प्रचण्ड–बाबुराम स्वार्थकेन्द्रीत पिरतीः यस्तो छ पछिल्लो सहमतिको अन्तरकथा

प्रचण्ड–बाबुराम स्वार्थकेन्द्रीत पिरतीः यस्तो छ पछिल्लो सहमतिको अन्तरकथा

A+ A A-

गोरखा– २ मा चुनावको तयारीमा रहेका बाबुराम भट्टराईले अन्तिम समयमा ‘वाकओभर’ दिए । माओवादी केन्द्र छोडेको ६ वर्षपछि पुरानै घर फर्केर हँसिया हथाैडा चुनाव चिह्नमार्फत चुनावी प्रतिस्पर्धाको तयारी गरेका भट्टराईको वाकओभरलाई धेरैले रहस्यमय रूपमा बुुझेका छन् । प्रचण्ड र बाबुरामबीच खासमा के ‘डिल’ भएको छ भन्ने चासो पनि छ ।

केही महिना प्रचण्ड र बाबुरामले समाजवादी केन्द्र बनाउने प्रयास गरेका थिए । उपराष्ट्रपति नन्दकिशोर पुनको सहजीकरणमा उपराष्ट्रपति कार्यालयमा एक महिनामा तीन पटकसम्म प्रचण्ड–बाबुरामबीच संवाद भएको थियो । तिनै संवादपछि बाबुराम माओवादी केन्द्रमा फर्किन राजी भएको देखिएको छ । अनि, प्रचण्डका लागि गोरखा–२ छोडेका छन् ।

अहिले प्रचण्डसँग किन प्यार जोडियो ? प्रश्नको बीचमा छन् बाबुराम । खासगरी, राजनीतिक वृतमा प्रचण्डबाट बाबुरामले तीनवटा आश्वासन पाएको चर्चा हुने गरेको छ । एक, भावी राष्ट्रपति । दुई पार्टी अध्यक्ष । तीन, राष्ट्रियसभा सदस्य ।

बाबुराममा सक्रिय राजनीतिभन्दा राष्ट्रपति हुने आस पलाएको हुनसक्ने राजनीतिमा चर्चा सुरु भएको छ । प्रचण्डसँग मिलेर अहिले चुनाव नलड्ने र आफ्नो सुरक्षित क्षेत्र प्रचण्डलाई सुम्पेर मंसिरपछि राष्ट्रपति हुने योजना बनाएको राजनीति वृतमा चर्चा चलेको छ । तर, यसमा प्रचण्ड बाबुराम अहिले मिल्नुमा घिउ चोर र तरबार चोर मिले जस्तो भएको विश्लेषक ऋषिराज बराल बताउँछन् । उनले भने, ‘बाबुरामलाई राष्ट्रपति बनाउने भन्ने छ । बाबुरामको निर्वाचन क्षेत्रबाट प्रचण्डले जित्नु परेको छ । बाबुरामले छोरीलाई जिताउनु परेको छ । यो मिलन कुनै आन्दोनल बचाउनको लागि होइन सत्तामा पुग्नको लागि हो । एकले अर्कालाई प्रयोग गरिरहेका छन् । माओवादी आन्दोलन सकेर संसदीय राजनीतिमा कसरी सफल हुने भन्ने मात्र ध्याउन्नमा छन् यी दुवै ।’

त्यसो त, बाबुरामले शान्ति प्रक्रियामा आएपछि माओवादीको अध्यक्ष हुन चाहेका थिए । उनको चाहना प्रचण्ड हाबी हुञ्जेल संभव थिएन । तर, ६ वर्ष विभिन्न पार्टी चहारेका बाबुराम चुनावलगतै माओवादीसँग पार्टी एकता गरेर पहिला सहअध्यक्ष हुने र प्रचण्ड प्रधानमन्त्री भएमा पार्टी अध्यक्ष भएर पार्टीको काममा लाग्ने रणनीतिमा रहेको पनि माओवादीभित्र चर्चा भइरहेको छ ।

