२०७४ मा वामदेवलाई हराएका सञ्जयलाई गठबन्धनको भर, ज्ञवालीलाई ढकियाको

A+ A A-

संसदीय चुनावमा पहिलोपल्ट बर्दिया १ को खास राष्ट्रिय चर्चा छैन । किनभने, २०४८ यताका निरन्तर उम्मेदवार वामदेव गौतमले पहिलोपटक यो चुनावी मैदान खाली गरिदिएका छन् ।

गौतमले यसअघिका ६ वटै निर्वाचन लडे । तीमध्ये २०४८, २०५१ र २०७० का तीन चुनाव जिते भने २०५६, २०६४ र २०७४ मा हारे । उनका लागि सबैभन्दा पीडादायी संसदीय स्पर्धा बन्यो, २०७४ को चुनाव । कारण, एमाले र माओवादी केन्द्रबीच गठबन्धन हुँदा त्यसको सूत्रधार भनिएका गौतमले नै चुनाव हारेका थिए । प्रदेश र संघीय संसद् वामपन्थी सांसद्ले भरिँदा आफ्नै चिरपरिचित निर्वाचन क्षेत्रबाट नमिठो पराजय ब्यहोरेर उनी संसद्‌बाहिरै रहे ।

त्यो किन पनि अप्रत्यासित थियो भने, केही महिनाअघिको स्थानीय तह निर्वाचनमा एमाले र माओवादी केन्द्रले सो क्षेत्रमा पाएको मतको तुलनामा गौतमले निकै कम मत पाए । स्थानीय चुनावमा एमाले–माओवादी गठबन्धनको मत कांग्रेसभन्दा झण्डै २८ हजार धेरै थियो । तर, संसदीय चुनावमा गौतम कांग्रेस नेता सञ्जय गौतमसँग ७ सय ५३ मतले पराजित हुन पुगे ।

गौतमले आफ्नो पराजयको मुख्य कारण पार्टीभित्रको अन्तरघात भन्दै आएका छन् । चुनावी सभामा आफूले प्रधानमन्त्री बनाउन भोट मागेकाले पार्टी अध्यक्ष केपी ओली पक्षले अन्तर्घात गरेको उनको आरोप थियो ।

एमालेका तत्कालीन उपाध्यक्ष गौतमले हालै मात्र एक टेलिभिजन अन्तर्वार्तामा एमालेका ४ हजार र माओवादी केन्द्रका ७ हजार मत नपाउँदा आफूले हारेको बताएका छन् । गठबन्धनको ११ हजार मत कहाँ गयो ? टीकापुर आन्दोलनका अगुवा रेशम चौधरीले उतिबेलै गौतमलाई हराउन आफूहरूले अभियानै चालेको बताएका थिए ।

‘गृहमन्त्रीका रूपमा वामदेव गौतमले टीकापुर विद्रोहमा दमन गरेका थिए । त्यसको बदलामा बर्दियाका थारु समुदायले उनलाई हराइदिए’ उनले भनेका थिए । टीकापुर घटनाका मुख्य अभियुक्त भनेर प्रहरीको खाेजी सूचीमा रहेका फरार चौधरीले भने टीकापुर १ बाट फराकिलो अन्तरले चुनाव जितेका थिए । वामदेवलाई हराउन बर्दियाका थारु बस्तीहरूमा बडघरमार्फत त्यतिबेला चुनावी अभियान चलाइएको थियो । त्यसको प्रत्येक्ष फाइदा कांग्रेस उम्मेदवार सञ्जय गौतमले उठाए र उनले आम रूपमा अनपेक्षित मानिएको चुनाव जिते ।

त्यतिबेला कैलाली र बर्दियाका थारु समुदाय गौतमसँग रुष्ट हुनाका दुई कारण थिए । पहिलो, टीकापुरमा सात सुरक्षाकर्मी र एक बालकको ज्यान जाने गरी भएको घटनापछि स्थानीय थारु समुदायमाथि प्रहरी प्रशासनले चरम दमन गर्‍यो । जातिय द्वन्द्व, आगजनी र लुटपाटमा प्रहरी मुकदर्शक बन्यो । दोस्रो कारण उनले संसदमा दिएको मन्तव्य हो । गृहमन्त्रीका रूपमा गौतमले संसदलाई सम्बोधन गर्दै कैलाली र कञ्चनपुरलाई लुम्बिनी प्रदेशमा राख्नुपर्ने मागसहित भएको थरुहट आन्दोलनमा दक्षिणी क्षेत्रबाट आएका व्यक्तिहरूले टीकापुर घटना घटाएको बयान दिएका थिए । जुन आलोचनामा परेको थियो ।

