वर्षा शिवाकोटी भन्छिन्- श्रीमान् र भगवान्‌का लागि होइन, स्वास्थ्यका लागि व्रत बसौँ

वर्षा शिवाकोटी भन्छिन्- श्रीमान् र भगवान्‌का लागि होइन, स्वास्थ्यका लागि व्रत बसौँ

A+ A A-

नेपाली हिन्दु महिलाहरूको विशेष पर्व हो तीज । हरेक वर्ष व्रत बसेर होस् वा नाचगान गरेर, तीजलाई विशेष र अविस्मरणीय बनाउने गरिन्छ ।

अभिनेत्री वर्षा शिवाकोटीसँग तीजका थुप्रै स्मृति छन् । बाल्यकालको तीज उनको लागि सधैँ स्मरणीय छ । भन्छिन्, ‘त्यतिबेला खुब रमाइलो हुन्थ्यो । जुन अहिलेसम्म आउँदा घटिरहेको छ ।’

तीजमा आमाहरूले व्रत बस्थे । उनी पनि आमाको सिको गर्दै व्रत बस्थिन् । आमाहरूसँगै मन्दिर जान्थिन् । सँगै भेला भएर नाचगान गर्ने प्रचलनले त छुट्टै ऊर्जा दिन्थ्यो ।

तर, अहिलेको तीज पहिलेको जस्तो लाग्दैन वर्षालाई । ‘विस्तारै चाडपर्वहरूको रौनकता घटिरहेको छ । किनकि हामीले पहिलाका संस्कारहरूलाई बेवास्ता गर्दै गइरहेका छौँ,’ वर्षा भन्छिन् ।

व्रत बस्ने रहर हुँदाहुँदै पनि यसपालि बसिनन् वर्षा । ‘अघिल्लो वर्ष स्ट्रिक्ली बसेको थिएँ । यसपालि स्वास्थ्यले साथ दिएन,’ उनी भन्छिन् ।

उसो त यो वर्ष उनका लागि विशेष नै छ । किनकि वर्षा वैवाहिक जीवनमा बाँधिएको वर्ष पनि हो यो । व्रत बस्नैपर्ने बाध्यता त कहिल्यै भएन वर्षाका लागि ।

यसपालि पनि थिएन, झन् स्वास्थ्यका कारण बस्ने अवस्था थिएन । ‘घरमा भेला भएर नाचगान गर्‍यौँ । दर खाने निम्तो आएको ठाउँमा गयौँ । यसरी मनायौँ,’ वर्षा भन्छिन् ।

व्रत र तीजमा हराएको रौनकता

हिन्दु महिलाहरूले तीजको व्रत धार्मिक कथाबाट प्रेरित भएर बस्ने गरेको मान्यता छ । धार्मिक कथाअनुसार जे कुराका लागि व्रत बसिएको हो, त्यसले पितृसत्तालाई बलियो र महिलाहरूलाई कमजोर बनाउने बहस आजको समयमा भइरहेका छन् ।

वर्षा त्यो मान्यताबाट टाढा रहेर स्वास्थ्यका लागि पनि व्रत बस्न सकिने बताउँछिन् । उनका अनुसार समयअनुसार पुराना धारणाहरू बिस्तारै फेरिँदै जान्छन् । ‘हिजो धार्मिक दृष्टिकोणले व्रत बसिन्थ्यो । आज स्वास्थ्य र वैज्ञानिक दृष्टिकोणले पनि बस्न सकिन्छ । तीजलाई धार्मिक कथासँग नभई जीवनको व्यावहारिक पाटोसँग जोडर पनि व्रत बस्न सकिन्छ,’ उनी भन्छन् ।

वर्षाका विचारमा पहिला भगवान् र श्रीमान्‌का लागि भनेर बसिने व्रत समाजमा बाध्यात्मक थियो । आज स्वास्थ्यका लागि बसिने व्रत बाध्यकारी छैन । उनी भन्छिन्, ‘तीजलाई नमनाएर पर्वहरू भत्काउनुभन्दा नयाँ दृष्टिकोँणबाट यसलाई जोगाउनु राम्रो हो ।’

तीज होस् वा अन्य पर्व, सामाजिक सञ्जालको अस्वस्थ बहसले समस्या देखिएको वर्षाको बुझाइ छ । संवेदनशील मुद्दा, व्यक्तिगत र व्यावसायिक जीवनलाई सामाजिक सञ्जालमा पोख्दा विकृति देखिएका छन् ।

‘सामाजिक सञ्जाल थिएन भने थाहा छैन मान्छेको करिअर र सम्बन्ध के हुन्थ्यो । तर, सामाजिक सञ्जाल भएर पनि यसको नियन्त्रण भएन । जसले गर्दा अस्वस्थ बहस र विकृति बढे,’ वर्षा भन्छिन् ।

पर्वहरू पनि व्यावहारिकभन्दा सामाजिक सञ्जालमा देखावटी बनिरहेका छन् । जसले गर्दा दिनानुदिन पर्वहरूको महत्त्व घट्दै गइरहेको भान वर्षालाई छ । तीजमा पनि वर्षाले यो महसुस गरेको बताउँछिन् ।

पर्वका राम्रा पक्षहरू स्वीकार गरेर यसलाई 'प्रोमोट' गर्नुपर्ने लाग्छ वर्षालाई । ‘बेवास्ता गरेर पर्वलाई महत्त्व नदिँदा हाम्रा संस्कृतिहरू हराउँछन् । यसलाई जोगाउन हामीले वैज्ञानिक र व्यावहारिक पाटोको खोजी गर्नुपर्छ,’ उनी भन्छिन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ १४, २०७९ १४:३५