त्यसो त, माओवादीमा पनि सशस्त्र युद्धको विरासतसहितको प्रचण्डको उत्तराधिकारीको अभाव छ । वरिष्ठ उपाध्यक्ष नाराणकाजी श्रेष्ठलाई माओवादीभित्र प्रचण्डको उत्तराधिकारी मान्न तयार छैनन् । दोस्रो तहका नेताहरूले पार्टीमा गुटबन्दी गरेका कारण पनि प्रचण्डले बाबुरामलाई ल्याएर सबैका गुटहरूलाई सक्ने योजना बनाएको हुन सक्ने माओवादीका एक केन्द्रीय सदस्यको विश्लेषण छ । ती नेताकाे भनाइमा ‘माओवादीमा दोस्रो तहका भनिएका वर्षमान पुन र जनार्दन शर्माले गुट बनाएर प्रचण्डलाई हैरान बनाएका छन् । अहिले बाबुरामको गुट छैन । आफू सरकारमा जाँदा बाबुरामलाई पार्टी जिम्मेवारी दिँदा सहज हुने विश्लेषण गरेर प्रचण्डले कदम चालेकाे हुन सक्छ ।’

कतिपयले, प्रचण्डसँग मिलेर बाबुरामले राष्ट्रियसभामा आउने चाहना राखेको विश्लेषण पनि भइरहेको छ । राष्ट्रियसभामा राष्ट्रपतिबाट मनोनित भएर अथवा गडण्की प्रदेशबाट निर्वाचित भएर आउन सक्ने बताइन्छ ।

सुरुवाती पिरती नै दुईधारे

माओवादीले सशस्त्र युद्ध सुरु गरेदेखि नै प्रचण्ड बाबुरामको सम्बन्ध आरोह–अवरोहले भरिएको छ । कहिले एक अर्कोमा विलय भएका छन् भने कहिले एकले अर्कोलाई खुइलाएका छन् । विद्रोही मसाल र मोटो मसालबीच एकता हुनुभन्दा पहिल्यै पाँचौँ महाधिवेशनताका बाबुराम र प्रचण्डबीच भेटघाट भएको थियो । मोहनविक्रम सिंह र निर्मल लामाले २०३१ मा नेकपा चौथो महाधिवेशन गरे । चौथो महाधिवेशन पनि २०३९ मा (चौम) विभाजन भयो । विभाजन पछि सिंहले नेकपा मसाल नाम राखेर नयाँ पार्टी गठन गरे । यो पार्टी पनि २०४२ मा विभाजन भयो । त्यसपछि सिंहले नेकपा मसाल नाम राखेर पातलो मसाल गठन गरे । मसालमा विभाजन हुँदा भट्टराई मोहनविक्रम सिंह नेतृत्वको पातलो मसालतर्फ लागे भने प्रचण्ड मोटो मसालका महामन्त्री भए ।

०४६ सालको जनआन्दोलनको समयमा प्रचण्ड र बाबुरामको सम्पर्क बढेको देखिन्छ । जनआन्दोलनको समयमा बाबुराम संयुक्त राष्ट्रिय जनआन्दोलनको अध्यक्ष थिए । संयुक्त राष्ट्रिय जनआन्दोलनको मोर्चामा मोटो मसाल र पातलो मसाल र सर्वहारा श्रमिक संगठन संयुक्त रूपमा आन्दोलनमा थिए । बाबुराम पातलो मसालको नेता र प्रचण्ड मोटो मसालको महामन्त्री थिए । ०४७ सालमा फेरि पातलो मसाल विभाजन भयो । जसमा हरिबोल गजुरेलको नेतृत्वमा बाबुराम भट्टराई, टोपबहादुर रायमाझी र राम कार्कीलगायतका नेताले विद्रोही मसाल गठन गरे । विद्रोही मसालले प्रचण्ड नेतृत्वको मोटो मसालसँग एकता गरे । पार्टी एकता गरेपछि बाबुराम र प्रचण्ड राजनीतिक रूपमा सहयात्री भए ।

बाबुराममाथि शंकालु नजर

हरिबोल गजुरेलको नेतृत्वमा बाबुरामलगायतका नेताहरूले एकता केन्द्रसित पार्टी एकता गरे पनि बाबुरामलाई हेर्ने दृष्टिकोण पार्टीभित्र फरक थियो । उनलाई सधै शंकाको नजरले हेरिन्थ्यो । एकता केन्द्रमा निर्मल लामाहरूले पार्टीलाई नै दर्ता गरेर ०४८ सालको चुनाव लड्नुपर्छ भनेका थिए भने मसाल समूहका केहीले चुनावै लड्नुहुन्न भन्ने प्रस्ताव गरेका थिए । तर, बीचको बाटो अपनाउँदा बाबुरामको संयोजकत्वमा गठन भइसकेको संयुक्त जनमोर्चाबाटै चुनाव लड्ने निर्णय भयो र त्यसबेला कृष्णबहादुर महरालगायत नाै जनाले संसदीय चुनावमा विजय हासिल गरे । यसबाट संयुक्त जनमोर्चा स्थापित भयो र डा. बाबुराम भट्टराई पनि थप चर्चामा आए ।

