इलामको उपचुनावः ‘ओभर कन्फिडेन्ट’ र गलत पूर्वानुमानले हारेको कांग्रेस

A+ A A-

२०७९ को संघीय चुनावमा कांग्रेसका उम्मेदवार डम्बरबहादुर खड्का ११४ मतले एमालेका उम्मेदवार सुवाचन्द्र नेम्वाङसँग पराजित भएका थिए । नेम्वाङ ३० हजार २० मत ल्याएर निर्वाचित हुँदा खड्काले २९ हजार ९ सय ६ मत पाएका थिए ।

२६ भदौ २०८० मा नेम्वाङको निधन भयो र सो क्षेत्रमा १५ वैशाख २०८१ मा उपचुनाव भयो । उपचुनावमा कांग्रेसबाट खड्का नै मैदानमा आए भने एमालेले सुवासका छोरा सुहाङलाई मैदानमा उतार्‍यो । डम्बर र सुहाङबाहेक अन्य १७ जना पनि प्रतिस्पर्धामा थिए ।

११४ मतले चुनाव हारेको पीडा बिर्साउन मैदान प्रवेश गरेका डम्बरको टिकट ‘लक’ गर्न सहज थिएन । उनलाई टिकट दिन सभापति शेरबहादुर देउवा तयार थिए । तर, पार्टीका इतर समूहका नेता अन्तिमसम्म तयार थिएनन् । पार्टीको संसदीय बोर्ड र केन्द्रीय कार्यसम्पादन समिति बैठक स्थगित गर्दै देउवाले आफ्नो निवास बूढानीलकण्ठमा टिकट बाँड्न ‘क्लोज क्याम्प’ राखे । ४ दिने क्याम्पमा अरु नेताले जे भने पनि सभापति देउवाले भनिरहे ‘११४ ले हारेको छ ...११४ ले । डम्बर नै हुनुपर्छ ।’

इलाम २ उपचुनाव: कांग्रेसलाई दिनभर जुलुसमा हिँडेका कार्यकर्ताले भोट हाल्दैनन् कि भन्ने डर

२० चैतको बूढानीकलण्ठ बैठकमा उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का नेता ज्ञानेन्द्र कार्कीलगायतका संस्थापन समूहका नेताहरू खड्काको पक्षमा अडान राखिरहेका थिए । तर, सोही दिन देउवासँग इतर समूहका नेता डा. शेखर कोइराला कड्किएका थिए । ‘इलामको सवालमा सबैले भेषराजले जित्छ भन्दै छन् । तपाईं किन बुझ्नुहुन्न ? भेषराजलाई टिकट दिनुभयो भने ठीक छ, होइन भने जित-हारको जिम्मा तपाईं नै लिनुस्,’ देउवालाई यति भनेर शेखर बाहिरिएका थिए ।

२२ चैतमा कांग्रेसले डम्बरलाई टिकट दिने निर्णय गरेको थियो । त्यो दिन बिहान कांग्रेसको तल्लो तहबाट केन्द्रमा सिफारिस भएका सातै जना आकांक्षी बूढानीकण्ठ पुगेर भनेका थिए, ‘जसलाई टिकट दिए पनि हामी जिताउन लागि पर्छौं ।’

अरू दलले घरदैलाे थाल्दा कांग्रेस कार्यकर्तामा छटपटी, उम्मेदवार छान्न नेताको गलफती

२४ चैतमा उम्मेदवारी दर्ता भयो । कांग्रेसले उपचुनावमा चर्को भाषणबाजी गरेर मतदातालाई दिक्क नलगाउने नीति लिएको थियो । अर्को कांग्रेसको आकलन थियो, जातीय मुद्दा चर्को सुनिएको प्रदेशमा जातीय उम्मेदवार धेरै छन् । त्यसरी भोट बाँडिदा एमालेले उम्मेदवार बनाएको सुहाङको मत पनि बाँडिने र तुलनात्मक रूपमा चुनाव जित्न सहज हुने विश्लेषण बूढानीलकण्ठको थियो ।

त्यो बुझाइ कांग्रेसलाई भारी पर्‍यो । टिकट बाँड्नुअघि गोप्य रूपमा गरिएको सर्वेक्षणमा पनि कांग्रेसले चुनाव जित्ने आकलन गरेको थियो । चुनावी नतिजाले कांग्रेसलाई आफ्नै सर्वेक्षण भारी देखाएको छ ।

३० वर्षपछि इलाम २ मा इतिहास दोहोर्‍याउन कांग्रेसलाई के–के छन् चुनौती ?

