इलाम-२ उपचुनाव: एमालेलाई विरासत जाेगाउन गठबन्धनकाे भर, कांग्रेसलाई भाेट फुत्किने डर

इलाम-२ उपचुनाव: एमालेलाई विरासत जाेगाउन गठबन्धनकाे भर, कांग्रेसलाई भाेट फुत्किने डर

A+ A A-

आगामी १५ वैशाखमा हुने इलाम २ मा प्रतिनिधिसभा उपचुनावका लागि राजनीतिक दलहरू उम्मेदवार छान्न पार्टीगत प्रक्रियामा रहँदा सत्ता गठबन्धनबाट भने साझा उम्मेदवार नहुने देखिएको छ । २४ चैतका लागि उम्मेदवारको मनोनयन दर्ताकाे मिति ताेकिएकाे छ । दलहरू त्यसअघि नै उम्मेदवार टु‌ंगाे लगाउने गरी प्रक्रियामा छन् ।

सत्ता गठबन्धनको ठूलो दल नेकपा एमालेले जिल्लाबाटआकांक्षी उम्मेदवारकाे नाम प्राप्त गरिसकेकाे छ । उसका सांसद तथा पूर्वसभामुख सुवासचन्द्र नेम्वाङको निधनपछि सो क्षेत्रमा उपचुनाव हुँदै छ । नेम्वाङका छाेरा सुहाङसहित ६ जनाकाे नाम जिल्लाबाट केन्द्रमा सिफारिस भएकाे छ ।

एमालेकै नेताकाे निधनका कारण रिक्त भएकाे क्षेत्र भएकाले सत्ता गठबन्धनमा उसले सो क्षेत्रमा आफ्ना उम्मेदवार उठाउनु स्वाभाविक देखिन्छ । ठूलो दल भएकाले गठबन्धनभित्र साझा उम्मेदवार बनाउने प्रयास र दायित्व उसकै हाे । तर यसका लागि उसले अन्य दलहरूसँग कुरा गरेको छैन । ‘गठबन्धनमा कुरा भएको छैन । अब कुरा गर्छौं,’ एमाले सचिव योगेश भट्टराईले शिलापत्रसँग भने, ‘गठबन्धनबाट स्वाभाविक रूपमा एमालेको दाबी हुन्छ । एमालेको उम्मेदवार हुन्छ । एमालेको उम्मेदवारमा अरू दललाई मत दिन भन्छौँ ।’

इलाम २ काे उपचुनावका लागि कांग्रेसले गर्‍यो उम्मेदवार सिफारिस, आचार्यको नाम पहिलो नम्बरमा

मुख्य राजनीतिक दलको तयारी कस्तो ?

कांग्रेस

कांग्रेसको इलाम २ क्षेत्रीय कार्यसमिति, प्रदेश प्रतिनिधि र महाधिवेशन प्रतिनिधिको ६ चैतको संयुक्त बैठकले ७ जनाको नाम सिफारिस गरेको छ । सिफारिस हुनेहरूमा भेषराज आचार्य, डम्बरबहादुर खड्का, केशव थापा, रमेश लिङ्देन, चन्द्रमाया लिम्बू, शान्तिकला राई तामाङ र नगेन्द्र कुमाल छन् । पहिलो नम्बरमा सिफारिस भएका आचार्य कांग्रेस महासमिति सदस्य हुन् । उनी २०७० सालको संविधानसभा निर्वाचनमा एमाले नेता नेम्वाङसँग पराजित भएका थिए । खड्का पनि २०७९ को चुनावमा नेम्वाङसँगै पराजित भएका थिए ।

कांग्रेस कोशी प्रदेश सभापति उद्धव थापा २०७९ सालको चुनावमा कांग्रेसलाई हराइएको टिप्पणी अहिले पनि गर्छन् । ‘इलाम २ मा कांग्रेसले हारेको होइन हराइएको हो । त्यो बेलादेखि अहिलेसम्म भन्दै आएको छु कांग्रेसलाई हराइएको हो । कर्मचारीको सेटिङबाट कांग्रेसले हारेको हो, जनमतबाट कांग्रेसले हारेको होइन,’ उनले शिलापत्रसँग भने ।

