गाजा संघर्षः इजरायली बन्धकलाई लिएर किन भइरहेछ कतारको चर्चा ?

A+ A A-

गत साता अक्टोबरमा दक्षिण इजरायलबाट हमासले बन्धक बनाएका २ सयभन्दा बढी मानिसको मुद्दाले खाडीको सानो तर पेट्रोलियम पदार्थको धनी मुलुक कतारलाई अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिको केन्द्रमा ल्याइदिएको छ ।

यसो भन्नु गलत नहोला, यी बन्धकको भविष्य केही हदसम्म कतारको हातमा छ । तर यस्तो किन ?

यसको निकै सानो कारण के हो भने, कतारले इजरायल र उसको कट्टर शत्रु हमासबीच प्रमुख मध्यस्थताकाे अनौठो भूमिका निभाउँछ । अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेन र बेलायतका प्रधानमन्त्री ऋषि सुनक दुवैले चार बन्धकको रिहाइमा भूमिका निभाएकोमा कतारलाई धन्यवाद दिएका छन् ।

बुधबार इजरायलका राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकारले पनि कतारको प्रशंसा गरे । समयसँगै धैर्य र लगातार प्रयासमार्फत आगामी समयमा अन्य केही बन्धकलाई रिहा गर्न सफल हुने विश्वास कतारलाई छ ।

यद्यपि, इजरायलका तर्फबाट गाजामा कुनै पनि जमिनी आक्रमण भए यो प्रयास थप कठिन हुने छ । बन्धक बनाइएकाहरूमा अधिकांश दोहोरो नागरिकता भएका र गैरइजरायली रहेका कतारका अधिकारीहरू बताउँछन् ।

यस्तो लाग्छ, इजरायली जेलमा बन्द प्यालेस्टाइनी कैदीसँग अदला-बदलीको अपेक्षामा हमासले बन्धक बनाएका इजरायली सेनाका केही जवानलाई छोड्ने छैन ।

याे पनि कतारका लागि गम्भीर जोखिमको कारण हो । हमासको आक्रमणको भयङ्कर खबर सामुन्ने आएपछि केही मानिसले प्रश्न गरिरहेका छन्- पश्चिमाको यो प्रमुख सहयोगी देश कतार, जहाँ अमेरिकाको सैन्य बेस छ, हमासको राजनीतिक विङ्गलाई आफूकहाँ शरण किन दिइरहेको छ ? जबकि बेलायत, अमेरिका र अन्य देशले हमासलाई आतंकवादी संगठन घोषित गरिसकेका छन् ।

याे पनि..

बन्धकलाई लिएर यदि कतारको कोसिस असफल भए पश्चिमी देशमा उसको साख प्रभावित हुने छ र कतारमा रहेको हमासको कार्यालय बन्द गर्न दबाब बढ्ने छ । र, त्यो बेला बन्धकबारे जारी वार्ता निकै नाजुक मुद्दा हो भनेर काम चल्ने छैन ।

कतार र हमासको सम्बन्ध

७ अक्टोबर बिहान हमासका लडाकुले सीमामा आक्रमण गरी इजरायलभित्र पसेर १४ सय मानिसको हत्या गरेपछि इजरायलले पनि गाजामा हमला गरिरहेकाे छ ।

गाजामा करिब २३ लाख प्यालेस्टाइनी बस्छन् । यहाँ हमासले सन् २००७ देखि शासन गरिरहेको छ । पछिल्ला दुई सातादेखि गाजामा २४ घण्टा इजरायलले बमबारी गरिरहेको छ । गाजामा हमास प्रशासित स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार, यसमा अहिलेसम्म ७ हजारभन्दा धेरै मानिस मारिएका छन् ।

संयुक्त राष्ट्र संघले लगातार युद्ध बिरामको अपिल गरिरहेको छ । इजरायलले भने हमासलाई सिध्याएर मात्रै शान्तिको सास फर्ने बताइरहेको छ ।

याे पनि..

यो अवस्थामा दुवै पक्षबीच मध्यस्थताकाे आवश्यकता पर्छ भन्ने कुराको कुनै ताज्जुब छैन । उसो भए, फेरि बन्धकबारे कुराकानीलाई कसरी सफल पारिँदै छ त ?

कतारको राजधानी दोहामा सन् २०१२ देखि नै हमासको राजनीतिक विङ्गको कार्यालय छ । यसको प्रमुख हुन् इस्माइल हानिया ।

आधुनिक दोहाको गगनचुम्बी भवनका बीच हमासका अधिकारी बन्धकको रिहाईजस्तो जटिल मुद्दामा कतारको विदेश मन्त्रालयका कूटनीतिज्ञको आमने सामने बसेर कुरा गर्छन् ।

मलाई के पनि भनियो भने, कतारी मध्यस्थताका लागि यो कुनै नयाँ कुरा होइन ।
यो मध्यस्थता सरकारको एक विशेष विभागबाट हुन्छ, जसको काम गाजामा हमाससँगकाे सम्बन्ध निगरानी गर्नु हो किनकि गाजाको आधारभूत ढाँचा र नागरिक सेवाका लागि बर्सेनि दसौँ लाख डलरको भुक्तानी कतारले गर्छ । यसैबाट त्यहाँको व्यवस्था चल्छ ।

कतारका विभिन्न अधिकारी गाजा गएका छन् । र, हमासका वरिष्ठ नेतासँग उनीहरू राम्रो चिनजान छ ।

