५ वर्षअघि २ लाख भोट नपाएको राप्रपा कसरी होला राष्ट्रिय दल ? (भिडियो)

A+ A A-

५ वर्षअघिको चुनावमा २ लाख मत नपाएको राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) समानुपातिक मतको कमीका कारण राष्ट्रिय पार्टी बन्न सकेन । ४ मंसिर ०७९ मा राष्ट्रिय दल बन्ने महत्वकांक्षासहित चुनावी मैदानमा ओर्लिएको छ ।

राष्ट्रिय दल बन्नका लागि प्रत्यक्षतर्फ कम्तिमा एक सिट र समानुपातिकमा ३ प्रतिशत मतको थ्रेसहोल्ड नघाउनुपर्छ । अघिल्लो चुनावमा एमालेसँग तालमेल गरेर राप्रपाले झापा– ३ बाट राजेन्द्र लिङ्देनलाई जिताएको थियो । तर सामानुपातिकमा झन्डै १ लाख मत अपुग भइदियो–राष्ट्रिय पार्टी बन्नका लागि ।

पञ्चहरूको पार्टीको रूपमा परिचित राप्रपा ०६४ भन्दाअघि ‘किङमेकर’को भूमिकामा थियो । ०४८ को पहिलो चुनावमा पञ्चहरूको पार्टी विभाजित भएर होमिएको थियो । तथापी, दुवै समूहले ५ प्रतिशतभन्दा बढ्ता मत पाएका थिए । त्यतिबेला सूर्यबहादुर थापा समूहको राप्रपाले ३ लाख ९२ हजार ४९९ अर्थात ५.३८ प्रतिशत मत पाएको थियो भने अर्को लोकेन्द्रबहादुर चन्द समूहले ४ लाख ६८ हजार ६०४ अर्थात ६.५ प्रतिशत पाएको थियो । त्यतिबेला थापा समूहले १ र चन्द समूहले प्रत्यक्षमा ३ सिट जितेको थियो ।

त्यतिबेला सामानुपातिक निर्वाचन प्रणाली नभएता पनि राष्ट्रिय दल बन्नका लागि कम्तिमा ३ प्रतिशत मत र प्रत्यक्षतर्फ एउटा सिट जित्नुपर्ने कानुनी बाध्यता थियो । राप्रपाले ०५१ सालमा चामत्कारिक सिट ल्याएको थियो । थापा र चन्द समूह मिलेपछि त्यतिबेलाको मध्यावाधि चुनावमा राप्रपाले १३ लाख ६७ हजार १४८ अर्थात १७.९३ प्रतिशत मत ल्याएर २० सिट जितेको थियो । त्यही कारण एमाले र कांग्रेसको सहयोगमा थापा र चन्द पालैपालो प्रधानमन्त्री हुने अवसर पनि पाए । ०५६ र ०६४ सालमा निकै खुम्चिएको राप्रपा विभाजित भएर पनि कमल थापाले नेतृत्व गरेका राप्रपा नेपालले २५ सिट ल्याउन सक्यो ।

अर्को चुनाव ०७४ मा भने एमालेको सहयोग एक सिटमा चित्त बुझाउने अवस्थामा पुग्यो । राप्रपा अहिले राष्ट्रिय दल बन्नकै लागि एमालेसँग झापा, रूपन्देही र बाँकेमा गरी ३ सिटमा तालमेल गरेको छ । राप्रपाले सुरुमा एमालेसँग १० सिटमा सहकार्य गर्न छलफल गरेको थियो । त्यसमा सहमति हुन सकेन ।

एमालेले साथ दिने अनुमान गरिएको काठमाडौं–१ मा रविन्द्र मिश्र र चितवन– ३ विक्रम पाण्डेको सन्दर्भमा पनि सहमति भएको छैन । यो उत्तराचढावपूर्ण अवस्थामा ४ मंसिर ०७९ को चुनावमा राप्रपा राष्ट्रिय दल बन्ने संभावना कति छ ? राप्रपाका नेताहरूको दाबीमा चाहिँ राष्ट्रिय दल बन्नका लागि अब समस्या भएन तर कति धेरै सिट जित्ने भन्ने मात्रै चासो र रणनीति रहेको छ ।

राष्ट्रिय दल बन्ने राप्रपाको चार आधार

राप्रपाका नेताहरूको बुझाइमा राष्ट्रिय दल बन्नका लागि अहिले चारवटा आधारले बलियो जग हालेका छन् । ती जगकै आधारमा राप्रपा राष्ट्रिय राजनीतिमा प्रभावी हुने उनीहरूको भनाइ छ ।