कांग्रेस गठबन्धन बाहिर आएपछि कांग्रेसभित्र एकता बलियो भएको उनले बताए । ‘कांग्रेस एक मत भएर आएको छ । गठबन्धन भएर केही फरक पर्दैन । मत हाल्ने बेलामा मतदाता स्वतन्त्र भए नाम मात्रको गठबन्धन हुन्छ । हामीले भोगेका छौँ,’ उनले भने ।

एमाले

४ चैतको एमालेको इलाम जिल्ला कमिटीले केन्द्रमा ६ जनाको नाम सिफारिस गरेको छ । जसमा सुहाङ नेम्वाङ, रवीन्द्र सुवेदी, बुद्धि खनाल, नरेन्द्र भट्टराई, रिपल राई र देवी क्षेत्री दुलाल छन् । उनीहरूमध्ये सुहाङ नेम्वाङको सम्भावना प्रबल भएको एमाले नेताहरू बताउँछन् ।

‘एमालेको विरासत बोकेको क्षेत्र हो इलाम २ । हामीले अरुलाई सहयोग गर्नेभन्दा पनि अरूले हामीलाई सहयोग गर्ने कुरा हो । त्यो वातावरण बनाउने छौँ,’ एमाले प्रचार विभाग प्रमुख राजेन्द्र गौतमले शिलापत्रसँग भने ।

माओवादी

सत्ता घटक दल माओवादीले उपचुनावबारे कुनै छलफलै गरेको छैन । उसले गठबन्धनबाट हुने उम्मेदवारलाई सहयोग गर्ने देखिन्छ । यस्तोमा उसको सहयोग एमालेलाई हुनेछ । ‘राजनीतिक दलहरूबीच जे कुरा हुन्छ त्यही हुन्छ । अहिले पार्टीले उम्मेदवार तय गरिसकेको छैन,’ माओवादी महासचिव देव गुरुङले शिलापत्रसँग भने ।

रास्वपा

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) ले उपचुनावको उम्मेदवार चयन गर्न पार्टीभित्र प्रारम्भिक चुनाव गर्ने प्रक्रिया सुरु गरेको छ । तालिकाअनुसार चैत ६ देखि १४ सम्म उम्मेदवारका आकांक्षीले आवेदन दिन सक्नेछन् । ⁠

प्रारम्भिक उम्मेदवारहरूको नामावली प्रकाशन चैत १४ गते हुनेछ । त्यस्तै, ⁠चैत १४ देखि १५ गतेसम्म प्रारम्भिक उम्मेदवारीउपर दाबी विरोधको समय निर्धारण गरिएको छ । १५ गते साँझ ५ बजेसम्म उम्मेदवारसँग छलफल गरिने र त्यही दिन राति ८ बजे उम्मेदवारको अन्तिम नामावली प्रकाशन गरिने तालिकामा उल्लेख छ ।

प्रारम्भिक चुनावको लागि इलाम २ का पार्टी सदस्यहरूले मतदान गर्ने महामन्त्री तथा प्रवक्ता मुकुल ढकालले जानकारी दिए । उम्मेदवारी दर्ता र मतदान कार्य मोबाइल एपमार्फत हुनेछ । सत्ता सहकार्य र चुनावी सहकार्य फरक विषय रहेको रास्वपाका नेताहरू बताउँछन् । उम्मेदवारको चयन भने केन्द्रीय समितिले गर्ने प्रवक्ता ढकाल बताउँछन् ।

सत्ता घटक अर्को दल एकीकृत समाजवादीका सम्मानित नेता झलनाथ खनालले उपचुनाव लड्ने आकांक्षा राख्दै आएका भए पनि पार्टीले भने लबिङ गर्न सक्ने देखिएको छैन । पार्टीको सचिवालय बैठकले गठबन्धनका दलहरूमा छलफल गर्ने निर्णय गरेको छ ।

