के चिनियाँ राष्ट्रपतिको रुस भ्रमणले युक्रेन युद्ध रोक्न मद्दत पुग्ला ?

चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ र रुसी समकक्षी भ्लादमिर पुटिन (तस्बिर: सिन्ह्वा)

A+ A A-

चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङ सोमबार रुस पुग्नेछन् । उनले मार्च २० देखि २२ सम्म रुसको राजकीय भ्रमण गर्ने पक्का भएको चिनियाँ विदेश मन्त्रालयले शुक्रबार नै जनाइसकेको छ ।

चीनले रुस–युक्रेनबीच जारी युद्ध रोक्न भूमिका खेल्न सक्ने संकेत गरेकै समयमा यो भ्रमण हुन लागेको हो । क्रेमलिनले पनि एक विज्ञप्तिमा सीको भ्रमणका क्रममा दुई राष्ट्रले आफ्नो व्यापक साझेदारी र रणनीतिक अन्तर्क्रियाको थप विकासका बारेमा छलफल गर्ने जनाएको छ ।

रुसी विदेश मन्त्रालयका अनुसार यस भ्रमणका क्रममा केही महत्त्वपूर्ण द्विपक्षीय दस्तावेजमा पनि हस्ताक्षर हुनेछ । चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता वाङ वेनबिनले सीको भ्रमण विश्व शान्ति प्रवर्द्धनका लागि पनि भएको बताएका छन् ।

‘हामी यो विश्वास गर्छौं कि राजनीतिक अन्तर्क्रिया मात्र त्यो माध्यम हो, जसले द्वन्द्व र असमझदारीलाई समाधान गर्न सक्छ । तरबार देखाएर, एकतर्फी प्रतिबन्ध लगाएर कडा दबाब दिएर तनाव मात्र बढ्छ । जसले विरोधाभाषहरूलाई गहिरो बनाउँछ, यस्ता कार्य विश्वका कैयौँ देशको चाहना र अपेक्षा होइन’, वाङले भनेका छन्, ‘चीनले युक्रेन संकटजस्ता अन्तर्राष्ट्रिय र जल्दाबल्दा क्षेत्रीय मुद्दाहरूमा आफ्नो वस्तुनिष्ठ र निष्पक्ष अडानलाई समर्थन गर्नेछ र संकटको राजनीतिक समाधानमा रचनात्मक भूमिका खेल्नेछ ।’

चिनियाँ नवनियुक्त विदेशमन्त्री चीन गाङले युक्रेनका सकमक्षी दिमित्रो कुलेबासँग गत बिहीबार मात्र रुस र युक्रेनबीच शान्तिवार्ताको प्रस्ताव राखेका थिए । त्यसकै भोलिपल्ट शुक्रबार सीले रुसको भ्रमण गर्ने विषय सार्वजनिक भएको थियो ।

चिनियाँ विदेश मन्त्रालयका अनुसार मन्त्री गाङले युक्रेन र रुसले वार्ताका लागि ढोका खुला राख्ने र राजनीतिक समाधानको ढोका बन्द नगर्ने चीनको आशा रहेको बताएका थिए । यस्तै, युक्रेनी विदेशमन्त्री कुलेबाको भनाइ उद्धृत गर्दै चीनको मन्त्रालयले भनेको थियो, ‘मन्त्री कुलेबाले चीन युक्रेनका लागि महत्त्वपूर्ण साझेदार मात्र नभएर अन्तर्राष्ट्रिय मामिलामा अपरिहार्य प्रमुख शक्ति पनि हो भनेका थिए ।’

उता कुलेबाले पनि टेलिफोन वार्ताबारे ट्वीटरमा लेखेका छन्, ‘हामीले क्षेत्रीय अखण्डताको सिद्धान्तको महत्त्वबारे छलफल गर्‍यौँ र चिनियाँ विदेशमन्त्री गाङले आक्रमण अन्त्य गर्न जेलेन्स्कीको ‘शान्ति सूत्र’ स्थापना गर्ने महत्त्वमा जोड दिनुभयो ।’

मार्च १० मा मात्र चीनकै मध्यस्थतामा इरान र साउदी अरबले कूटनीतिक सम्बन्ध पुनःस्थापना गर्न सम्झौता गरेका थिए । त्यसको केही समयमै चीनले यतिबेला रुस र युक्रेनबीच शान्तिवार्ता हुनुपर्ने आह्वान गरिरहेको छ ।

इरान र साउदीबीच कूटनीतिक सम्बन्ध पुनःस्थापना हुँदा युक्रेनले दुवै राष्ट्रलाई शुभकामना पनि दिएको थियो । विकसित घटनाक्रमलाई नियाल्दा यतिबेला चीनले रुस र युक्रेनबीचको द्वन्द्व अन्त्य गर्न भूमिका खेल्नसक्ने अनुमान सुरु भएको छ ।