लिङ्देनको आर्कषण

राप्रपा अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्दनप्रति तुलनात्मक आर्कषण रहेको छ । पञ्चायतदेखि भोगिएका नेताहरू सुर्यबहादुर थापा, लोकेन्द्र बहादुर चन्द, पशुपति शमशेर राणा र कमल थापाप्रति नागरिकमा आर्कषण घटिसकेको थियो । उनीहरू मुद्दागत हिसाबले पनि कमजोर भइरहेका थिए । सत्ताको छिनाझप्टीमा लागेका उनीहरूले अपेक्षित परिणाम पनि दिन सकेका थिएनन् ।

सत्ताकै कारण विभाजन भइरहने र व्यक्तिगत टकरावको शिकार पार्टी भइरहेको थियो । दलभित्रको रडाको, पुरातनवादी एजेण्डा र पुरानो अनुहारको विकल्प राप्रपाभित्र खोजिएको थियो । पछिल्लोपटक त्यो अनुसार राजेन्द्र लिङ्देनमार्फत प्रकट भएको छ । सोही कारण अहिले लिङ्देनप्रतिको आर्कषण पनि बढेको छ । त्यसको फाइदा अहिलेको चुनावमा हुनसक्ने विश्लेषण गरिएको छ ।

३० वैशाखको स्थानीय तहको चुनावले पनि तुलनात्मक रूपमा राप्रपाको मत बढाएको छ । त्यसको एउटा कारण लिङ्देनप्रतिको आर्कषण मानिएको छ । झापाको दमक नगरपालिका मात्र होइन, काठमाडौंको शंकरापुर नगरपालिको मेयरमा राप्रपाले जित निकालेको थियो । संसदमा निरन्तरको प्रतिपक्ष भूमिका र नागरिकले रुचाएकै एजेण्डाहरू बोल्ने भएका कारण लिङ्देनको आर्कषण बढेको छ ।

राप्रपा अहिले लिङ्देनको त्यही छविलाई चुनावमा पुँजीकरण गर्न खोजिरहेको छ । राप्रपाका प्रवक्ता मोहन श्रेष्ठको भनाइमा ठूला दलमा परीक्षित नेतृत्वबाट आजित नागरिकले परीक्षण हुन बाँकी लिङ्देनप्रति भरोसा देखिन्छ । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै श्रेष्ठले भने, ‘परीक्षित हुन बाँकी रहेको नेतृत्वले भ्रष्टाचार गर्नु भनेको आमाको रगत खानु सरह हो भन्ने गरेको र संसदको आयु लम्ब्याउँदा संसदबाट राजीनामा दिएर शालिन विद्रोह गर्दा देशको २ अर्बभन्दा बढी जोगियो, यसले पनि जनतामा आर्कषण थपेको छ ।’

विवाद मत्थर

१५–१७ मंसिर ०७८ मा भएको राप्रपाको महाधिवेशनबाट लिङ्देन अध्यक्षमा निर्वाचित भए । दोस्रो पुस्तामा नेतृत्व हस्तान्तरण भएको भनेर निकै चर्चा पनि भयो । पराजित कमल थापा भने अर्को पार्टी बनाउन लागे । थापाकै किचन क्याविनेटका बुद्धिमान तामाङ, कुन्ति शाही, भुवन पाठकलगायत दर्जन नेताहरू राप्रपा नछोड्ने मुडमा पुगे । जसले गर्दा लिङ्देनलाई थप बलियो बनायो । यद्यपि, लिङ्देनको कार्यशैलीमाथि प्रश्न नउठेको भने होइन । पशुपति शमशेर राणा समूहका नेताहरू लिङ्देनप्रति असन्तुष्ट थिए ।

उनीहरू विशेष महाधिवेशनको मागसम्ममा पुगेका थिए । तर, स्थानीय चुनावको मुखमा उनीहरूको विवाद मत्थर भइदियो । उनीहरू सबैमा अहिले राप्रपालाई जसरी पनि राष्ट्रिय द दल बनाउनपर्छ भन्ने अठोट देखिन्छ । प्रवक्ता श्रेष्ठ पनि विगतमा जस्तो राप्रपामा विवाद र किचलो नभएको र नेताहरू एक ढिक्का हुँदा राप्रपालाई मत बढाउन थप सजिलो हुने ठान्छन् ।

उम्मेदवार धेरै हुनु

राप्रपाले मत बढाउने र राष्ट्रिय दल बन्न लागि अर्को आधार भने उम्मेदवारी संख्याले पनि निर्धारण गर्दैछ । राप्रपाले यसपटक एक सय ६५ निर्वाचन क्षेत्रमध्ये एक सय ४३ निर्वाचन क्षेत्रमा उम्मेदवारी दिएको छ । अनि, तीन वटा निर्वाचन क्षेत्रमा एमालेसँग तालमेल गरेको छ । अघिल्लो ०७४ को चुनावमा राप्रपाले जम्माजम्मी ५ वटा क्षेत्र मात्रै उम्मेदवारी दिएको थियो । एक सय ६० क्षेत्रमा कांग्रेसलाई सहयोग गर्ने सहमति गरेको थियो । त्यतिबेला राप्रपाले १ लाख ९६ हजार मात्रै मत ल्याएको थियो । त्यो भनेको करिब २ प्रतिशत हो । प्रवक्ता श्रेष्ठका अनुसार प्रत्यक्ष एक सय ४३ सीटमा उम्मेदवार उठाउनुका साथै सामानुपातिक निर्वाचनतर्फबाट समेत हेर्दा हरेक जिल्ला र क्षेत्रमा उम्मेदवार भएका छन्, जसले मत बढाउन भूमिका खेल्छ ।