उता एकता केन्द्र पार्टीचाहिँ भूमिगतै रह्यो । यसका महामन्त्री प्रचण्ड पनि भूमिगत नै रहे । बाबुरामलाई भने शंकाको नजरले हेर्ने बानी माओवादीमा केन्द्रदेखि सेल कमिटी सम्म रहेको तत्कालीन माओवादीमा बाबुराम निकट एक केन्द्रीय सदस्य बताउँछन् ।

व्यक्तित्व टकरावपछि प्रचण्डको फोटो

०५२ सालमा ‘जनयुद्ध’ सुरु हुँदा प्रचण्ड पार्टीभित्र स्थापित थिए भने पार्टी बाहिरका धेरै मानिसहरूले प्रचण्डको नाम कमै सुन्थे । तर बाबुराम चर्चामा आइसकेका थिए । बाहिर माओवादीका शीर्ष नेता भट्टराई नै हुन् भन्ने प्रचार हुन थाल्यो । बाबुरामको चर्चाले पार्टीभित्र भने एक किसिमको शीतयुद्ध जस्तै चल्यो । जसका कारण माओवादीको चौथो राष्ट्रिय सम्मेलनका बेला नेतृत्व केन्द्रीकरणको कुरा उठ्यो । महामन्त्री प्रचण्डको फोटो सार्वजनिक गर्ने र उनलाई स्थापित गर्ने निर्णय चौथो सम्मेलनमा भयो । बाबुरामको लोकप्रियताबाट झस्केर प्रचण्डले नै नेतृत्व स्थापितको कुरा र फोटो सार्वजनिक गर्ने कुरा ल्याएको बाबुरामनिकट एक नेता बताउँछन् ।

गोवा बैठकमा उब्जेको शंका

भारतको गोवामा सम्पन्न बैठकमा प्रचण्ड र बाबुरामको सम्बन्ध थप चिसियो । मोहन वैद्य त्यहीबेला भारतको सिलगुढीमा गिरफ्तारीमा परेका थिए । पार्टीको ठूलो पंक्तिलाई बाबुरामले नै उक्त गिरफ्तारी गराएको हो भन्ने प्रचार गरिएको थियो । त्यो बैठकमा बाबुराम र रामबहादुर थापा बादलबीच सम्बन्ध राम्रो बन्यो । दई धारमा रहेका बाबुराम र बादलको मिल्तीले त्यतिबेला प्रचण्ड झन् झस्केको माओवादी नेताहरू बताउँछन् । त्यही गोवा बैठकले भारतमा बसिरहेका नेताहरूले नेपाल आउने निर्णय गरेका थिए । गोवा बैठकपछि नेपाल फर्कने क्रममा बादल र प्रचण्डबीच बाटैमा सम्बन्ध सुधार भएको र उनीहरू नेपाल फर्केर बाबुरामलाई साइजमा राख्न थालियो ।

फुन्टिवाङ बैठकमा बाबुरामको राजीनामा

०६१ भदौमा माओवादीको रोल्पाको फुन्टिवाङ बैठक भयो । फुन्टिवाङमा केन्द्रीय कमिटी बैठकमा विवाद पोखियो । त्यतिबेला बाबुराम नेतृत्वको संयुक्त क्रान्तिकारी जनपरिषद् र प्रचण्ड नेतृत्वको पार्टी समानान्तर जस्तै देखिन थालेको माओवादी नेताहरू बताउँछन् । फुन्टिवाङ बैठकमा बाबुरामले संयुक्त क्रान्तिकारी जनपरिषद्को संयोजकबाट राजीनामा दिए । प्रचण्डले राजीनामा फिर्ता लिन आग्रह गरेपछि बाबुरामले दुई घन्टापछि राजीनामा फिर्ता त लिए, तर त्यो बैठकमा नेतृत्व केन्द्रीकरणसम्बन्धी विवाद बाँकी नै थियो ।