फुदान युनिभर्सिटीका रूसी मामिला विशेषज्ञ फेङ युजुनका अनुसार रुस र युक्रेनबीच शान्ति वार्तालाई प्रवर्द्धन गर्ने चीनको इच्छा छ । उनी भन्छन्, ‘यद्यपि, यस मुद्दाको समाधान चीनको इच्छा र क्षमताभन्दा स्वतन्त्र छ किनभने यो विषय रुस र युक्रेनको इच्छामा निर्भर गर्दछ ।’

लान्झाउ युनिभर्सिटीस्थित इन्स्टिट्युट फर सेन्ट्रल एसियन स्टडिजका पूर्वनिर्देशक याङ सु पनि चिनियाँ विदेशमन्त्री र युक्रेनी समकक्षीको फोनवार्तालाई सकारात्मक कदम ठान्छन् । उनी भन्छन्, ‘युद्धविराम र शान्ति वार्ताको चीनको प्रवर्द्धन झन् सकारात्मक र स्पष्ट भएको छ जसले द्वन्द्व रोक्न थप सक्रिय भूमिका खेल्नसक्छ ।’

चीन र रुसले बारम्बार आफ्नो व्यापारसँगै हरेक सम्बन्धको सीमा नै नभएको बताउँदै आएका छन् । चीनको रुससँग बलियो साझेदारी छ । यद्यपि, रुसको आक्रमणपछि पनि चीनले युक्रेनसँग सञ्चार र अन्तर्क्रिया कायम राखेको छ ।

गत महिना जर्मनीमा चीनका पूर्वविदेशमन्त्री वाङ यीले पनि युक्रेनी विदेशमन्त्री कुलेबासँग भेट गर्दै शान्ति वार्ताको आह्वान गरेका थिए । वाङले भनेका थिए, ‘चीन सधैँ शान्ति र वार्ताको पक्षमा छ र शान्तिको आह्वान र वार्तालाई प्रवर्द्धन गर्न हामी जोड दिन्छौँ ।’

सो भेटको एक हप्तापछि अर्थात् रुस–युक्रेन युद्ध सुरु भएको एक वर्ष हुन लाग्दा फेब्रुअरी २४ मा चीनले १२ बुँदे धारणा ‘पोलिटिकल रिजोलुसन अफ द युक्रेन क्राइसिस’ सार्वजनिक गर्दै युद्ध अन्त्यको माग गरेको थियो ।

चिनियाँ राष्ट्रपति सी चिनफिङले मस्को भ्रमणको अतिरिक्त आफ्ना युक्रेनी समकक्षी भोलोदिमिर जेलेन्स्कीसँग पनि छलफल गर्ने तय भएका रिपोर्टहरू सार्वजनिक भएका छन् ।

सांघाई एकेडेमी अफ सोसल साइन्सका रसियन एन्ड सेन्ट्रल एसियन स्टडिजका निर्देशक पान दावेई रुस भ्रमणका क्रममा सीको एजेन्डा युक्रेन युद्ध पनि हुने बताउँछन् ।

यद्यपि लान्झाउ युनिभर्सिटीस्थित इन्स्टिच्युट फर सेन्ट्रल एसियन स्टडिजका पूर्वनिर्देशक याङ सु भने रुस र युक्रेनबीचको युद्ध समाधानमा मद्दत गर्न सी सक्षम छन् भनेर आशावादी छैनन् । उनका अनुसार रुस–युक्रेन युद्ध इरान र साउदी अरेबियाबीचको द्वन्द्वजस्तो छैन ।

रुस र युक्रेन अझै सक्रिय रूपमा युद्धमा छन् भने साउदी र इरानको अवस्था फरक थियो । वासिङ्टनस्थित थिंक ट्यांक संस्था स्टिमसन सेन्टरका चीन कार्यक्रम निर्देशक युन सन भन्छन्, ‘साउदी अरेबिया र इरान वास्तवमा वार्ता गर्न र सम्बन्ध सुधार गर्न चाहन्थे, रुस र युक्रेन भने कम्तीमा अहिलेका लागि वार्ता गर्न चाहँदैनन् ।

रुसी सेनाहरू युक्रेनबाहिर निस्किएको खण्डमा मात्र शान्ति वार्ता सम्भव भएको युक्रेनले गतवर्षदेखि नै बताउँदै आएको छ ।

(एससीएमपीमा प्रकाशित सामग्रीको भावानुवादः सविन राई)

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत ५, २०७९ १५:००