‘विदेशी विद्यार्थी तान्न पढौँपढौँ बसौँबसौँ लाग्ने वातावरण चाहिन्छ’

A+ A A-

हाम्रो उच्च शिक्षाको इतिहास लामो छैन । वि.सं. १९१८ मा त्रिचन्द्र कलेज खुल्यो । यसलाई आधार मान्दा डेढ सय वर्षको इतिहास मात्र हामीसँग छ । त्यतिखेर पढेका मान्छेको संख्या कम थियो । पढेकाहरूले पनि राजनीतिक विमर्श गर्ने अवस्था थिएन ।

मुख्य कुरा विश्वविद्यालय बनाउन आर्थिक स्रोत, दृष्टिकोण र लगानी गर्दा समाजको के अपेक्षा हुन्छ भनेर हेर्नुपर्ने हो । त्यतिबेला स्रोत, साधन र आर्थिक व्यवस्थापनलगायतको दूरदर्शी दृष्टिकोणले नाप नक्सा र मार्गचित्र कोर्न नसकिएको होला भन्ने अनुमान गर्न सक्छौँ ।

पहिले एउटा विश्वविद्यालय थियो । पञ्चायतमा राजाले आफूप्रति झुकाव राख्नेलाई उपकुलपति बनाउने काम भयो । प्राज्ञ व्यक्ति प्राज्ञ कर्मबाट खारिएको भन्दा पनि व्यवस्थाको विपक्षमा नजाने मानिसलाई विश्वविद्यालयको नेतृत्वमा ल्याइयो । विश्वविद्यालयबाट कस्तो जनशक्ति उत्पादन गर्ने ? अनुसन्धानको क्षेत्रमा के गर्ने भन्नेमा ध्यान गएन ।

बहुदल आएपछि विश्वविद्यालय दलीय भागवण्डामा परिणत हुन थाल्यो । जसको सरकार बन्यो, त्यसैको उपकुलपति हुने र प्रतिपक्षीले विरोध नगरोस् भनेर पद बाँड्ने काम हुन थाल्यो । दलगत स्वार्थ भएका व्यक्ति नेतृत्वमा बसेपछि संस्थाको हितभन्दा अरु कुराले प्राथमिकता पाउन थाल्यो ।

हामीले ल्याएको प्रजातन्त्रमा विश्वविद्यालय मनखुसी हामीले प्रयोग गर्नुपर्‍यो भन्ने सोचसहित शिक्षक, कर्मचारी भर्ना, बढुवा गर्ने काम भयो । यो सोचअनुसारका कार्यले क्रमिक रूपमा शैक्षिक गुणस्तर खस्कन थाल्यो । गुणस्तर खस्किएपछि जसका बुबाआमा सक्षम छन्, उनीहरूले यहाँ बसेर भविष्य राम्रो हुँदैन भनेर पढ्न बाहिर पठाउने स्थिति बन्यो ।

विद्यार्थीहरूले विदेशको छात्रवृत्ति खोज्न थाले । विदेशमा काम गर्न पनि पाइने र पढ्न पनि पाइने कुरा जोडियो । यता शैक्षिक गुणस्तर खस्किँदै जाने र उता वैदेशिक प्राज्ञिक संस्थामा पढ्यो भने त्यहाँको डिग्रीले आफू पनि बिक्न सजिलो हुने भएपछि बाहिर जाने लहड चल्यो । केही गरौँ भन्ने उत्साहसहित नेपाली प्रतिभा बाहिर जाने क्रम बढ्यो । यहीँ बसेकाको सम्भावित प्रतिभालाई प्रस्फुटन गर्न सकेनौँ । उनीहरूको वौद्धिक विकास प्रभावित भयो । यहाँ बसेकाले गुणस्तरीय शिक्षा नपाउने स्थिति देखियो । गहिरो विश्लेषण नगर्ने, सिर्जनात्मकभन्दा घोकन्ते र चिट चोरेर पास भएकाहरू देशको सबै अंगमा प्रवेश गरे । यसले हामी धेरै कुरामा अधोगतितर्फ गइरहेका छौँ ।

