३० वर्षपछि इलाम २ मा इतिहास दोहोर्‍याउन कांग्रेसलाई के–के छन् चुनौती ?

A+ A A-

१५ वैशाखमा इलाम २ मा हुने उपचुनावका लागि जित्ने उम्मेदवार भन्दै नेपाली कांग्रेसले डम्बर खड्कालाई अघि सारेको छ । कांग्रेसको इलाम २ क्षेत्रीय कार्यसमिति, प्रदेश प्रतिनिधि र महाधिवेशन प्रतिनिधिको ६ चैतको संयुक्त बैठकले सात जनाको नाम सिफारिस गरेको थियो । सिफारिस हुनेहरूमा भेषराज आचार्य, डम्बरबहादुर खड्का, केशव थापा, रमेश लिङ्देन, चन्द्रमाया लिम्बू, शान्तिकला राई तामाङ र नगेन्द्र कुमाल थिए । उम्मेदवार बनेका खड्का २०७९ को चुनावमा एमाले नेता सुवास नेम्वाङसँग पराजित भएका थिए ।

तीन दशकपछि इलाम २ मा कांग्रेसले योपटक चुनाव जित्ने सम्भावना मात्र देखेको छैन, इतिहास दोहोर्‍याउने दाबी गरेको छ ।

२४ चैतमा उम्मेदवारी मनोनय हुने कार्यतालिका भए पनि अन्य दलहरू उम्मेदवार चयन गरी मैदानमा होमिइसकेका छन् । तर, कांग्रेस उम्मेदवार भने बल्ल काठमाडौंबाट टिकट लिएर इलाम ओर्लंदै छन् ।

एमालेले स्वर्गीय सुवास नेम्वाङ सुपुत्र सुहाङ नेम्वाङलाई ११ चैतमा उम्मेदवार बनाउने निर्णय गरेको थियो । माओवादीले धिरेन्द्र शर्मालाई १९ चैतमा उम्मेदवार बनाउने निर्णय गरेको थियो । रास्वपाले १४ चैतमा मिलन लिम्बूलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । सोही दिन एकीकृत समाजवादीले जितबहादुर राईलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । राप्रपाले १५ चैतमा लक्ष्मी गुरुङलाई उम्मेदवार बनाएको थियो ।

कोशी प्रदेशको नाम सच्याउन माग गर्दै आन्दोलनरत पहिचान पक्षधरका तर्फबाट ६८ वर्षे डकेन्द्रसिंह थेगिम उम्मेदवार छन् । विभिन्न ४१ संस्थाले उनलाई साझा उम्मेदवार बनाएका छन् । किराँत याक्थुङ चुम्लुङ र किराँत राई यायोक्खासहितका संस्थाले उनलाई समर्थन गरेका छन् । जनमत पार्टीले प्रेमदीप लिम्बूलाई उम्मेदवार बनाएको छ ।

उनीहरू तीव्र गतिमा घरदैलोमा लागेर मतदाताको मत जित्ने अभियानमा हुँदा कांग्रेसले ढिला गरी उम्मेदवार तय गरेको छ । कार्यकर्ताले मंगलबार सभापति देउवानिवास बूढानीलकण्ठमा छिटो उम्मेदवार टुंगो लगाउन दबाब दिएका थिए । उनीहरू पार्टीले ढिलो निर्णय गरेकोमा आक्रोशित देखिन्थे । अरु पार्टी घरदैलोमा पुगिसक्दा कांग्रेसले उम्मेदवार छान्न अलमल गर्‍यो, यसले चुनाव जित्न अप्ठ्यारो पर्दैन भन्ने शिलापत्रको प्रश्नमा कांग्रेस महामन्त्री गगन थापा भन्छन्, ‘अलगअलग गएपछि जति अगाडि गए पनि केही हुन्न । एक भएर गयो भने ढिलो गए पनि नतिजा हाम्रो पक्षमा आउँछ ।’

कांग्रेसले पछिल्लोपटक २०५१ सालमा इलाम २ मा चुनाव जितेको थियो । त्यतिबेला मध्यावधि चुनावमा कुलबहादुर गुरुङले चुनाव जितेका थिए । उनले एमालेका मणि सुब्बालाई हराएका थिए । त्यसयता सो क्षेत्रमा एमालेका सुवास नेम्वाङले चुनाव जित्दै आएका थिए । गत २६ भदौमा उनको निधन भएपछि सो क्षेत्रमा उपचुनाव हुन लागेको हो ।

२०८४ सालका लागि अहिलेको उपचुनाव प्रारम्भिक सर्वेक्षण हुने राजनीतिक विश्लेषकहरू बताउँछन् । पछिल्लो उपचुनावमा तनहुँ र चितवनमा पराजित हुन पुगेको कांग्रेस इलाममा ३० वर्षपछि इतिहास दोहोर्‍याउन चाहन्छ ।

