पथप्रर्दशक शिक्षाको मेरुदण्डः ट्राभल एन्ड टुरिजम

A+ A A-

कक्षा १२ पछि के पढ्ने ? कुन विषय पढेकाले के पढ्न पाउँछन् ? पढेपछि के बन्ने ? के कस्ता अवसर छन् ? विषय कसरी छनोट गर्ने ? नेपालमा के कस्ता विषयको पढाइ हुन्छ ? विश्व बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न कुन विषय उपयुक्त हुन्छ ? यी र यस्तै प्रश्नलाई समेटेर कक्षा १२ उत्तीर्ण भएका विद्यार्थीलाई विषयको महत्त्व, सम्भावना, छनोट आदिका विषयमा सहयोग गर्न शिलापत्रले ‘प्लस टु पछिको गन्तव्य’ स्तम्भ सुरु गरेको हो । विद्यार्थी र अभिभावकलाई सहजीकरण गर्ने उद्देश्यले ल्याइएको यो स्तम्भ फलदायी हुने हामीले अपेक्षा गरेका छौं । आज हामीले ट्राभल एन्ड टुरिजम (BTTM), (BBA–TT) (BBTTM) ( BTTS) र ( BHTM) कोे विषयमा सामाग्री तयार पारेका छौं ।

के हो ट्राभल एन्ड टुरिजम ?

पर्यटन र पर्यटक सम्बन्धि वृहत रुपमा अध्ययन अनुसन्धान गरिने शिक्षा ट्राभल एन्ड टुरिजज हो । धार्मकि, सांस्कृतिक, प्राकृतिक, कला, रहनसहन रितिरिवाज, भेषभुषा लगायतका विषयमा अध्यन अनुसन्धानका लागि आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटक एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा आउँछन् । पर्यटकलाई सेवा सुविधा उपलब्ध गराउन सिकाइन्छ ।

प्लस टु पछिकाे गन्तव्यः आईटी र व्यवस्थापनका लागि ‘बीसीआईएस’

पर्यटकहरुले मनोरञ्जन, होटल, सञ्चार, यातायात जस्ता सेवा खेजेका हुन्छन् । पर्यटकका लागि आवश्यक पर्ने सम्पूर्ण बस्तुको व्यवस्थापन गर्न सिकाइने शिक्षा ट्राभल एन्ड टुरिजम हो । पर्यटनको क्षेत्रबाट कसरी देशलाई अर्थिक रुपमा समृद्ध बनाउन सकिन्छ भनेर पनि अध्ययन अनुसन्धान गर्ने शिक्षा ट्राभल एन्ड टुरिजम हो ।

कस्तो कोर्स हो ?

ट्राभल एन्ड टुरिजम स्नातक तहको चार वर्से कोर्स हो । जसमा आठ सेमेस्टर छ । त्रिभूवन विश्वविद्यालय र मध्यपश्चिम विश्वविद्यालयले कोर्सको नाम ब्याचलर इन ट्राभल एन्ड टुरिजम म्यानेजमेन्ट (बिटिटिएम) दिएको छ । जसमा ब्यवस्थापन र पर्यटनका विषय समावेश गरेको छ ।

पोखरा विश्वविद्यालयले ब्याचलर अफ बिजनेस एड्मिनिस्टेसन (बिबिए–टिटि) राखेको छ । यसमा बिबिएको कोर्समा थप ट्राभल टुरिजमका विषय समावेश गरिएको छ ।

प्लस टु पछिकाे गन्तव्यः

टेलिकमदेखि विद्युतीय उपकरण निर्माणसम्मको अवसर

कृषि शिक्षा, आजको आवश्यकता

लुम्बिनि विश्वविद्यालयले कोर्सको नाम ब्याचलर इन बुद्धिजम, टुरिजम एन्ड ट्राभल म्यानेजमेन्ट (बिबिटिटिएम ) राखेको छ । यसमा ट्राभल एन्ड टुरिजमका साथै बुद्धिजमका विषय पनि समावेश गरिएको छ ।

पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालयले कोर्सको नाम ब्याचलर अफ ट्राभल एन्ड टुरिजम स्टडिज् (बिटिटिएस) दिएको छ । यसमा ट्राभल एन्ड टुरिजमको व्यवस्थापनबारे अध्ययन गरिन्छ ।

काठमाडौं विश्वविद्यालयले कोर्सको नाम ब्याचलर इन हस्पिटालिटि एन्ड टुरिजम म्यानेजमेन्ट (बिएचटिएम ) दिएको छ । यसमा टुरिजमकासाथै हस्पिटालिटिका विषय समावेश गरिएको छ । नाम फरक भएपनि सबै कोर्समा व्यवस्थापन र ट्राभल एन्ड टुरिजमलाई फोकस गरिएको छ ।

कस्ता विद्यार्थीले पढ्न पाउँछन् ?

११ र १२ मा जुनसुकै विषय पढेकाले
जिपिए १.८ भन्दा माथि ल्याएको हुनुपर्छ ।
ए लेभल पढेकाले

कहाँ–कहाँ पढ्न पाइन्छ ?

त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत

नेपाल एकेडेमी अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्ट (नाथम), कालिमाटी, काठमाडौं
पब्लिक युथ क्याम्पस, धोविचौर, काठमाडौं
नेपाल कलेज अफ ट्राभल एन्ड टुरिजम म्यानेजमेन्ट (एनसिटिटिएम), रातोपुल, काठमाडौं

पोखरा विश्वविद्यालय अन्तर्गत

सिटिजन कलेज, सतदोबाटो, ललितपुर
एपेक्स कलेज, मध्येवानेश्वर काठमाडौं

मध्यपश्चिव विश्विद्यालय अन्तर्गत

ग्लोबल कलेज इन्टरनेसनल, मध्यबानेश्वर, काठमाडौं

पूर्वाञ्चल विश्वविद्यालय अन्तर्गत

काठमाडौं एकेडेमी अफ टुरिजम एन्ड हस्पिटालिटी, कालिमाटी, काठमाडौं

काठमाडौं विश्वविद्यालय अन्तर्गत

नेपाल कलेज अफ म्यानेजमेन्ट, धोविघाट ललितपुर
लिटल एन्जेल्स कलेज अफ म्यानेजमेन्ट, हात्तिबन, ललितपुर

लुम्बिनी विश्वविद्यालय अन्तर्गत

लुम्बिनी विश्वविद्यालयले पनि पढाउने गरेको छ । अन्य कलेजलाई सम्बन्धन दिएको छैन । विश्वविद्यालय आफैंले यो कोर्स संचालन गरेको छ ।

साल्बर्ज विश्वविद्यालय अन्तर्गत (Salzburg university Austria)

इन्टरनेसनल स्कुल अफ टुरिजम एन्ड होटल म्यानेजमेन्ट (आइएसटी), ज्ञानेश्वर, काठमाडौं

पढ्नु पर्ने मुख्य विषय

फन्डामेन्टल अफ टुरिजम
हस्पिटालिटी म्यानेजमेन्ट
टुरिजम इकोनोमी
सस्टेनेबल टुरिजम
इटुरिजम
एडभेन्चर टुरिजम
एकाउन्ट
मार्केटिङ

कति खर्च लाग्छ ?

