नेपालकाे 'वुहान' कहलिएकाे भुल्केले यसरी जित्याे काेराेना

कोभिड-१९ को विश्वव्याधि, फैलिँदो संक्रमण र मृत्युका खबरले बितेका सात महिना नेपाली जनजीवन नराम्ररी खल्बलियो । आर्थिक-सामाजिक सम्बन्धहरू तहसनहस भए । खबर नै नबनेका घरघरका संकट त कतिकति ! यो स्थिति कहिलेसम्म लम्बिने हो, अनुमान गर्न कठिन छ । आम नागरिकलाई महामारीबाट जोगाउन र अहिलेका संकट पार लगाउन सरकार करिब-करिब असफलजस्तै देखियो ।

यस्तोमा बादलमा चाँदीको घेरा बनेका केही त्यस्ता पात्रहरू हामीले खोजेका छौँ, जसले चरम निरासाका बीच पनि आशाको सञ्चार गरेका छन् । चौतर्फी नकारात्मक खबरका बीच सकारात्मक सन्देश प्रवाह गरेका छन् । यस वर्षको दसैँ विशेषमा हामी तिनै आशाका आधारशिला पस्किनेछौँ । - सम्पादक

डिसेम्बर २०१९ मा चीनको वुहानमा देखिएको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) केही महिनाभित्रै संसारभर फैलियो । नयाँ वर्षको तामझाम हुने बेला कोभिड प्रसार रोक्न विश्वका धेरै मुलुकले ‘लकडाउन’जस्तो कठोर उपाय अपनाउनुपर्‍यो ।

नेपालमा दुई जनामा संक्रमण पुष्टि भएको अवस्थामा ११ चैतदेखि लकडाउन गरियो । त्यसपछि पनि फाट्टफुट्ट संक्रमित भेटिइरहेका थिए । लकडाउनको झण्डै एक महिनामा देशभर संक्रमितको संख्या १८ पुगेको थियो ।

जनमानसमा त्रास झनै बढ्दो थियो । यही बेला ५ वैशाखमा उदयपुरको त्रियुगा नगरपालिका- ३, भुल्केमा एकै पटक १२ जनामा संक्रमण पुष्टि भयो । उदयपुरमा मात्रै ३३ जनामा फैलिन कोभिडले एक हप्ता पनि लगाएन । देशभर संक्रमितको संख्या ५८ पुग्दा ३३ जना त उदयपुरका मात्रै थिए । स्मरणीय छ, कोरोना त्रासका कारण यस बेला उदयपुरवासी उपचारसहितका अत्यावश्यक सेवा र दैनिक खाद्यवस्तु पाउनबाट समेत करिब वञ्चित हुनुपरेको थियो ।

त्यस बेला उदयपुरलाई कसैले ‘नेपालको वुहान’ भने त कसैले ‘कोरोना हब’, ‘हटस्पट’को संज्ञा दिए । तर, नेपालका ७७ जिल्लामध्ये सबैभन्दा बढी संक्रमित भएको उदयपुरले झण्डै डेढ महिनामै कोरोना संक्रमितको संख्या शून्यमा झारिदियो ।

यसमा खासगरी त्रियुगा नगरपालिकाका नगरप्रमुख बलदेव चौधरीसहितका जनप्रतिनिधि र स्वास्थ्यकर्मीको भूमिका महत्त्वपूर्ण रह्यो । हुन त, धेरैले नगरप्रमुख चौधरीकै असावधानीले कोरोना फैलिएको भन्दै आलोचना पनि नगरेका होइनन् । तर, संक्रमितको संख्या बढ्दै जाँदा चौधरीले खेलेको भूमिका र अपनाएका सुरक्षाका उपायहरू देशकै लागि अनुकरणीय बन्न पुग्यो । धेरैले ‘भुल्के मोडल’ भनेर त्रियुगा नगरपालिकाले अपनाएका उपायहरू पछ्याएका थिए ।