एउटा विद्यार्थी २०–२५ लाख खर्च गरेर विदेश जाने कुरा मात्र भएन, हाम्रो युगीन नोक्सानी भएको छ । देश बनाउने भनेको यहीँका मानिसले हो, विदेशीले होइन । बनाउने भन्ने कुरामा ज्ञान, विज्ञान, सोच, कल्पना, सपना जोडिनुपर्‍यो ।

नेपाली नै विदेशिइरहेको अवस्थामा विदेशी विद्यार्थी किन नेपाल आउने ? यहाँ गतिलो शिक्षा पाउने अवस्था बन्यो भने न उनीहरू आउने हो । नेपाललाई ‘एजुकेसन हब’, 'स्वास्थ्यको हब’ बनाउने भनेर हामी ठूला कुरा गर्छौं । तर, योजनाबद्ध कार्यान्वयन गर्न बुद्धि, क्षमता लगाउँदैनौँ । मिहिनेत गर्दैनौँ ।

विदेशी विद्यार्थी आकर्षित गर्ने हो भने पढौँपढौँ बसौँबसौँ लाग्ने वातावरण बनाउनुपर्छ । त्यो प्रतिष्ठा र इज्जत आर्जन नगरेसम्म विदेशी विद्यार्थी आउने सम्भावना छैन ।

नेपालको शिक्षा राम्रो पार्ने हो भने हाम्रा विश्वविद्यालय, प्रतिष्ठान, कलेजमा विश्वमा रहेका शिक्षाको नयाँ अवधारणा र दृेष्टिकोणलाई समेटेर हाम्रो राष्ट्रिय परिप्रेक्ष्यमा जोडेर सुधार गर्नुपर्छ ।

आजको हेलमेट शिक्षकलाई सुधार्न कठिन छ । राजनीतिक दलका ट्रेड युनियन विश्वविद्यालयका अंग बनेका छन् । त्यसैले नयाँ सोच, नयाँ प्रतिबद्धतासहितको नयाँ विश्वविद्यालय आउनुपर्छ । नेपालमै राम्रो शिक्षा छ भने बाहिर किन जाने भन्ने माहौल खडा गर्नुपर्छ । विदेशमा रहेका नेपालीलाई देशमा फर्किने वातावरण बनाउन आवश्यक छ । नत्र नेपालबाट विदेशिएकालाई फर्काउन गाह्रो छ ।

हामीले संस्कृतिको पनि निर्माण गर्नु छ । विश्वविद्यालयमा विद्यार्थीले शिक्षकलाई पिटेर अस्पताल भर्ना गर्नुपर्ने स्थिति छ । त्यस्तो संस्कृति भएको ठाउँमा कसरी गुणस्तरीय शिक्षा हुन्छ ? अब बन्ने नयाँ विश्वविद्यालयमा पारदर्शी ढंगले प्रभावकारी नेतृत्व पनि बनाउनु छ ।

पठनपाठन वैज्ञानिक, दरिलो बौद्धिक जग हाल्ने पाठ्यक्रम, शिक्षण सिकाइको विधि, उच्च गुण भएका शिक्षक खोज्नु छ । चुनौतीका चाङ छन् । तर, नगरी नहुने काम हो भनेर नयाँ विश्वविद्यालय निर्माणमा लागि परेका छौँ ।

-नवलपरासीको गैँडाकोटमा नेपाल विश्वविद्यालय निर्माणमा लागेका प्राध्यापक डा. अर्जुन कार्कीसँग दिनेश गौतमले गरेको कुराकानीमा आधारित ।

सम्बन्धित समाचार :

उच्च शिक्षामा विद्यार्थीसँगै विदेशिन्छ अर्बौं रकम

स्वार्थ समूहले शैक्षिक हब बनाउन दिएनन्

‘अझै विद्यार्थी विदेशिनेक्रम बढ्छ’

सरकारसँग छैन विदेशिएका विद्यार्थी फर्काउने योजना

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, कात्तिक २६, २०७८ १६:५७