चार वर्से कोर्स पूरा गर्न ४ देखि ५ लाख लाग्छ । तर क्याम्सहरुले दिने सेवा सुविधाको आधारमा केही फरक हुन्छ ।

इन्र्टनसिप/भ्रमण

इन्र्टनसिप अनिवार्य गर्नुपर्छ । ट्राभल एन्ड टुरिजम क्षेत्रको कुनैपनि कम्पनीमा गएर इन्र्टन गर्न सकिन्छ । पर्यटनसँग सम्बन्धि विषय भएकाले देशको विभिन्न ठाउँमा क्याम्पसले भ्रमण गराउने गरेका छन् । अन्तिम सेमेस्टरमा प्रोजेक्ट वर्क बनाउनु पर्नेहुन्छ ।

छात्रवृत्तिको व्यवस्था

त्रिभुवन विश्वविद्यालयले एउटा क्याम्समा एक सेमेस्टरमा ८४ जना, मध्यपश्चिम विश्वविद्यालय अन्तर्गतको क्याम्पसमा ८० जना, पोखरा विश्वविद्यालय अन्तर्गतको क्याम्पसमा पनि ८० जना र लुम्बिनी विश्वविद्यालयमा ३० जनाको कोटा निर्धारण गरिएको छ ।

प्लस टु पछिकाे गन्तव्यः

लिबरल आर्ट्सः विकास बुझेपछि जागिर पक्का

कम्प्युटर इन्जिनियरिङ पढे अवसरै अवसर

विश्वविद्यालयहरुले १० प्रतिशत छात्रवृत्तिको व्यवस्था गरेको छ । जम्म भर्ना भएका विद्यार्थीमा १० प्रतिशले छात्रवृत्ति पाउँछन् । विश्वद्यालयहरुले लिने छात्रवृत्ति परीक्षामा धेरै अंक ल्याउनेले छात्रवृत्ति पाउँछन् ।

यसका साथै क्याम्पसहरुले आफ्नो क्षमताको आधारमा अन्य विद्यार्थीलाई पनि छात्रवृत्ति दिने गरेका छन् ।

कुन क्षेत्रमा काम गर्ने ?

सरकारी कार्यालय
ट्राभल एजेन्सी
होटल
कार्गो
पथप्रदर्शक
भाषा अनुवादक
विमान कम्पनी
बैंक
फाइनान्स
ष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय गैरसरकारी संस्था

स्वरोजगारको अवसर

पर्यटनमा धेरै स्वरोजगारको अवसर छ । आफैं केही गर्छु भन्नेका लागि खालि बस्नु पर्दैन । हिमाल पहाड तराईको भ्रमणमा आउने पर्यटकलाई घुमायो भने पनि राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ ।

वर्षमा एक दुई पटक गाइडको काम ग¥यो भने पुरै वर्ष खान लगाउन पुग्ने कमाउन सकिन्छ । हिमाल आरोहणका लागि आएका विदेशी पर्यटकलाई सहयोग गरेर राम्रो आम्दानी गर्न सकिन्छ । त्यस्तै ट्राभल एजेन्सी खोल्न सकिन्छ । अरुको काम गर्दा भन्दा आफैं काम गरेर राम्रो नाम र दाम कमाउन सकिने क्षेत्र हो ।

विदेश यात्रा

ट्राभल एन्ड टुरिजम विश्वको जुनसुकै देशमा पढाइ हुन्छ । पढ्नका लागि आफ्नै खर्चमा जान चाहनले आवश्यक प्रक्रिया पूरा गरेपछि जान सकिन्छ । पढाईसँगै कामको लागि पनि जान सकिन्छ । पर्यटनसँग सम्बन्धित भएकाले विभिन्न देशको भ्रमणमा जाने अवसर मिल्छ । लामो समय पर्यटन क्षेत्रमा काम गरेका व्यक्तिलाई घुम्नको लागि विदेश जान सहज हुन्छ ।

कस्ता रुची भएकाले पढ्ने ?

