स्वतन्त्रको गणित : १ प्रतिशत सफल, ४० प्रतिशतको शून्य मत, तर दलकै स्वतन्त्र हुन्छन् हाबी

स्वतन्त्रको गणित : १ प्रतिशत सफल, ४० प्रतिशतको शून्य मत, तर दलकै स्वतन्त्र हुन्छन् हाबी

A+ A A-

'स्वतन्त्र फेसन कि विकल्‍प' अंक ६ मा हामी स्वतन्त्रकाे चुनावी गणितकाे हिसाबकिताबमा केन्द्रित छौँ । यसका लागि हामीले गत ३० वैशाखकाे स्थानीय तह चुनावको मत र उम्मेदवारलाई आधार बनाएका छाै‌ँ ।

स्थानीय तह चुनावमा धरान, काठमाडाै‌ं र धनगढीमा स्वतन्त्र उम्मेदवारकाे पक्षमा उर्लेकाे लहर र त्यसबाट निस्केकाे परिणामबाट उत्साहित पङ्क्तिबाट ४ म‌ंसिरमा हुने प्रदेश र प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनमा 'म पनि स्वतन्त्र उम्मेदवार' भन्नेको संख्या उल्लेखनीय देखिएको छ ।

काठमाडौं जिल्लाबाट मात्रै एक दर्जनभन्दा बढी यस्ता उम्मेदवार देखिएका छन् । विशेषत: काठमाडौं महानगरमा २३ हजार मतान्तरसहित स्वतन्त्र उम्मेदवारले जितेको र सबै वडामा उनले अग्रता लिएका कारण पनि काठमाडौंमा स्वतन्त्रको चासो बढेको देखिएको छ ।

सम्बन्धित समाचार

यी हुन् उपत्यकाबाट सांसद बन्न कम्मर कसेका स्वतन्त्रहरू

काठमाडौंका १० निर्वाचन क्षेत्रमध्ये नौवटा निर्वाचन क्षेत्रमा काठमाडौं महानगरपालिकाका वडाहरू पनि पर्छन् । काठमाडौं १ मा भने महानगरपालिकाका वडा मात्रै पर्छन् । यसले दलहरूलाई केही त्रसित भने बनाएको देखिन्छ ।

उता पूर्व-सञ्चारकर्मी रवि लामिछानेले राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी नै दर्ता गराएर पार्टीकै नाममा स्वतन्त्र शब्दको लाभ उठाउने प्रयास गरेका छन् ।

यी विषयमा मुख्य ४ जिज्ञासा हेरौँ

१. के स्वतन्त्र उठ्नेहरूको 'ह्वीम' बढेको हो ?

२. उम्मेदवार उपस्थितिको संख्याका आधारमा सफल हुने कति छन् ?

३. स्वतन्त्र भनिएका को छन् ?

४. दलहरूलाई कस्तो जोखिम ? जनतालाई राहत कि आहत ?

सुरुवातमा यी चार जिज्ञासामा केन्द्रित होऔँ ।

चर्चाका हिसाबले स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूको ह्वीम निकै बढेको देखिन्छ । विशेष गरी देशको राजधानी र सबैभन्दा धेरै मतदाता रहेको काठमाडौं महानगरपालिकामा नै स्वतन्त्र उम्मेदवारको दबदबाका साथै पोखरा र भरतपुर महानगर, धरान र धनगढी उपमहानगरमा स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूले जसरी चुनावी माहौल सिर्जना गरे । यसले स्वतन्त्र उम्मेदवारको चर्चा बढी भयो ।

संख्यागत रूपमा पनि उम्मेदवार बन्नेको स‌ंख्या दाेब्बरले बढेको छ । २०७४ को स्थानीय तहको निर्वाचनमा १ हजार ५ सय १७ जना स्वतन्त्र उम्मेदवार उठेका थिए । २०७९ को स्थानीय तहको निर्वाचनमा २ हजार १ सय ११ जना स्वतन्त्र उम्मेदवार चुनावी मैदामा ओर्लिए ।

गत स्थानीय चुनावका १ करोड ११ लाखभन्दा बढी सदर मतमध्ये २ हजार १ सय ११ जना स्वतन्त्र उम्मेदवारले पाएको जम्मा मत ३ लाख ४१ हजार छ । ५ वर्षअघि ९४ लाख सदर मतमध्ये १ लाख १९ हजार मत स्वतन्त्रले पाएका थिए ।

उम्मेदवारी दिने संख्याको हिसाबले यो वृद्धिदर ४० प्रतिशत हो । त्यसआधारमा भन्न सकिन्छ, उम्मेदवारी दिने संख्याको हिसाब र चर्चाको हिसाबले ह्वीम बढेकाे छ ।

तर स्वतन्त्रकाे हकमा सफल हुनुभन्दा बढी जोखिमचाहिँ शून्य मत कटाउनु देखिएको छ । यसरी हेर्दा स्वतन्त्र यहाँ फेसनको रूपमा देखिएको छ । अध्यक्ष वा प्रमुखमा उठ्ने २ हजार १ सय ११ को मत हेरौँ पहिले ।

शून्य मत पाउने अर्थात् मत नै नपाउने : ८ सय ५ जना
१ देखि १० मत पाउने : ७ सय ७५ जना
१० देखि १०० मत : ३ सय २५ जना
१०० मतदेखि १००० मत : १४६
हजारदेखि १० हजार मत ल्याउने : ४१ जना
१० हजारभन्दा बढी मत ल्याउने : ८ जना

उपस्थित संख्याका आधारमा सफल हुने कति छन् ?

