ज्ञान किलोमा बिक्री, उत्तरपुस्तिका र थेसिस प्रतिकिलो १२ रुपैयाँमा कबाडीलाई बेच्दै त्रिवि

ज्ञान किलोमा बिक्री, उत्तरपुस्तिका र थेसिस प्रतिकिलो १२ रुपैयाँमा कबाडीलाई बेच्दै त्रिवि

A+ A A-

गत शुक्रबार गोरखापत्रका खस भाषाका संयोजक जगत उपाध्याय त्रिभुवन विश्वविद्यालयको परीक्षा नियन्त्रण कार्यालय बल्खु पुगेका थिए । ट्रकमा स्नातकोत्तरको सोधपत्र (थेसिस) लोड गरिरहेको दृश्य उनले देखे ।

‘लोड गर्दै गरेका कामदाराई कहाँ लान लागेको भनेर सोधेको थिएँ । उनीहरूले कुरा लुकाए । राख्नका लागि हो भने,’ उपाध्याय भन्छन्, ‘त्रिविका महत्त्वपूर्ण डकुमेन्ट धुल्याउन गैँडाकोट पठाउने गरिएको छ । जलाउन लगियो या धुल्याउन लगियो, त्यो थाहा भएन ।’

त्यसपछि हामीले परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयका परीक्षा नियन्त्रक पुष्पराज जोशीलाई सोध्यौँ, ‘त्रिविले थेसिसलाई कहाँ राख्छ ?’ ‘ठाउँको अभाव भएपछि गोप्य रूपमा धुल्याउने सहमतिमा कबाडीमा बेच्ने गरिएको छ । प्रतिकिलो १२ रुपैयाँमा ब्रिकी हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘२०५६ सालदेखि नै कबाडीलाई बेच्ने गरिएको हो । आगामी वर्षबाट किलोको १५ रुपैयाँ बनाउने योजना छ ।’

परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयको मात्र डिस्पोज गर्ने गरिएको उनले बताए । ‘विद्यार्थीले एक प्रति परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयमा, एक प्रति केन्द्रीय पुस्तकालयमा र अर्काे एक प्रति क्याम्पसमा बुझाएका हुन्छन् । हाम्रो कार्यालयको मात्र डिस्पोज गर्ने हो, अरु ठाउँको रहन्छ,’ उनी भन्छन् ।

राष्ट्रिय योजना आयोग र भाषा आयोगलाई आवश्यक पर्ने थेसिस दिइने गरेको जोशीले बताए । ‘लिने मान्छे नभएर हो । कसैले सदुपयोग गर्छ भने हामी दिन्छौँ,’ उनी भन्छन्, ‘लिन कोही नआएकाले डिस्पोज गर्नुपरेको हो ।'

पहिले खाल्डो खनेर जलाउने गरिएको थियो, अहिले ब्रिकी गरेर त्रिविलाई पैसा आउने गरेको उनको भनाइ छ । ‘ट्रकमा सिल गरेर पठाउने गरिएको छ । डिस्पोज गर्न हाम्रो कर्मचारी पनि गएको हुन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘कागज कारखानालाई ब्रिकी गर्ने हो । कागज पूरै च्यातेर पानीमा हालेर लेदो बनाएर अर्को पेपर बनाउन प्रयोग हुन्छ ।’

डिन कार्यालयहरूमा पनि थेसिसको चाङ रहेको बताउँछन्, परीक्षा नियन्त्रक जोशी । ‘डिन कार्यालयहरूमा चाङ लागेको छ । डिन कार्यालयहरूले पनि अब बिक्री गर्छन्,’ उनी भन्छन् ।

वर्षको ३० देखि ४० लाख उत्तरपुस्तिका र १ हजारको हाराहारीमा कार्यालयमा थेसिस जम्मा हुने उनले बताए ।

थेसिस बिक्री भइरहेको सुन्दा त्रिविका पूर्वउपकुलपति एवं शिक्षाविद् केदारभक्त माथेमा आश्चर्यमा परे । ‘कसरी हुन सक्ला ? थेसिस त लाइब्रेरीमा राख्नुपर्ने हो । यो सुनेर छक्क परेँ । यो त अति नै भयो । के भएको खोइ ?,’ उनी भन्छन्, ‘त्रिविलाई नै कबाडी बनाउने काम भयो ।’

अध्ययन अनुसन्धानका लागि वर्षौंपछि पनि थेसिस आवश्यक पर्ने भएकाले लाइब्रेरीमा राख्नुपर्ने बताउँछन्, उनी । ‘लाइब्रेरी पनि फोल्ड गर्ने खालको हुन्छ । अनेक उपाय गरेर भए पनि थेसिस राख्नुपर्छ । त्यो त ज्ञानको भण्डार हो । २०५६ सालमा कुनै ठाउँको बारेमा अध्ययन गरेको होला । अब अहिले त्यो कहाँ खोज्ने ?,’ उनी भन्छन् ।

विद्यार्थीले अध्ययन अनुसन्धान गरेको विषयलाई संकलन गरेर राख्नुपर्ने बताउँछन्, उपाध्याय पनि । ‘मिहिनेत गरेर लेखेको थेसिसले राष्ट्रलाई नै गाइड गरेको हुन्छ । पास मात्र गर्न लेखिएको हुँदैन । त्रिविले थेसिसको मूल्याङ्कन नगर्ने, ठाउँ छैन भनेर धुल्याउने प्रक्रिया राम्रो होइन,’ उनी भन्छन् ।

त्रिविले राख्न नसके आफूहरू मिलाएर राखिदिने उनी बताउँछन् । ‘भूकम्पपछि पाँच जना साथी मिलेर हामीले पीएचडीको थेसिस मानविकीको डिन कार्यालयमा मिलाएर राखेका थियौँ । कुन ठाउँमा राख्ने हो, हामी राख्दिन्छौँ । धुल्याउन लगेर बाटोमा चटपटे बेच्ने ठाउँमा आएपछि थेसिसको के अर्थ ?,’ उनी भन्छन् ।

याे पनि‍‍‍

उच्च शिक्षामा विद्यार्थीसँगै विदेशिन्छ अर्बौं रकम

स्वार्थ समूहले शैक्षिक हब बनाउन दिएनन्

‘विदेशी विद्यार्थी तान्न पढौँपढौँ बसौँबसौँ लाग्ने वातावरण चाहिन्छ’

‘अझै विद्यार्थी विदेशिनेक्रम बढ्छ’

सरकारसँग छैन विदेशिएका विद्यार्थी फर्काउने योजना

प्रकाशित मिति: आइतबार, कात्तिक २८, २०७८ १६:३३