम म्यानेजमेन्ट (एनसिटिटिएम), रातोपुल काठमाडौं
मद्यमकन्या क्याम्पस, बागबजार, काठमाडौं
नेसनल कलेज अफ कम्प्युटर स्टडिज् (एनसिसिएस), पक्नाजोल, काठमाडौं
नेसफिल्ड कलेज, लगनखेल, ललितपुर
सुर्खेत मोडल कलेज, सुर्खेत
गुप्तेश्वर महादेव मल्टिपल क्याम्पस, कास्की
ब्राइटल्यान्ड कलेज, बाँके
स्पा कलेज,कैलाली

पोखरा विश्वविद्यालय अन्तर्गत

मेधावी कलेज, शंखमुल, काठमाडौं
एपलो इन्टरनेसनल कलेज, बानेश्वर, काठमाडौं
प्लाटिनम म्यानेजमेन्ट कलेज, डिल्लिबजार, काठमाडौं
सेन्ट्रल बिजनेस कलेज अफ म्यानेजमेन्ट, सिनामंगल काठमाडौं
अथर्भ बिजनेस कलेज, बाँसबारी, काठमाडौं
लिबेर्टि कलेज, अनामनगर, काठमाडौं

पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय अन्तर्गत

कान्तिपुर इन्टरनेसनल कलेज, बुद्धनगर, काठमाडौं
हिमालयन ह्वाइटहाउस कलेज, पुतलिसडक, काठमाडौं
गेटवेय कलेज, बसुन्धरा, काठमाडौं
मोर्गन इन्जिनियरिङ कलेज, बसुन्धरा, काठमाडौं
आयम इन्टरनेसनल कलेज, कुमारीपाटी, ललितपुर

मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय अन्तर्गत

ग्लोबल कलेज, मध्यबानेश्वर, काठमाडौं
साल्जबर्ग विश्वविद्यालय अष्ट्रिया अन्तर्गत
इन्टरनेसनल स्कुल अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्ट (आइएसटी, ज्ञानेश्वर, काठमाडौं

कहाँ काम गर्न पाइन्छ ?

सरकारी कार्यालय
तारे होटल/होटल/रिसोर्ट
ट्राभल एन्ड टुरिजम
क्याट्रिङ म्यानेजमेन्ट
इभेन्ट म्यानेजमेन्ट
स्वउद्यम
राष्ट्रिय तथा गैरसरकारी संस्था

स्वरोजगारको अवसर

होेटल म्यानेजमेन्ट पढेर स्वारोजगार बन्न सकिन्छ । अरुको काम गर्ने भन्दा आफ्नै लगानीमा होटल खोल्न सकिन्छ । आफ्नो क्षमता अनुसार लगानी गरेर काम गर्न सकिन्छ । स्टार होटल, रिसोर्ट, क्याफे, रेस्टुरेन्ट, बार खोलेर काम गर्न सकिन्छ ।

यो क्षत्रमा यति नै कमाइ हुन्छ भन्ने छैन । स्वरोजगार हुने भएकाले आफ्नो लगानी अनुसार आम्दानी गर्न सकिन्छ । आफैं होटल खोल्न नसके अरुकोमा काम गरेर कमाउन सकिने क्षेत्र हो ।

विदेश यात्रा

होटल म्यानेजमेन्ट पढेका धेरै विखर्थी विदेश जाने गरेका छन् । होटल क्षेत्रमा राम्रो कमाइ हुने भएकाले नेपाली विद्यार्थीको रोजाइ विदेशका स्टार होटल पर्ने गरेको छ । अन्य विषय पढेका भन्दा यो विषय पढेकाको भिसा लाग्ने सम्भावना धेरै हुन्छ ।

चीन, बहराइन, हङकङ मलेसिया थाइल्यान्ड, अमेरिका, अष्ट्रेलियमा नेपाली विद्यार्थी काम र पढ्नका लागि पुगेका छन् ।

जाने खर्च भने आफैंले व्यवस्था गर्नुपर्ने हुन्छ । इन्टर्नसिपमै विदेश जान सकिने भएकाले राम्रो काम गरे विदेशी होटलले त्यही राम्रो तलबमा राख्ने सम्भावना पनि हुन्छ । अन्य विषय पढेकाले भन्दा यो विषय पढेकाले विदेशका धेरै कमाउन पनि सक्छन् ।

कस्तो रुची भएकाले पढ्ने ?