पार्टी, सेना र मोर्चाप्रमुखमा एउटै व्यक्ति हुनुपर्ने र विचारको केन्द्र प्रचण्ड हुनुपर्ने माग भयो । मोर्चा प्रमुख बाबुराम भए भने अरु सबैको नेतृत्व प्रचण्डले गरे । आरोप–प्रत्यारोपको राजनीति चल्दै गर्दा ०६१ कात्तिक २३ मा बाबुरामले पार्टीभित्रको गुटबन्दी अन्त्यको माग गर्दै केन्द्रीय स्कुल विभाग र प्रचार तथा प्रकाशन विभागबाट राजीनामासँगै चारबुँदे असहमति पत्र हेडक्वार्टरमा (प्रचण्ड)लाई बुझाए । बाबुरामले फेरि ०६१ मङ्सिर १५ मा १३ बुँदे राजनीतिक बहसका विषय प्रचण्डलाई बुझाए ।

लाबाङ बैठकमा बाबुराममाथि कारबाही

०६१ माघमा लावाङ बैठक भयो । लाबाङ बैठकमा बाबुराममाथि कारबाही भयो । उनलाई जनसेनाको नियन्त्रणमा राखियो । अनुशासन उल्लघंन गरेको भन्दै बाबुरामसँगै हिसिला यमी र दिनानाथ शर्मा पनि कारबाहीमा परे । लावाङमा बाबुराम कारबाहीमा परेसँगै बहिस्कार गर्नुपर्छ भन्ने अभियान नै चलाउने प्रयास माओवादीभित्र भएको तत्कालीन माओवादी नेता तथा राजनीतिक विश्लेषक नरेन्द्रजंग पिटर बताउँछन् । उनले भने, ‘बाबुरामजीप्रति लाबाङ बैठक वरपरको समयमा बहिस्कार नै गर्नुपर्छ भन्ने मनोविज्ञान थियो । उनलाई बढी महत्वकांक्षी भएको आरोप लागेको थियो ।’

बाबुरामलाई कारबाही गरेर आन्तरिक रूपमा सफल भए पनि बाहिरी रूपमा मिलाउन बाबुरामकाे कमि पार्टी पंक्तिमा छोटो समयमा नै महसुस भएको पिटर बताउँछन् । बाबुरामलाई कारबाही भएपछि एक थरीलाई प्रचण्डले ठीक गर्‍यो भन्ने लागेको थियो । दक्षिणपन्थी हो , कारबाही भयो । अब क्रान्ति सम्पन्न हुन्छ भनेर खुसी भएका बाबुरामनिकट ती नेता बताउँछन् । उनले भने, ‘प्रचण्डले क्रान्ति सम्पन्न गथ्र्यो,बाबुरामका कारण सफल हुन सकेन र दक्षिणपन्थी बाबुरामलाई कारबाही भयो, ठीक भयो, अब क्रान्ति सम्पन्न हुन्छ भन्ने सन्देश प्रवाह गरिएको थियो ।’

चर्चित टेप काण्ड

शान्ति प्रक्रियाका लागि भारतमा बाबुरामले संवाद अगाडि बढाएपछि प्रचण्डसँगको सम्बन्ध पनि सकारात्मक बन्दै गइरहेको थियो । ठीक त्यहीबेला सेनाले प्रचण्डको आवाजसहितको पुरानो टेप सार्वजनिक गर्‍यो र सकारात्मक बन्दै गएको सम्बन्धमा फेरि दरार आयो । बाबुरामलाई भारतपरस्तको आरोप लगाइएको टेप सार्वजनिक भएपछि बाबुरामले प्रचण्डलाई राजापरस्तको आरोप लगाए ।

टेपकाण्डले प्रचण्ड भारत जाने र नजानेमा शङ्का पैदा भयो । दलहरूसँग छलफल अघि बढिरहँदा सार्वजनिक टेपले ठूलै तनाव पैदा गर्‍यो । माओवादी पार्टी विभाजन हुन्छ भन्ने सम्मको अवस्था आयो । सात राजनीतिक दलहरूसँग वार्ता गर्न प्रचण्डले बाबुराम र कृष्णबहादुर महरालाई भारत पठाए । प्रचण्डले भारत पठाएका बाबुराम र महराले वार्ताको वातावरण मिलाएपछि बाबुराम, हिसिला यमी र दिनानाथ शर्माको कारबाही फिर्ता हुने वातावरण बनेको नरेन्द्रजंग पिटर बताउँछन् ।