रेशमको दाबीलाई पुष्टि गर्दै माओवादी केन्द्रका एक नेताले गौतमलाई जिताउन नसक्ने रिपोर्टिङ शक्ति बस्नेतमार्फत अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालसम्म पुर्‍याइएको दाबी गरे । ‘चुनावको केही दिनअघि नेपालगञ्जको ग्यालेक्सी दरबार होटलमा गएर शक्ति बस्नेतलाई थारु समुदाय नेगेटिभ छ, यसपटक वामदेवलाई जिताउन सकिन्न भनेर हामीले रिपोर्टिङ गरेको हो’, ती नेताले शिलापत्रसँग भने, ‘आखिर जे भनेको हो त्यही रिजल्ट आयो ।’

यसपटक बर्दिया १ मा वामदेव नउठे पनि रेशम चौधरीले नयाँ पार्टी बनाएर उम्मेदवार उठाएका छन् । लामो समय व्यवसायिक पत्रकारितामा रहेका ठाकुरसिंह थारु नागरिक उन्मुक्ति पार्टीबाट प्रतिनिधिसभा सदस्य उठेका छन् । सो पार्टीले टीकापुर घटनापछि भएको दमनलाई मुख्य चुनावी मुद्दा बनाएको छ । ‘हामी अन्यायविरुद्ध समानता र समावेशीको माग लिएर चुनावी मैदानमा छौँ । जनताले न्यायका लागि भोट दिनेछन्’, थारुले भने ।

सो क्षेत्रबाट सत्ता गठबन्धनबाट कांग्रेसका निवर्तमान सांसद सञ्जय गौतम उम्मेदवार छन् । उनलाई एमालेका केन्द्रीय सदस्य लक्ष्मण ज्ञवालीले चुनौती दिँदैछन् । ज्ञवाली नाताले वामदेव गौतमका बहिनीज्वाइँसमेत हुन् । २०७४ को जस्तो रेशम चौधरीको जादु चले ४ मंसिरको चुनावमा कांग्रेसका गौतम, एमालेका ज्ञवाली र नागरिक उन्मुक्तिका थारुबीच त्रिकोणात्मक प्रतिस्पर्धा हुने आकलन गरिएको छ ।

६ महिनाअघिको स्थानीय तह निर्वाचनमा यो क्षेत्रका तीन पालिकामध्ये एमाले, माओवादी केन्द्र र कांग्रेसले एक–एक पालिका प्रमुख जितेका छन् । बाँसगढी नगरपालिकामा बहुमत वडाध्यक्षसहित जितेको एमाले बढैयाताल गाउँपालिका र गुलरिया नगरपालिकामा झिनो मतले प्रमुख हारेको छ । बढैयातालमा नौमध्ये ७ वडा जित्दासमेत अन्तर्घातका कारण एमाले जिल्ला अध्यक्षसमेत रहेका लालबहादुर श्रेष्ठ पराजित भए ।

गुलरियामा १७८ मतले अमरबहादुर खड्काले हारे । त्यसले सांगठनिक रूपमा बलियो रहेर पनि घात–अन्तर्घातका कारण एमाले समस्यामा देखिन्छ । बर्दिया इन्चार्जसमेत रहेका एमाले उम्मेदवार ज्ञवाली स्थानीय चुनावमा देखिएको अनुशासनहिनता अहिले नरहेकाले पार्टीगत मत तलमाथि नहुने बताउँछन् । ‘स्थानीय चुनावमा देखिएका सांगठनिक समस्या समाधान भइसकेको छ । अब स्थानीय चुनावमा वडाध्यक्षले पाएको भोट गनेर हुन्न, हामीले धेरै सुधार गरिसकेका छौँ’, ज्ञवालीले भने ।