पार्टीको अवस्था राम्रो भएको कांग्रेस नेताहरू बताउँछन् । ‘तनहुँमा हारेको कांग्रेसको नकारात्मक छाप हटाउन हामी तल्लीन छौँ,’ कांग्रेस इलामका सचिव निरोज खड्कीले शिलापत्रसँग भने ।

रास्वपाको चुनौती

रास्वपाले पछिल्लो उपचुनावमा तनहुँ १ मा कांग्रेसबाट स्वर्णिम वाग्ले लगेर कांग्रेसलाई हरायो । रास्वपाले चितवनमा गुमेको सिट फिर्ता पनि गर्‍यो, तनहुँबाट कांग्रेसलाई झट्का पनि दियो । रास्वपाको पक्षमा जनमत देखिएको सर्वेक्षण पनि थियो त्यो चुनाव ।

इलाममा रास्वपाले पहिचानवादी मुद्दा उठाउँदै आएका मिलन लिम्बूलाई उम्मेदवार बनाएको छ । माओवादीबाट राजनीति गरेका र पत्रकारिता पृष्ठभूमिका उनलाई रास्वपाले छान्नुअघि लामो समय उम्मेदवारको खोजी गरेको थियो । स्थानीयस्तरमा प्रभाव भएको र पहिचानको मुद्दासँग पनि जोडिएको व्यक्ति खोजेको थियो ।

‘भर्खरै मात्र उदाएको भए पनि हामीले रास्वपाई कम आँक्न मिल्दैन । पछिल्लो उपचुनावमा उसले २० बाट एक सांसद संख्या बढाएको छ । जनतामा पनि त्यसको लहर नभएको होइन । तर पनि हामी अहिलेको आवस्थामा त्यसलाई धान्न सक्ने अवस्थामा छौँ,’ इलाम सचिव खड्कीले भने । कांग्रेस, एमाले र माओवादीको असन्तुष्ट मत रास्वपामा जाने डर पनि कांग्रेसका नेताहरूमा देखिएको छ ।

पहिचान पक्षधरको चुनौती

पहिचानको मुद्दा कोशी प्रदेशमा चर्को रूपमा उठेको मुद्दा हो । माओवादीलगायतका राजनीतिक दलहरूले समेत कोशीलाई स्वीकार नगरेर प्रदेश १ कै नाम अहिले पनि लिने गर्छन् । ‘पहिचान भेटिने जातीय द्वन्द्व मेटिने कांग्रेसको नारा थियो हामी पनि त्यसमा छौँ,’ खड्गीले भने । पहिचानको मुद्दाले चुनावी परिणामलाई फरक पार्न सक्छ । ‘हामीले पहिचानको एजेन्डालाई आत्मसात् गर्न सक्छौँ,’ सचिव खड्गीले भने ।

मतदाता भेट्न घरदैलो गर्नुपहिले किराँत धर्मगुरु आत्मानन्द लिङ्देन ‘सेइङ’को आशीर्वाद ग्रहण गर्न नयाँ–पुराना सबैजसो दलहरूको प्रतिस्पर्धा छ । पहिचानको पक्षमा धरान उपमहानगरपालिका प्रमुख हर्क साम्पाङ पनि लागिपरेका छन् । त्यसको प्रभाव पनि इलामको उपचुनावमा देखिन सक्छ ।

एमालेको चुनौती

एमालेले विरासत जोगाउन लागिपरेको अवस्थामा समय लिएर तयारी गर्ने मौका पाएको छ । सुवासपुत्र सुहाङलाई उम्मेदवार बनाएको एमालेले युवा अनुहार भनेर मत माग्न पाएको छ । पार्टीभित्र विरासतको राजनीति भनेर असन्तुष्ट नेताहरूलाई फकाउने समयसमेत उसले पाएको छ ।

रिसाएका कार्यकर्ता फकाउने, सामाजिक सञ्जालमा देखिएका असन्तुष्टि हटाउने र माहौल बनाउने बाटोमा एमाले लागेको कांग्रेस नेताहरूको बुझाइ छ । प्रतिस्पर्धा कांग्रेस र एमालेबी हुने आकलन कांग्रेस नेताहरूको छ । यस्तोमा रणनीति बनाउन कांग्रेससँग समय कम छ ।

पार्टी एक नहुने चिन्ता

टिकट बाँड्नुअघि नै कांग्रेसमा संस्थापन र इतरसमूहको प्रस्ट लडाइँ देखिएको थियो । सभापति शेरबहादुर देउवा, उपसभापति पूर्णबहादुर खड्का र नेता ज्ञानेन्द्र कार्की डम्बर खड्काको पक्षमा थिए । इतरसमूहका नेता डा शेखर कोइरालाले भेषराज आचार्यलाई टिकट दिन नसके जिताउनेसहित सम्पूर्ण जिम्मा लिन सभापति देउवालाई भनेका थिए ।