जिल्ला अस्पताल उदयपुरका प्रमुख डा. जीवनारायण मण्डल खासगरी जनप्रतिनिधि र स्वास्थ्य कार्यालयको भूमिका नै छिटोभन्दा छिटो संक्रमण रोक्न महत्त्वपूर्ण सावित भएको बताउँछन् । ‘दोषारोपणतिर नलागी जनप्रतिनिधि र स्वास्थ्यकर्मी काममा लाग्नुभयो, क्वारेन्टाइन निर्माण तथा व्यवस्थापनमा ढिलाइ गरिएन, नागरिकले पनि राम्रै साथ दिए’, मण्डल भन्छन्, ‘नेतृत्वको कुशलता र नागरिकको साथले नै उदयपुर सम्भावित ठूलो क्षतिबाट जोगियो भन्ने लाग्छ ।’

स्वास्थ्य कार्यालय उदयपुरका प्रमुख मोहन सुवेदी संक्रमण रोकथामको प्रयासमा दिनरात खटेर काम गरेको स्मरण गर्छन् । ‘देशमै पहिलो पटक एकैदिन १२ संक्रमित भेटिनेबित्तिकै हामी झस्किएका थियौँ, एक हप्ता बित्न नपाउँदै संक्रमित ३३ पुगिहाल्यो’, उनले भने, ‘सुरुमा त हामी आत्तियौँ यद्यपि, रोकथामका लागि काम गर्न बिलकुल ढिला गरेनौँ ।’

उनका अनुसार १२ जनाको रिपोर्ट पोजिटिभ आउनेबित्तिकै भुल्केलाई सिल गरियो । कन्ट्याक्ट ट्रेसिङमा विल्कुल ढिलाइ गरिएन । कोरोना संक्रमितको सम्पर्कमा आएकाहरूको स्वाब नमुना लिएर परीक्षणका लागि विराटनगर पठाइयो । पोजिटिभ रिपोर्ट आएकाहरूलाई विराटनगरस्थित कोसी कोभिड अस्पतालको आइसोलेसनमा राखियो । नेगेटिभ आएकाहरूलाई सिधै घर जान नदिएर संस्थागत क्वारेन्टाइनमा राखियो र १४ दिनपछि पुनः परीक्षण गरियो ।

‘यस पटक नेगेटिभ आउँदा पनि थप सात दिन राखेर लक्षण विचार गर्‍यौँ । लक्षण नदेखिएकाहरूलाई घर पठायौँ र होम आइसोलेसनमा बस्न भन्यौँ’, सुवेदीले भने ।

नगरप्रमुख चौधरीसहितका जनप्रतिनिधिको सक्रियता र रणनीतिकै कारण भुल्केमा कोरोना रोकथाम सम्भव भएको उनी बताउँछन् । भन्छन्, ‘जिल्लाको सबैभन्दा बढी जमघट र गतिविधि हुने ठाउँ हो गाईघाट, यहाँ थोरै हेलचेक्र्याइँ, कमजोरी भएको भए उदयपुर मात्र होइन, आसपासका जिल्लामा समेत कोरोना फैलिन्थ्यो ।’

स्थानीय पत्रकार विश्वराज तामाङ पनि भुल्केमा कोरोना नियन्त्रण गर्न प्रशासन र जनप्रतिनिधिको भूमिका नै महत्त्वपूर्ण मान्छन् ।

लकडाउनका माझ भुल्केस्थित जामे मस्जिदमा भारत तथा विराटनगरबाट १२ जनाको जमाती समूह आएर बसेको थियो । ‘उनीहरू सप्तरीमा भएको मुस्लिम सम्मेलनमा सहभागी भएर विभिन्न मस्जिदकाे भ्रमण गर्दै उदयपुर आइपुगेका रहेछन्’, पत्रकार तामाङले भने, ‘स्थानीय प्रशासनले उनीहरूमाथि उच्च निगरानी राख्यो भने जनप्रतिनिधिले तत्कालै परीक्षण र कन्ट्याक्ट ट्रेसिङका लागि पहल थाले ।’