ट्राभल एन्ड टुरिजम घुम्न रुची भएकाले पढ्दा उपयुक्त हुन्छ । विभिन्न ठाउँको बारेमा जानकारी लिन, विभिन्न देशको भाषासम्बन्धि चाख भएकाले यो विषय पढ्दा हुन्छ । प्रकृतिसँग रमाउने, समाज र व्यक्तिसँग घुलमिल गर्न र घुमिघुमि काम गर्न मन लाग्नेका लागि ट्राभल एन्ड टुिरजम राम्रो हुन्छ ।

पर्यटकको रोजाईमा नेपाल

हरिकृष्ण अर्यालः प्रिन्सिपल, सिटिजन कलेज

नेपाल घुम्नै पर्ने देशहरु मध्येमा पर्छ । पर्यटनको प्रचुर सम्भावना भएको देश हो । एउटै देशमा हिमाल, पहाड र तराई हेर्न सकिन्छ । त्यसैले पनि पर्यटकको रोजाईमा नेपाल पर्छ । अध्ययन अनुसन्धानका लागि नेपाल उत्कृष्ट गन्तव्य हो । विश्वसामू नेपाललाई चिनाउने भनेको पर्यटन नै हो ।

प्लस टु पछिकाे गन्तव्यः

एयर होस्टेज : थोरै खर्चमा छिटो जागिर

बीसीएः किन पढ्ने ? कहाँ पढ्ने

बीएचसीएम : सेवा पनि करियर पनि

तर पर्यटन क्षेत्र व्यवस्थित नहुँदा सोचेअनुरुप पर्यटकलाई नेपाल भित्र्याउन सकिएको छैन । पर्यटकलाई चाहिने आवश्यक संरचना बनाउन सकिएको छैन । यदी पर्यटन क्षेत्रमा विकास गर्ने हो भने देशलाई आर्थिंक रुपमा सम्पन्न बनाउन धेरै समय लाग्दैन ।

त्यसैले पर्यटन क्षेत्रको विकासका लागि दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्न ट्राभल एन्ड टुरिजम शिक्षाको महत्व छ ।

प्रकृतिक सौन्दर्यता नेपालको पहिचान

सुशान्त मरासिनीः कार्यक्रम संयोजक, ग्लोबल इन्टरनेसनले कलेज

नेपाल कला संस्कृति जातजाति भाषाभाषीले भरिपूर्ण देश हो । यहाँको भेषभुषा रहनसहन रीतिरिवाजले पर्यटकलाई लोभ्याउने गरेको छ । मनोरम प्रकृतिक सौन्दर्यता नेपालको पहिचान हो । तर पनि पर्यटन क्षेत्रको विकासमा फड्को मार्न सकिएको छैन । विश्वमा नेपालबारे प्रचार प्रसार जति हुनुपर्ने हो त्यो हुन सकेको छैन ।

ट्राभल एन्ड टुरिजम क्षेत्रबाट नै धेरै देश आर्थिक रुपमा सम्पन्न भएका छन् । तर प्रकृतिमा सम्पन्न देश भएर पनि पर्यटन क्षेत्र ओझेलमा परेको जस्तो देखिन्छ । पर्यटन क्षेत्रको समग्र विकासको लागि ट्राभल एन्ड टुरिजम शिक्षा आजको आवश्यकता हो ।

ट्राभल एन्ड टुरिजमको आकर्षण

पहिले पढेर भन्दा अनुभवको आधारमा पर्यटन क्षेत्रमा काम गर्ने चलन थियो । तर पछिल्लो वर्षमा ट्राभल एन्ड टुरिजम पढरेर नै काम गर्नेको संख्या बढेको छ । व्यवस्थित रुपमा पर्यटन व्यवसाय संचालन गर्नका लागि ट्राभल एन्ड टुरिजम पढ्ने विद्यार्थीको संख्या बढेको हो ।

पढ्दा पढ्दै काम गर्न सकिने भएकाले पनि ट्राभल एन्ड टुरिजम आकर्षणको केन्द्र बनेको हो । पढेपछि बेरोजगार बस्नु नपर्ने भएकाले ट्राभल एन्ड टुरिजम पढेको विद्यार्थीहरु बताउँछन् ।