०६२ साउन ३ मा प्रचण्डले बाबुराम, हिसिला र दिनानाथ शर्मालाई पार्टीको पुरानै जिम्मेवारीमा पुनःस्थापित गरिएको भन्दै वक्तव्य जारी गरे । भोलिपल्टै बाबुरामले पनि वक्तव्य निकालेर नयाँ आधारमा नयाँ एकता कायम गर्दै अघि बढ्ने जनाए ।

चुनवाङदेखि खरिपाटीसम्म

२०६२ सालको कार्तिक मंसिरमा चुनवाङ बैठकबाट उनीहरूबीच पुनः सहकार्य सुरु भयो । चुनवाङ बैठक, जसले यी दुईलाई आपसमा ‘विलय’ गराएको थियो । बाबुरामले आफू प्रचण्डमा विलय भएको घोषणा गरेका थिए । माओवादीले यो बैठकलाई राजनीतिक इतिहासमा ‘सङ्घर्ष र एकता’को बैठक भन्छन् ।

चुनवाङमा संसदवादी र भारतसित मिलेर राजतन्त्रविरुद्ध संघर्ष गर्ने बाबुरामको राजनीतिक लाइन पास भयो । त्यसबेला प्रचण्डपक्षले चाहिँ ज्ञानेन्द्रसित मिलेर भारतसित लड्ने लाइन लिएको थियो । आपसी टकराव हुँदाहुँदै प्रचण्ड र बाबुरामबीच राजनीतिक दलहरू र भारतसँग वार्ताको वातावरण बनाउने विषयमा सहमति भयाे । अझ रोचक त के छ भने वार्ताको पहलका लागि प्रचण्डले भारत जान बाबुरामलाई सल्लाहमा नै पठाएको तत्कालीन माओवादी नेता तथा राजनीतिक विश्लेषक ऋषिराज बराल बताउँछन् । उनले भने , ‘बाबुरामलाई कारबाही गरे पनि सेटलाईट फोनसहित राखेका थिए । तर बाबुरामलाई आफ्नो पार्टीमा आउन मोहनविक्रम सिंहले विज्ञप्ति निकालेर आह्वान गरे । सेनाले कमाण्डोसहित बाबुराम राखेको ठाउँमा गएर उद्दार गर्ने र भारतले पनि उद्दार गर्ने सम्मको कुरा आएपछि प्रचण्ड ब्याक भएका हुन् । त्यसपछि बाबुरामलाई सात राजनीतिक दलसँग वार्ता गर्न भारत पठाएका हुन् ।’

प्रचण्ड केही समयपछि दिल्ली जाने र बाबुराम पहिले गएर अन्य दलका नेतासँग वार्ताको वातावरण मिलाउने सल्लाह थियो । तर, बाबुराम एकैपटकमा भारत जान हच्किए । ‘भारतपरस्त’ को आरोप लागेकाले पहिले जाँदा केही गडबड हुन सक्छ भन्नेमा बाबुराम सजग थिए । उल्टै बाबुरामले प्रचण्डसँग दुवैजना सँगै भारत जाने प्रस्ताव राखे तर, परिस्थिति अनुकूल नभएको भन्दै प्रचण्डले अस्वीकार गरे ।

अन्तत: सात दलसँगको छलफलको लागि बाबुराम अर्का नेता कृष्णबहादुर महरासँग भारत गए । चुनवाङ बैठकको निर्णयबाट नै माओवादी र सात राजनीतिक दलहरूबीच १२ बुँदे सम्झौता भयो । जनआन्दोलन हुँदै संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा पुग्यो ।