०७९ को स्थानीय तहको चुनवामा राप्रपाले ७ सय ५३ मध्ये आधाजति मात्रै उम्मेदवारी दिएको थियो । तर, उसले करिब ४ लाख मत प्राप्त गरेको थियो । त्यसबाट पनि राप्रपा उत्साही भएको देखिन्छ । श्रेष्ठ भन्छन्, ‘हामीकै हाराहारीमा उम्मेदवार उठाएका छौं, प्रत्यक्ष र समानुपातिक गरी हरेक क्षेत्रबाट उम्मेदवार छन् ।त्यसले मत बढाउन सहयोग पुग्छ ।’

ठूला दलप्रतिको विकर्षण

संघीयताविरोधी र धार्मिक धारको मत स्वभाविक रूपमा राप्रपाको पुँजी हो । राजतन्त्रको पक्षधर मत जसलाई महाधिवेशनलगत्तत्तै पार्टी छोडेका कमल थापाले कटाउने स्थिति बनेनन । थापा एमालेको चुनाव चिन्हमा लाग्नुअघि नै राजतन्त्र पुनर्स्थापनाको विपक्षमा लागिसकेका कारण उनीहरूसँग जानसक्ने मत पनि रोकिएको छ । यो पनि राप्रपाका लागि मत बढाउने आधार बन्छ ।

पछिल्ला दिनमा अन्य राजनीतिक दलहरूको कार्यशैली, प्रदेश तथा संघीय सरकारको वेथितिले ठूला दलप्रति विर्कषण बढाएको छ, त्यसको फाइदा पनि राप्रपाले उठाउने निश्चित छ । आम नागरिकमा सबै दल उस्तै रहेछन् भन्ने मनोविज्ञान सिर्जना भइरहेको छ । त्यसले गर्दा राप्रपाले यो चुनावमा मत बढाउन सहयोगी हुने संभावना देखिन्छ । श्रेष्ठ भन्छन्, ‘पछिल्लो राजनीतिक फ्रस्टेशनको जनमत जो भरपर्दो वैकल्पिक शक्तिको खोजी परिवर्तनका पक्षमा रहेको छ, उसको रोजाइ राप्रपा हुन्छ ।’

अफ्ठ्यारो पनि छ

राप्रपालाई राष्ट्रिय दल बन्नका लागि दुईवटा चुनौती बलियो पर्खाल बनेका छन् । मतदानको बेलासम्म ‘स्वीङ भोट’ ले पनि राप्रपालाई चुनौती थप्न सक्छ । मतदाताको ‘हार्नेलाई भोट नदिने’ मनोविज्ञान पनि राप्रपाका लागि चुनौती हो । अहिले राप्रपाका लागि सत्ता गठबन्धन पहिलो चुनौतीको रूपमा देखिएको छ । ठूला र प्रभावशाली दलहरू नै गठबन्धनमा गएपछि राप्रपा चेपुवामा परेको हो ।

प्रवक्ता श्रेष्ठ पनि सत्ता गठबन्धन आफूहरूको लागि चुनौती भएको स्वीकार्छन् । उनी भन्छन्, ‘ठूला दलहरू नै गठबन्धन गरेर जनताको छनोटलाई संकुचित बनाएका छन्, यसले हामीलाई चुनौती थपेको छ ।’ हुन पनि अहिले चुनावमा उम्मेदवार नभएको निर्वाचन क्षेत्रमा दलको चुनाव नहुने भएकोले श्रेष्ठले भनेजस्तै छनोटमा संकुचन हुन्छ ।

राप्रपाका लागि अर्को चुनौती भनेको स्वतन्त्रको लहर पनि हो । स्वतन्त्रको लहरकै कारण राप्रपासँग वैचारिक मत मिल्नेहरू पनि स्वतन्त्र उम्मेदवार बनेका छन् । त्यसले राप्रपाको मत कटाउन सहयोग पुग्छ । ठूला दलप्रतिको विकर्षणको मत राप्रपामा भन्दा पनि स्वतन्त्र उम्मेदवारमा पोखिन सक्छ । त्यसले पनि राप्रपालाई अफठ्यारो पार्नसक्छ ।