‘ट्राभल एन्ड टुरिजम सम्भावना बोकेको क्षेत्र हो’, सिटिजन कलेजमा अध्ययनरत सरोज ढकाल भन्छन्, ‘पढेर काम गर्ने हो भने यो क्षेत्रबाट देशलाई समृद्ध बनाउन सकिन्छ ।’ अरुको भन्दा आफ्नै काम गर्न सकिने भएकाले पनि यही विषय छनोट गरेको उनी बताउँछन् ।

समय पौडेल ग्लोबल कलेजमा अध्ययनरत छन् । पर्यटनको क्षेत्रबाट नेपाललाई विश्वमा चिनाउनुकासाथै आर्थिक समृद्धिको आधार पर्यटन भएकाले यही विषय पढेको उनको भनाइ छ ।

‘पर्यटन क्षेत्रको विकास गर्ने हो भने कामका लागि विदेश जानै पर्दैन’ उनी भन्छन्, ‘यहीँ बसेर राम्रो कमाउन सकिन्छ, विदेश भनेको घुम्न जाने हो ।’

अन्त्यमा

सरकारले पर्यटन क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राखेको छ । विश्वका घुम्न लायक उत्कृष्ट गन्तव्यमा हरेक वर्ष नेपाल पर्ने गरेको छ । त्यसैले सरकारले भिजिट नेपाल २०२० को घोषणा गरेको छ । २० लाख पर्यटक नेपाल भित्र्याउने सरकारको लक्ष्य छ ।

स्थानीय र प्रदेश सरकारले पनि पर्यटनको विकासका लागि विभिन्न कार्यक्रम संचालन गरेका छन् । पर्यटन उद्योग नेपालमा सम्भावना बोकेको उद्योग हो । विदेशी मुद्रा र राजस्व संकलनको स्रोत पनि हो । नेपाल धर्म, कला, संस्कृति प्रकृति, इतिहास, आर्टले भरिपूर्ण छ ।

पर्वतारोहण, साहसिक पर्यटन र वातावरणीय पर्यटनका लागि नेपाल गन्तव्यमा पर्दछ । विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा यही देशमा छ । त्यस्तै कञ्चनजंघा, गौरीशंकर, मनास्लु, अन्नपुर्ण जस्ता हिमालहरु नेपालको गौरव हो ।

प्लस टु पछिकाे गन्तव्यः

कम्प्युटर इन्जिनियरिङको विकल्प ‘सीएसआईटी’

प्लस टु पछि के पढ्ने ? परामर्श घरैमा

हिमाल आरोहण, प्याराग्लाइडिङ तथा बञ्जी जम्पीङ जस्ता साहसिक गतिबिधीहरुका लागि नेपाल पर्यटको रोजाइमा पर्ने गरेको छ । राष्ट्रिय निकुञ्ज, संरक्षण क्षेत्र, आरक्षहरु पनि थुप्रै पाइन्छन् ।

नदीनाला झरना, ताल, मठ मन्दीर, चैत्य, गुम्बा, मस्जिद, गुफा यहाको धरोहर हुन । शान्तिका अग्रदुत गौतम बुद्ध र ऋषिमुनिहरुको देश भनेर विश्वसामू फैलिएको छ । धार्मिक तिर्थयात्राका लागि विश्वभरका नागरिक नेपाल आउँछन् ।

नेपाल कला, सस्ंकृति, जात जाति, भाषा, धर्म लगायतका पक्षमा भरिपूर्ण छ । नेपाल अवलकोन र अनुसन्धानको लागि महत्वपूर्ण मानिन्छ । रोजगार र गरीबी न्यूनिकरणका लागि पर्यटन व्यवसाय महत्वपूर्ण मानिन्छ । त्यसैैले पर्यटनको व्यवस्थापन गर्न ट्राभल एन्ड टुरिज शिक्षालाई प्रभावकारी बनाउनु आवश्यक छ ।

प्लस टु पछिको गन्तव्यका थप सामग्री