उपचुनावको लागि इलाम २ मा २० राजनीतिक दल दर्ता भएका छन् ।

इलाम २ मा उम्मेदवार छान्न रास्वपाले प्रारम्भिक चुनाव गर्ने (तालिकासहित)

यस्तो छ पछिल्लो समीकरण

२०७९ मंसिर ४ गते भएको निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ एमालेका उम्मेदवार सुवास नेम्वाङले ३० हजार २० मत ल्याउँदा तत्कालीन सत्ता गठबन्धनका उम्मेदवार कांग्रेसका डम्बर खड्काले २९ हजार ९०६ मत ल्याएका थिए ।

इलाम २ मा इलाम नगरपालिका, देउमाई नगरपालिका, माङ्सेबुङ गाउँपालिका, फाकफोकथुम गाउँपालिका, चुलाचुली गाउँपालिका र माई नगरपालिकाको ६, ७, ८ नम्बर वडा पर्छन् । पछिल्लो स्थानीय तह चुनावमा देउमाईको प्रमुखसहित फाकफोकथुम र माङ्सेबुङको अध्यक्षमा एमाले उम्मेदवार विजयी भएका थिए ।

इलाम नगरपालिकाको प्रमुख र चुलाचुली गाउँपालिका अध्यक्षमा कांग्रेस उम्मेदवार विजयी भएका थिए । स्थानीय चुनावमा वडाध्यक्षले पाएको मतलाई आधार मान्ने हो भने इलाम–२ मा कांग्रेसले एमालेभन्दा चार सयभन्दा बढी मत ल्याएको थियो । कांग्रेसले ३२ हजार ९ सय ७८ मत पाउँदा एमालेले ३२ हजार ५ सय २७ पाएको थियो । माओवादीले २ हजार ७ सय १७, जसपाले ५ सय ५४, एकीकृत समाजवादीले २ सय ७७ र राप्रपाले १ सय ३० मत पाएका थिए ।

त्यस्तै, २०७९ मा भएको प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा समानुपातिकतर्फ नेपाली कांग्रेसले २२ हजार ३ सय ३३, नेकपा एमालेले २६ हजार ५ सय ६२, माओवादी केन्द्रले पाँच हजार १ सय ५३, जनता समाजवादीले ९ सय ६, एकीकृत समाजवादीले ५ सय ८६ र स्वतन्त्रले ४ हजार ६ सय ८६ मत प्राप्त गरेका थिए ।

सोही चुनावमा जित्ने र हार्ने उम्मेदवारको मतान्तर ११४ थियो । तत्कालीन गठबन्धनमा रहेको माओवादी र एकीकृत समाजवादीले एमालेलाई सघाउँदा एमालेको पल्ला भारी हुने देखिन्छ । तर, एमालेका स्वर्गीय नेता नेम्वाङलाई २० वर्षदेखि सघाउँदै आएको र अब सुहाङ आउँदा पारिवारिक विरासत कति बोक्ने भन्ने असन्तुष्टि पनि देखिन सक्छ ।

संगठन भए पनि कांग्रेसलाई डर भनेकाे चलायमान मतको हो । एमालेको तुलनामा कांग्रेसको मत बढी चलायमान मानिन्छ । २०७९ मा रास्वपाबाट चुनाव लडेका प्रकाश सापकोटाले एक हजार ३८० मत ल्याएका थिए । योपटक रास्वपाको बल मत बढाउनमा हुनेछ । तनहुँ १ मा कांग्रेसको विरासतबाट चुनावी परिणाम आफ्नो नाममा ल्याएको रास्वपा उत्साहित छ । यस्तोमा उसले कांग्रेसको मत आफ्नो पक्षमा पार्न सक्छ ।

त्यसले गर्दा यसअघिकाे तथ्यांकले चुनावी परिणाममा महत्व नराख्ने देखिन्छ । त्यसमाथि इलाममा पहिचान पक्षधरकाे आन्दाेलनकाे पनि प्रभाव छ । जसले गर्दा चुनावी परिणाममा याे पनि एक कारक बन्ने देखिन्छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत ९, २०८० १९:५५