खाना पकाउनेदेखि सर्भेस गर्नेसम्मको रुची भएकाले पढ्दा राम्रो हुन्छ । मानिसलाई मिठो मिठो खान मन पर्छ । तर पकाउने टेक्निक थाहा हुदैन ।

त्यसैले विभिन्न परिकारका खाना पकाउन रमाइलो मान्नेका लागि यो कोर्स उपयुक्त हुन्छ । धेरै मानिससँग घुलमिल र भ्रमण गर्न रुची भएकाको लागि यो कोर्स राम्रो हुन्छ ।

मुस्कानसहितको सेवा हाे

बैभव न्यौपानेः कार्यक्रम प्रमुख, गोल्डेनगेट कलेज

नेपाल पर्यटनको हब हो । आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकको संख्या बढ्दो छ । बर्सेनि लाखौं विदेशी पर्यटक घुम्न, अध्ययन अनुसन्धानको लागि आउँछन् ।

छोटो सययका लागि घुम्न आउने पर्यटकको संख्या बढ्दो छ । पर्यटक बस्ने भनेको होटल, लज, रिसोर्टमा हो । पर्यटकले राम्रोे खाना, बस्न र मनोरञ्जन खोजेका हुन्छ । त्यसका लागि मिठो बोलीमा मुस्कान सहितको सेवा आवश्यक पर्छ ।

पर्यटक आउँदा र बिदाइमा गरिने सत्कार महत्वपूर्ण हुन्छ । यसले विश्वसामू नेपाललाई चिनाउने काम गर्छ ।

यी सबै विषयको व्यवस्थापन होटल म्यानेजमेन्ट पढेकाले गर्ने हो । दिनप्रतिदिन ठूला–ठूला होटल रिसोर्ट खुल्ने क्रममा छन् । विदेशका होटलमा समेत काम गर्ने अवसर भएकाले होटल म्यानेजमेन्टको महत्त्व झन बढ्ने छ ।

रोजगारको अवसर भएको क्षेत्र

सम्झना बस्न्यातः प्रिन्सिपल, आइएसटी कलेज

होटल भन्ने बित्तिकै खाना पकाउने मात्र हो भन्ने भ्रम छ । तर पछिल्लो समय होटल म्यानेजमेन्टलाई हेर्ने दृष्टिकोणमा परिवर्तन आएको छ । देशलाई आर्थिक रुपमा सम्पन्न बनाउने र रोजगारका अवसर सृजना गर्ने क्षेत्र होटल हो ।

आतिथ्य सत्कारदेखि खान बस्नसम्म राम्रो वातवरण चाहिन्छ । त्यो व्यवस्थापन गर्ने भनेको जो कोहीले गर्न सक्दैन । जसले पढेर बुझेर गरेको हुन्छ । उसले मात्र व्यवस्थापन गर्न सक्छ । होटल खोलेर मात्र हुदैन । राम्रो व्यवस्थापन हुनुपर्छ ।

पर्यटकको चाहना इच्छा पुरा गर्न सक्नुपर्छ । यदी फितलो सेवा भयो भने त्यसले नराम्रो असर पार्छ । त्यसैले होटलका लागि चाहिने दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न होटल म्यानेजमेन्टको भुमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ ।

स्वउद्यम बन्ने अवसर

शुभेक्षा सापकोटाः कार्यक्रम संयोजक, मेधावी कलेज

होटल म्यानेजमेन्ट पढेपछि हस्पिटालिटी क्षेत्रको कुनै पनि ठाउँमा काम गर्न सकिन्छ । स्वउद्यम बन्नको लागि यो उपयुक्त कोर्स हो । कृषिपछि सम्भावना बोकेको क्षेत्र पर्यटन हो । त्यसैले होटल पनि पर्यटनसँग जोडिएको छ । टप होटल खुल्ने क्रम बढ्दो छ ।