कांग्रेसले नजरअन्दाज गरेको विषय भनेको समयमा टिकट फाइनल गर्ने विषय हो । २० चैतमा देउवा निवास बूढानीलकण्ठमा कार्यकर्तामा पार्टीले समयमा टिकट नबाँड्दा छटपटी देखिएको थियो । त्यतिबेला नेतृत्व भने ढिलो पुगे पनि सबै कुरा मिलाएर बाटो खाली गरेर पुग्दा सहज हुन्छ भन्ने मनस्थितिमा थियो ।

कांग्रेसले टिकट ढिला फाइनल गर्दा अन्य पार्टीका उम्मेदवार घरदैलोमा पुगेर मत माग्न व्यस्त थिए । चुनावी प्रसारका क्रममा कांग्रेसलाई पार्टीमा एक मत छैन कि भन्ने शंका लाग्यो । टिकटका आकांक्षी आचार्यले सार्वजनिक मञ्चमा डम्बरको पक्षमा खुलेर मात्र लागेनन् रातदिन प्रचारमा हिँडे । केन्द्रीय सरकारबाट प्रतिपक्षमा पुगेको कांग्रेसलाई पार्टी एकढिक्का रहेको सन्देश मात्र दिनु थिएन प्रतिष्ठाको विषय पनि थियो उपचुनाव ।

पार्टी संगठनको मत आउँदैन कि भन्ने शंका रहेको कांग्रेसमा इतर समूहका नेता डा. शेखर कोइरालाको अड्डा इलाममा थियो । उनले डम्बरलाई जिताउन निर्देशन पनि दिएका थिए । ४ वैशाखमा माङसेबुङ गाउँपालिकाको लारुम्बामा रहेका धर्मगुरु आत्मानन्द लिङ्देनलाई भेट्न पुगेका थिए । त्यो मत फकाउने कार्यकर्ताको आग्रहअनुसार शेखरको काम थियो ।

महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मालाई चुनावी कमान्डर बनाएर कांग्रेसले खटाएको थियो । अर्का महामन्त्री गगन थापा पटक-पटक इलाम पुगेर भाषण गरेका थिए । डम्बरलाई टिकट दिलाउन केन्द्रमा मरिहत्ते गरेर लागेका उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का इलाम गएनन् भने अर्का उपसभापति धनराज गुरुङ पुगेका थिए ।

२०७९ को चुनावमा सुवास नेम्वाङ ३० हजार २० मत ल्याएर निर्वाचित हुँदा खड्काले २९ हजार ९ सय ६ मत पाएका थिए । त्यो मतमध्ये ७ देखि १० प्रतिशत मत काटिने अनुमान पनि कांग्रेसलाई भारी पर्‍यो । कांग्रेसको अनुमान-अनुसार डम्बरले करिब २७ हजार मत पाउने थिए । जातीय भोट बाँडिने र एमालेमा सुहाङलाई टिकट दिँदा असन्तुष्टि रहेकाले त्यसको प्रत्यक्ष फाइदा रहने अनुमान पनि कांंग्रेसलाई भारी पर्‍यो ।

बाबुसँग पराजित भएका डम्बर उपचुनावमा छोरासँग पराजित हुन पुगे । विजयी भएका सुहाङले २७ हजार ७७२ मत प्राप्त गरे । यो संख्यमा हेर्दा कांग्रेसले पाउने र जित्न पर्याप्त भनेको मत हो । डम्बर ५ हजार ८३० मतले पछि परे । उनले २१ हजार ९४२ मत ल्याए । त्यस्तै, पहिचान पक्षधरका उम्मेदवार डकेन्द्रसिंह लिम्बूले ११ हजार ४ सय ५७ मत ल्याउँदा रास्वपाका मिलन लिम्बूले ५ हजार ५० मत ल्याए ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, वैशाख १८, २०८१ ०९:४३