स्थानीय चुनावमा यो क्षेत्रमा एमालेले सबैभन्दा धेरै मत प्राप्त गरे पनि गठबन्धन दलहरूको समग्र मत भने धेरै छ । बर्दिया १ मा एमालेले ३६ हजार ८१२, कांग्रेसले ३४ हजार ६२२, माओवादीले २४ हजार ३४१, राप्रपाले ३ हजार १९०, जसपाले २ हजार २३७, नेकपा एकीकृत समाजवादीले १ हजार ६५२, लोसपा १५६ मत प्राप्त गरेका थिए । एक्लाएक्लै मतमा पहिलो भए पनि एमालेको मत गठबन्धनभन्दा थोरै छ । गठबन्धन कसिलो हुँदा एमाले उम्मेदवारलाई चुनाव जित्न मुस्किल छ । ‘त्यस्तो कठिन परिस्थितिमा त मैले चुनाव जितेँ । अहिले गठबन्धनको साझा उम्मेदवार हुँदा चुनाव जित्न सहज छ । म जित्छु’, कांग्रेस उम्मेदवार गौतमले भने ।

बर्दिया १ का गाउँबस्ती र बिजुलीका पोलमा पार्टीका झण्डा देखिन्छन् । तर, मतदातामा उत्साह भने कमै छ । वामदेव गौतमलाई हराएका सञ्जयको जुन चर्चा बितेका पाँच वर्षमा भयो, त्यसको तुलनामा विकास निर्माणका काम भने हुन सकेन । डेढ वर्षअघि शेरबहादुर देउवा नेतृत्वमा सरकार बन्दा गौतम मन्त्री हुने धेरैको अनुमान थियो । तर, कोइराला समूहका भनेर देउवाले उनलाई रोके । सांसद टिकटसमेत उनले गुमाइसकेका थिए । देउवा समूहका अरुणसिंह राठौरले मनोनयन गरिसकेपछि मात्र गौतमले हारगुहार गरेर बालुवाटारबाट टिकट ल्याएका थिए ।

रेशम चौधरीको पार्टीका उम्मेदवार ठाकुरसिंह थारु ठूला दलले झण्डा र प्रचार सामग्री घरघरमा राखे पनि मतदाताले आफूलाई जिताउने दाबी गर्छन् । उनले सार्वजनिक भाषणमै भन्ने गरेका छन्, ‘जुन पार्टीमा हुनुहुन्छ, त्यसैमा बस्नुस् । पार्टी बैठक भेलामा जानुस् तर अन्यायविरुद्ध संघर्ष गर्न भोट भने ढकियामै हाल्नुहोला ।’

एमालेका ज्ञवाली २०४७ मै पार्टीको बाँके बर्दिया नेतृत्व हाँकिसकेका नेता हुन् । कुशल संगठक, सरल र सादगी व्यवहारका कारण मतदाता आकर्षित गर्न सक्छन् । कांग्रेसका गौतम पनि झण्डै उस्तै स्वभावका छन् । उनी मतदातालाई ढोग्नसमेत पछि पर्दैनन् । यी दुवै नेताको जनसम्पर्क बलियो छ । त्यसैले व्यक्तिगत लोकप्रियताले उनीहरूको हारजितको निर्धारण हुने स्थिति छ ।

वामदेव गौतमलाई हराएर कांग्रेस पङ्तिमा वाहवाही कमाएका सञ्जय गौतम र तीन दशकभन्दा धेरै बर्दियाका गाउँबस्तीमा संगठन निर्माण गरेर बसेका लक्ष्मण ज्ञवालीबीचको चुनावी प्रतिस्पर्धा रोचक मात्र छैन, नतिजा आकलन गर्न मुस्किल हुने खालको छ । त्यसमाथि विगतमा एमालेनिकट रहेका पत्रकार ठाकुरसिंह थारुको उम्मेदवारीले यी दुई उम्मेदवारमध्ये कसलाई फाइदा र कसलाई घाटा हुने हो, त्यो पनि प्रस्ट भइसकेको छैन । अथवा, रेशम चौधरीको पार्टीले यसपटक पनि २०७४ कै जस्तो जादु चलाएर चुनाव जित्ने हो अहिले नै भन्न सकिने स्थिति छैन ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, कात्तिक २५, २०७९ ०६:३७