चुनवाङ बैठकपछि भट्टराई र प्रचण्डको सम्बन्ध एकदम घनिष्ठ भयो । त्यसबेला बाबुराम प्रचण्डलाई महान् भन्दै हिँडे । खरिपाटीमा पनि बाबुरामले त्यसै भने । मोहन वैद्य समूहले फरक मत राखिरहेका बेला प्रचण्ड नै नेता हो भने बाबुरामले । बाबुरामले तीन जना नेताको मार्क्सवाद बुझ्ने विषयमा र सम्बन्धका विषयमा एक ठाउँ लेखेका छन् , ‘किरणको बुझाइमा ‘मार्क्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद अकाट्य धर्मशास्त्र हुन् र तीबाट दायाँ–बायाँ गर्नु अक्षम्य अपराध हो । प्रचण्डको बुझाइमा नेपालमा विविध कारणले कार्यकर्ता र जनतामा समेत ठूलो आकर्षण भएकाले मार्क्सवाद–लेनिनवाद–माओवाद भन्न छाड्नुहुँदैन । तर, काम आवश्यकता र फाइदाअनुसार जे गर्दा पनि हुन्छ भन्ने हो । यी सैद्धान्तिक बुझाइका गम्भीर भिन्नताका बाबजुद हामी तीनै जनाको व्यवहारतः क्रान्ति र परिवर्तनप्रतिको निष्ठा र तीनै जनाको फरक–फरक, तर पूरक क्षमताका कारणले जनयुद्धकालभर हामीबीच संघर्षसहितको एकता नै मुख्य पाटो रह्यो । प्रचण्डको चातुर्य र व्यवस्थापकीय क्षमता, किरणको निष्ठा र सदाचार, सायद मेरो वैज्ञानिकता र सार्वजनिक छविको कुल योगले जनयुद्धरूपी रेलको भरपर्दो इन्जिन बन्यो र त्यसले सबै डिब्बालाई राम्ररी तान्यो ।’

शान्ति प्रक्रियापछिको विवाद

माओवादीमा शान्ति र संविधानको लाइन कसको हो भन्ने विवाद शान्ति प्रक्रियामा आएपछि सुरु भयो । प्रचण्डले यो मेरै लाइन हो भने । किरणले ०६५ सालको मंसिरमा भएको खरिपाटी भेलामा आफ्नो छुट्टै लाइन पेस गरे । २०६७ सालमा माओवादीको पालुङटारमा विस्तारित बैठक भयो । बैठकमा तीन नेताका तीन दस्तावेज पेस भए । तर अन्तिमा वैद्य–प्रचण्डको दस्तावेज पास भयो । भट्टराईको दस्तावेज अल्पमतमा पर्‍यो । पालुङटार बैठकपछि एक महिनासम्म चलेको केन्द्रीय कमिटी बैठकमा प्रचण्डले विद्रोहको लाइन छोडेर बाबुरामसित मिलेर शान्ति र संविधान बनाउने लाइन पास गरे ।

प्रचण्डविरुद्ध धोबीघाट गठबन्धन

शान्ति प्रक्रियामा आएपछि तत्कालीन एमाओवादीमा विवाद सिर्जना भयो । २०६८ साउनमा मोहन वैद्य, बाबुराम, नारायणकाजी श्रेष्ठ र रामबहादुर थापा प्रचण्डविरुद्ध खडा भएका थिए । प्रचण्डविरुद्धको यो मोर्चालाई माओवादीमा ‘धोबीघाट गठबन्धन’ का नामले चिनिन्छ । धोबीघाट गठबन्धनले प्रचण्डमा गम्भीर खालका व्यक्तिवादी कमजोरी देखिएको निष्कर्ष निकाल्दै अध्यक्षबाट प्रचण्डलाई हटाएर मोहन वैद्य (किरण) लाई र प्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईलाई बनाउने सहमति भएको थियो ।

आफूविरुद्ध सबै वरिष्ठ नेता एकजुट भएपछि धोबीघाट गठबन्धन तोड्न प्रचण्डले बाबुरामलाई प्रधानमन्त्री बनाउनुपर्ने प्रस्ताव आफैँ अघि सारे । प्रचण्ड नै आफूलाई प्रधानमन्त्री बनाउन राजी भएपछि बाबुराम पनि धोबीघाट गठबन्धनबाट बाहिरिए । धोबीघाट गठबन्धनमा सामेल अर्का नेता नारायणकाजी श्रेष्ठ उपप्रधान तथा परराष्ट्रमन्त्री बने । बाबुराम र श्रेष्ठ प्रचण्ड पक्षमै लागेपछि वैद्य र थापा मात्र रहे । पछि वैद्य र थापाले पार्टी विभाजन गरी नयाँ पार्टी गठन गरे । पार्टी विभाजनपछि दोस्रो संविधानसभाको चुनावमा एमाओवादी खुम्चिएर सानो भयो । दोस्रो संविधान सभाबाट ०७२ सालमा संविधान बन्यो । संविधान घोषणा भएको केही दिनपछि बाबुरामले एमाओवादी पार्टी छोडे ।