उनी अगाडि भन्छन्, ‘भुल्केमा कोरोना संक्रमित फेला परेलगत्तै भुल्केलाई सिल गरी कडा निगरानी र सुरक्षा घेराभित्र राखेर प्रभावित क्षेत्रका नागरिकको कोरोना परीक्षण गरिएको थियो ।’

स्थानीय जनप्रतिनिधि, प्रशासन, प्रदेशका मुख्यमन्त्री शेरधन राई, सामाजिक विकासमन्त्री र भुल्के क्षेत्रका नागरिकहरूबीच निरन्तरको समन्वयले नै झण्डै डेढ महिनामा भुल्केको अवस्था सामान्य बनाउन सम्भव भएको थियो ।

संक्रमित बढ्दै गर्दा प्रदेश हुँदै केन्द्रसम्म आइपुगेका थिए मेयर चौधरी । ‘भुल्केलाई सिल मात्रै होइन, मुभमेन्ट हुन नदिन कर्फ्यु लगायौँ’, चौधरी भन्छन्, ‘यहाँसम्म कि, भुल्के सिल गरिएपछि गाईभैँसीलाई दानापानी गोठमै पुर्‍याइदियौँ । दूध, तरकारी नगरपालिकाले नै किनिदियो, कतिपय अवस्थामा चामल घरमै पठाइदियौँ । वल्लो घरबाट पल्लो घर पनि जानु नपर्ने स्थिति निर्माण गरिदियौँ ।’

कोरोना रोकथामको प्रयासमा अन्य रोगले नगरवासी समस्यामा नपरून् भनेर त्यसअवधिमा स्वास्थ्य शिविरसमेत सञ्चालन गरिएको उनले बताए ।

मेयर चौधरीका अनुसार १५ दिनभित्र प्रभावित क्षेत्रका १५ सय जनाको पीसीआर गरिएको थियो । ‘सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा के भने, यहाँ कोरोना केही होइन भन्ने र कोरोना महामारी हो, अब सबै सकिन्छ भन्ने दुवै पक्ष मिलेर काम गर्‍यौँ’, उनले भने ।

जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालय उदयपुरका अनुसार अहिलेसम्म कोरोना संक्रमितको संख्या १ सय ५९ पुगेको छ । यीमध्ये १ सय १४ जना निको भइसकेका छन् भने सक्रिय संक्रमितको संख्या ४४ छ । २५ असाेजमा त्रियुगा– १० का ६६ वर्षीय मोहन मगरको मृत्युपछि कोरोना संक्रमण पुष्टि भएको थियो ।

‘मेरै सवारीचालकलाई कोरोना संक्रमण भएको छ’, मेयर चौधरीले भने, ‘तर, विगतजस्तो त्रास छैन । भुल्केवासीले सावधानी भने राम्रोसँग अपनाइरहेका छन् ।’

आशाका आधारशिला- १ : नेपालकाे 'वुहान' कहलिएकाे भुल्केले यसरी जित्याे काेराेना

आशाका आधारशिला- २ : काेभिड संक्रमित मेयर, जसले वीरगञ्जलाई ठूलो क्षति हुनबाट जोगाए

आशाका आधारशिला-३ : लकडाउनमा महावीर पुनका १३ आविष्कार

आशाका आधारशिला- ४ : लिली थापा : जसले लकडाउनमा ६० हजार गरिबकाे हातमुख जाेडिदिइन्

आशाका आधारशिला-५ : खुलामञ्चलाई विपन्नकाे भान्साघर बनाउने सारथि

आशाका आधारशिला-६ : आर्यघाटकी सपना जसले कोरोनाकालमा पनि सड्नबाट बचाइन् शवहरूलाई

आशाका आधारशिला-७ : तेजिलाे तिलोत्तमा : कोरोना लडाइँको मोडल अभ्यास

आशाका आधारशिला-८ : एसिड छ्यापिएकाहरू अस्पतालबाटै गुहार्छन्- 'उज्ज्वल अंकल आइदिनुपर्‍यो'

प्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक १, २०७७ १३:४५