बहराइन र यूएईजस्ता खाडीका अन्य छिमेकीबाट अलग कतारको इजरायलसँग कुनै औपचारिक सम्बन्ध छैन । यद्यपि, सन् १९९० को दशकमा कतारमा इजरायलको व्यापार कार्यालय थियाे ।

कतार र इजरायलबीच ब्याक च्यानल कुराकानीको बाटो खुलेको छ । र, बन्धकलाई छोडाउने मुद्दामा कतारका अधिकारीले इजरायलका मध्यस्तकर्तासँग फोनमा कुराकानी गरिरहेका छन् ।

यद्यपि, यहाँ एकसाथ विभिन्न कारकले काम गरिरहेका छन् । हमासले पहिल्यै महिला र बच्चाको अपहरण गरेकोमा आरोचना खेपिरहेको छ । वरिष्ठ साऊदी प्रिन्स टर्की अल–फैसलले यसलाई इस्लामिक मान्यताको विरुद्ध भनेका छन् ।

हमासले केही विदेशी बन्धकलाई जतिसक्दो छिटो रिहा गर्न चाहेको केही विश्लेषक मान्छन् । एक रणनीतिक थिंकट्याङ्क सिबिलाइनका जस्टिन क्रम्पको भनाइमा बन्धकलाई राखिराख्नु पनि हमासका लागि पनि नराम्राे हाे । यति धेरै बन्धकलाई इजरायलाट लुकाइ राख्नु र युद्धका बेला उनीहरूको रेखदेख गर्नु निकै चुनौतीपूर्ण हुने छ ।

यद्यपि, कतारका अधिकारीको भनाइमा बन्धकको रिहाईबाट हमासलाई अवसर मिल्ने छ ।

एकातिर इजरायल र अन्य देशमा अधिकांश परिवार आफ्ना प्रियजनको शान्तिपूर्ण रिहाई चाहन्छन् । यही कारण इजरायल सरकारमाथि गाजामा जमिनी आक्रमण नगर्न दबाब बढेको छ ।

जमिनी आक्रमण सुरु भए वार्ता पनि बन्द हुन सक्छ । तर, यो कुराकानीपछि बन्धकलाई सुम्पिने कुरा आउँछ । हमासले उनीहरूलाई जमिनमुनिकाे सुरुङमा लुकाइ राखेको छ । रिहा गरिएका चार जनालाई रेड क्रसको अन्तर्राष्ट्रिय समितिको जिम्मा लगाइएको छ ।

अब ५० भन्दा बढी बन्धकलाई छोडाउन लगातार भइरहेको बमबारी रोक्न आवश्यक देखिन्छ । हमासले यो रुकावटलाई युद्धविराममा बदल्न चाहेको छ । तर इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूको सरकारले युद्धलाई हमास नसकिँदासम्म बिराम नगर्ने बताइरहेको छ ।

कतार मध्यस्तकर्ता

मध्यस्थकर्ताका रूपमा कतारले केन्द्रीय भूमिका निभाएको यो पहिलोपल्ट भने होइन । वर्षौंसम्म कतारले तालिबान सत्ताबाहिर हुँदा आफ्नो देशमा दूतावास राख्न दियो ।

मलाई सम्झना छ, सन् २०१३ मा तालिबानले दोहाको आफ्नो परिसरमा सेतो झण्डाको फहराएर काबुलको अफगान सरकारलाई दुःखी बनाएको थियो ।

जबकि, अमेरिका र उसका सहयोगी तालिबानविरुद्ध लडिरहेका थिए । तर, उनीहरूका लागि तालिबानको एक यस्तो ठेगाना हुन आवश्यक थियो, जहाँ उनीहरू कसैसँग वार्ता गर्न सकून् ।

र, यसैको नतिजामा २०२० मा विवादास्पद शान्ति सम्झौता भएको एक वर्षपछि नै पश्चिमी देशले नचाहँदा नचाहँदैन काबुलबाट आफ्ना सेना फिर्ता बोलाए । दोहाबासीहरू अक्सर लामा लामा दारी पालेका, सल्वार कमिज लगाउने तालिबान कमाण्डरमाथि टिप्पणी गर्थे, जो दोहाको वातानुकूलित मलभित्र पश्चिमी फेसन बुटिकको आउटलेटमा आफ्ना श्रीमतीलाई सपिङ गराउन लैजान्थे ।

इराक र सिरियामा पनि आफ्नो गुप्त पहुँचको प्रयोग गरी कतारका अधिकारीले इस्लामिक स्टेटको नियन्त्रणबाट केही बन्धकलाई छुटाएको थियो ।

सबैभन्दा ताजा घटना यसै वर्षको हो । रुसले चार युक्रेनी बच्चाको अपहरण गरेको थियो । कतारले उनीहरूको रिहाईमा मध्यस्थता गरिदियाे किनकि, युक्रेनले उसँग अपिल गरेको थियो ।

यो खुबीले कतारलई धेरै देशको निकै महत्त्वपूर्ण पार्टनर बनाइदिएको छ । यिनैमध्ये केहीले गाजामा फसेका आफ्ना मान्छेलाई बाहिर निकाल्न कतारको ढोका ढकढकाइरहेका छन् ।

तर, यो संकटभन्दा पहिला कतार निकै दोधारे कूटनीतिक बाटोमा हिँडिरहेको थियो । गाजामा भयावह अवस्थालाई नियन्त्रणमा लिन कतारकाे प्रयास कति सफल हुन्छ, कति बढी बन्धकलाई छुटाउन सक्छ भन्ने कुराले यो संकटबाट कतार निस्किने कुरा तय गर्ने छ ।

सम्बन्धित समाचारहरूः