अनि बाबुरामले प्रचण्ड छोडे

संविधान जारी भएलगत्तै २०७२ असोज ९ मा पत्रकार सम्मेलन गरेर बाबुरामले एमाओवादी परित्याग गरे । उनले त्यो दिन भनेका थिए, ’चुहिएको घरमा फर्केर जाने होइन, नयाँ घर बनाउने हो ।’ पत्रकार सम्मेलनमा भट्टराईले पटक पटक संविधान जारी भएपछि पुरानो राजनीतिक दलको औचित्य सकिएको दाबी गरेका थिए ।

’पुँजीवादी क्रान्ति सम्पन्न गर्नका लागि नेकपा माओवादी बनाएका थियौँ, अब एउटा कालखण्डको काम पूरा गर्‍यौँ, अब त्यही पुरानो पार्टी अगाडिको दिशामा पुग्दैन । त्यसका लागि नयाँ सोच आवश्यक भइसकेको छ‚’ भट्टराईले भनेका थिए । बाबुरामले एमाओवादी छोडेपछि प्रचण्डले भनेका थिए, ‘मैले ३० वर्ष बाबुरामलाई झेले कसैले तीन वर्ष झेलेर देखाइदिऊन् ।’ नयाँ सोच र नयाँ घरको कुरा गरेर माओवादी परित्याग गरेका बाबुराम करिब सात वर्षपछि माओवादीको चुनाव चिह्नमा चुनाव लड्न पुगेका छन् ।

आउँदो मंसिर ४मा हुने प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा निर्वाचनका लागि उनले माओवादी केन्द्रकै चुनाव चिह्नमा चुनाव लड्ने भएका छन् । नयाँ घर निर्माण गर्न हिँडेका बाबुराम नयाँ घर बनाउन नसकेपछि पुन पुरानै उनको भाषामा भत्किसकेको अझ रेड एरियाको घरमा नै फर्केका छन् ।

वैकल्पिक नयाँ राजनीतिक शक्ति निर्माण गर्न भन्दै उनले थालेको अभियानले राम्रोसँग संगठित आकारसमेत ग्रहण गर्न सकेन । माओवादी पार्टी छाडेयता नेता भट्टराईले विभिन्न प्रकारको प्रयोग गर्न खोजे तर सफल हुन सकेनन् । २०७३ जेठ २० मा प्रमुख दैनिक पत्रिकाहरूमा ‘ज्याकेट एड’ र ३० गते दशरथ रंगशालामा भव्य कार्यक्रम आयोजना गरेर नयाँ शक्ति पार्टी घोषणा गरे । नयाँ शक्तिले २०७४ सालको चुनावमा गतिलो प्रदर्शन गर्न सकेन ।

२०७४ सालको स्थानीय र आमचुनावमा उनको पार्टीले कसैलाई धक्का दिन त के आफ्नै अस्तित्व जोगाउन पनि सकेन । कांग्रेससँग चुनावी गठबन्धन गरेका भट्टराईको पार्टी गोरखाबाट आफ्नो सिट र प्रदेशसभामा तीन स्थान जिते पनि राष्ट्रिय दल बन्न सकेन ।

हारपछि बाबुराम अस्तित्व रक्षाका लागि उपेन्द्र यादव नेतृत्वको संघीय समाजवादी फोरमसँग ०७६ वैशाख २२ मा नेपालमा नयाँ वैकल्पिक राजनीतिक शक्तिको उदय भएको घोषणासहित पार्टी एकता गरे । त्यसको एक वर्ष नपुग्दै जसपामा समेत विभाजित बन्न पुग्यो । अहिले बाबुराम र यादवको पनि पार्टी विभाजन भएको छ । जसपाबाट बाहिरिएका बाबुरामले नेपाल समाजवादी पार्टी (नेसपा) गठन गरेका छन् ,जुन चुनावपछि माओवादीमा विलय हुने तयारीमा छ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असोज २७, २०७९ ०६:३९