पहिले ट्रेनिङको भरमा होटलमा काम गर्ने चलन थियो । अहिले विश्वविद्यालयले कोर्सकै रुपमा पढाउन थालेपछि यो क्षेत्र राम्रो भएको छ । बेरोजगार बस्नु नपर्ने क्षेत्र भएकाले विद्यार्थीको आकर्षण पनि बढेको छ ।

होटल म्यानेजमेन्टको आकर्षण

पढ्दा पढ्दै काम र दाम हुने भएकाले होटल म्यानेजमेन्ट पढ्ने विद्यार्थीको संख्या बढ्दो छ । राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय होटलहरुमा काम गर्ने अवसरका साथै राम्रो तलब हुने भएकाले पढ्ने विद्यार्थीको संख्या बढेको छ । होटल म्यानेजमेन्ट पढेर व्यवसाय गर्नेहरु सफल पनि भएका छन् ।

हरि पाण्डेलाई सानैदेखि किचेनमा काम गर्न मन लाग्थ्यो । अन्तत उनले गोल्डेन गेट कलेमा होटल म्यानेजमेन्ट पढे । अहिले साथीहरुसँग मिलेर कटिया हाउस संचालन गरेका छन् । नबिन दाहाल ज्योती भण्डारी र उनी भएर कटिया हाउस चलाएका हुन् ।

‘होटल म्यानेजमेन्ट पढेर बेरोजगार बस्नु पर्दै,’ हरि भन्छन्, यसको सुन्दर पक्ष भनेको स्वउद्यम हो ।’ आफ्नो क्षमता अनुसार लगानी गरेर राम्रो व्यवसाय गर्न सकिने उनी बताउछन् । ‘रोजगारका लागि विदेश जनेको भीड छ । तर अध्ययन अनुसन्धान गरेर काम गर्ने हो भने नेपालमै धेरै गर्न सकिन्छ’ उनी भन्छन् ।

अन्त्यमा

सरकारले भिजिट नेपाल २०२० को घोषणा गरेको छ । होटल पनि पर्यटनसँग जोडिएको छ । पर्यटक आएपछि बस्ने भनेको होटलमै हो ।

पर्यटन प्रर्वद्धनमा होटलको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । स्थानीय र प्रदेश सरकारले पनि होटल र पर्यटन क्षेत्रको विकासलाई प्राथमिकता दिएको छ ।

त्यस्तै होटल लज रिसोर्ट क्याफे खुल्ने प्रक्रियामा छन् । अन्तर्राष्ट्रिय स्टार होटलहरुमा पनि नेपाली कामदारको माग बढ्दो छ । नेपाली इमान्दार र राम्रो काम गर्ने भएकाले विदेशीको रोजाइमा नेपाली कामदार पर्ने गरेको छ ।

देशलाई आर्थिक रुपमा समृद्ध र रोजगारको क्षेत्र होटल भएकाले होटल म्यानेजमेन्ट शिक्षालाई प्रभावकारी बनाउनु आवश्यक छ ।

प्लस टु पछिको गन्तव्यका थप सामग्री

बीएमटीः मिडियामा अवसर

वन विज्ञान : नर्सरीदेखि पर्यटनसम्म अवसर

बी फार्म : हस्पिटलदेखि कम्युनिटी फार्मेसीसम्म अवसर

एमबीबीएसको तिर्सना ‘बीएमएलटी’

डेभलपमेन्ट स्टडिज्: समृद्धि र दिगो विकासको आधार

कम्प्युटर इन्जिनियरिङ पढे अवसरै अवसर

इलेक्ट्रिकल इन्जिनियरिङ : हाइड्रोमा काम, प्रशस्त दाम

ब्याचलर इन फिल्म स्टडिज् :अभिनयदेखि निर्देशनसम्म अवसर

कम्प्युटर इन्जिनियरिङको विकल्प ‘सीएसआईटी’

लिबरल आर्ट्सः विकास बुझेपछि जागिर पक्का