कांग्रेसमा संस्थापन पक्ष र संस्थापनइतर पक्षको लडाइँ सधैँ रहन्छ । ‘हाम्रो पक्ष/विपक्षको कुरा पार्टी अधिवेशनमा गरौँला । इलामको उपचुनाव कांग्रेसका लागि गर या मरको अवस्थाजस्तै हो,' खड्गीले भने ।

उम्मेदवार जो भए पनि पार्टीले जित्नुपर्ने उम्मेदवारका लागि नाम सिफारिस भएका नगेन्द्र कुमालले बताए । ‘उम्मेदवार व्यक्तिगत होइन, पार्टीको हो । त्यसैले पार्टीले जित्नुपर्छ । सबै कांग्रेसले जिताउन लाग्नुपर्छ,’ कुमालले भने ।

जातीयता हाबी हुन सक्ने चिन्ता

माक्सेबुङ चुलाचुली र देउमाईको चारवटा वडामा जनजातिको बाहुल्य छ । फाकफोकथुम, माई, इलाम नगरपालिका क्षेत्रमा खस आर्यको बाहुल्य छ । त्यसका लागि उम्मेदवारको अनुहारले पनि फरक पार्न सक्ने आकलन कांग्रेसको छ । एमाले, रास्वपालगायतका दलहरूको उम्मेदवार जनजाति भएकाले जनजातिको मत तान्न र एमालेको असन्तुष्ट मत तान्न आवश्यक रहेको बुझाइ कांग्रेसका नेताहरूको छ ।

सो क्षेत्रमा इलाम नगरपालिका, देउमाई नगरपालिका, माङ्सेबुङ गाउँपालिका, फाकफोकथुम गाउँपालिका, चुलाचुली गाउँपालिका र माई नगरपालिकाको ६, ७, ८ नम्बर वडा पर्छन् । गएको स्थानीय तह चुनावमा देउमाईको प्रमुखसहित फाकफोकथुम र माङ्सेबुङको अध्यक्ष एमालेले जितेको छ ।

धेरै मतदाता रहेको इलाम नगरपालिकाको प्रमुख र दोस्रो मतदाता रहेको चुलाचुली गाउँपालिका अध्यक्ष कांग्रेसले जितेको थियो । यसले कांग्रेसलाई उत्साही बनाएको नेताहरू बताउँछन् ।

वडाध्यक्षको मत कांग्रेसले ३२ हजार ९ सय ७८ मत पाउँदा एमालेले ३२ हजार ५ सय २७ पाएको थियो भने माओवादीले २ हजार ७ सय १७, जसपाले ५ सय ५४, एकीकृत समाजवादीले २ सय ७७ र राप्रपाले १ सय ३० मत पाएका थिए ।

२०७९ को प्रतिनिधिसभा चुनावमा सुवास नेम्वाङ ३० हजार २० मत ल्याएर निर्वाचित हुँदा कांग्रेसका डम्बर खड्काले २९ हजार ९ सय ६ मत पाएका थिए । तत्कालीन सत्ता गठबन्धनबाट खड्का साझा उम्मेदवार थिए । तर, अहिले कांग्रेसले त्यतिबेला पाएको माओवादी र एकीकृत समाजवादीको मत पाउने छैन । त्यस्तै, रास्वपाका प्रकाश सापकोटाले एक हजार तीन सय ८० मत ल्याएका थिए भने मंगोल नेसनल अर्गनाइजेसनका मनिबहादुर लिम्बूले एक हजार तीन सय ६३ मत ल्याएका थिए ।

समानुपातिकतर्फ एमालेले २६ हजार ५ सय ६२, कांग्रेसले २२ हजार ३ सय ३३, माओवादीले ५ हजार एक सय ५३, रास्वपाले ४ हजार ६ सय ८६, मंगोल नेसनल अर्गनाइजेसनले १ हजार ६ सय ६१, राप्रपाले १ हजार १ सय ९१, जसपाले ९०६, एकीकृत समाजवादीले ५८६ मत पाएका थिए ।

०००

सिफारिसः

शिलापत्रको वर्षान्त अभियानमा सहभागी हुनुहोस् र चुन्नुहोस् आफूलाई मनपर्ने चर्चित पात्र र सिर्जनाहरू । तल राखिएको गुगल फारममार्फत आफ्नो मत जाहेर गर्न सक्नुहुनेछः

Loading…

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत २२, २०८० १३:०८