उम्मेदवारी दिएको हिसाबले स्वतन्त्र उम्मेदवार सफल भने निकै न्यून मात्रै देखिएको छ । जम्मा ७५३ स्थानका लागि २१ सय जनाले उम्मेदवारी दिएकोमा सफल भने शून्य दशमलव ६ प्रतिशत मात्रै सफल रहेका छन् ।

स्थानीय तहमा प्रमुखमा वा अध्यक्षमा स्वतन्त्र उम्मेदवारहरूको उपस्थिति भने १ दशमलव ७ प्रतिशत पुगेको छ । त्यस्तै, जम्मा खसेको मतमध्ये स्वतन्त्रले पाएको मत २ दशमल ७ प्रतिशत छ । अघिल्लो निर्वाचनमा १ दशमलव शून्य ६ प्रतिशत मात्रै थियो ।

त्यस्तै, उपाध्यक्ष/उपप्रमुखमा ५ सय ३४ जनाले स्वतन्त्रबाट उम्मेदवारी दिएकोमा चार जना मात्रै अर्थात् शून्य दशमल ७ प्रतिशत मात्रै सफल भएका छन् ।

त्यस्तै, वडाअध्यक्षमा उठेका ४ हजार २ सय ७७ जना स्वतन्त्र उम्मेदवारमध्ये १ सय ३७ जना अर्थात् ३ दशमलव २ प्रतिशत मात्र विजयी भए ।

यो तथ्यांकले स्वतन्त्र उम्मेदवाहरूलाई दलहरूको तुलनामा सफल हुने सम्भावना निकै न्यून देखिएको छ । उपस्थिति पनि न्यून मात्रै अर्थात् अपवाद मात्रै हुने गरेको तथ्यांकले देखाएको छ ।

स्वतन्त्र भनिएका को छन् ?

अध्यक्ष वा प्रमुखमा १३ जना विजेता बनेका छन् ।

साल्पासिलिछो गाउँपालिका, भोजपुर	अध्यक्ष	दौलथकुमार कुलुङ
धरान उपमहानगरपालिका, सुनसरी	प्रमुख	हर्कराज राई (हर्क साम्पाङ)
मानेभञ्ज्याङ गाउँपालिका, ओखलढुंगा	अध्यक्ष	ज्ञानेन्द्र रुम्दाली
जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका, धनुषा	प्रमुख	मनोजकुमार साह सुडी
बर्दिबास नगरपालिका, महोत्तरी	प्रमुख	प्रहलादकुमार क्षेत्री
काठमाडौं महानगरपालिका, काठमाडौं	प्रमुख	बालेन्द्र शाह (बालेन)
डोल्पो बुद्ध गाउँपालिका, डोल्पा	अध्यक्ष	कार्माछोइवेल गुरुङ
चन्दननाथ नगरपालिका, जुम्ला	प्रमुख	राजुसिंह कठायत
खाँडाचक्र नगरपालिका, कालीकोट	प्रमुख	कमलबहादुर शाही
सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिका, कालीकोट	अध्यक्ष	मोहनबहादुर केसी
चंखेली गाउँपालिका, हुम्ला	अध्यक्ष	प्यारीलाल शाही
धनगढी उपमहानगरपालिका, कैलाली	प्रमुख	गोपाल हमाल
डिलासैनी गाउँपालिका, बैतडी	अध्यक्ष	सन्तोषप्रकाश जोशी

भरखरै सम्पन्न स्थानीय तहको निर्वाचनमा अध्यक्ष र प्रमुखमा स्वतन्त्रबाट निर्वाचित उल्लेखित १३ जनामध्ये जम्मा दुई जनालाई मात्रै वास्तविक स्वतन्त्र ठान्छन् माओवादी केन्द्रका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल (प्रचण्ड) । दाहालका अनुसार ती दुई जना काठमाडौं महानगरपालिकाका विजेता बालेन्द्र शाह र धरान उपमहानगरपालिकाका विजेता हर्क साम्पाङ हुन् । उनीहरूले स्वतन्त्र रूपमा अभियान चलाएकै कारण विजेता भने पनि अन्य भने दलकै प्रतिनिधि भएको उनको दाबी छ ।

साल्पासिलिछो गाउँपालिका

साल्पासिलिछो गाउँपालिका, भोजपुरबाट अध्यक्ष जितेका दौलथकुमार कुलुङ एमालेको राजनीतिक पृष्ठभूमिबाट आएका पात्र हुन् । अघिल्लो २०७४ स्थानीय चुनावमा नै टिकट मागेका उनले २०७९ को निर्वाचनमा समेत पार्टीबाट टिकट नपाएपछि एमालेबाट विद्रोही उम्मेदवार बने ।

उनले १ हजार ८ सय १४ मत लिएर विजेता बन्दा एमालेका उम्मेदवारले भने तेस्रो स्थानमा रहे । उनले विशषत: एमालेकै असन्तुष्ट मत लिएर निर्वाचन जिते ।

मानेभन्ज्याङ गाउँपालिका

त्यस्तै, ओखलढुंगाको मानेभन्ज्याङ गाउँपालिकाबाट अध्यक्ष जितेका ज्ञानेन्द्र रुम्दाली कांग्रेस कार्यकर्ता हुन् । तर, उनी निर्वाचन भने स्वतन्त्र बनेरै जितेका छन् । अघिल्लो निर्वाचनमा पार्टीले टिकट नदिएपछि स्वतन्त्रबाट उठेका उनले अहिले पनि स्वतन्त्रबाटै जिते । यहाँ कांग्रेसको आधिकारिक उम्मेदवार थिएन ।

जनकपुर उपमहानगरपालिका

जनकपुर उपमहानगरपालिकामा पनि स्वतन्त्र भनिएका मनोजकुमार साह सुडीले निर्वाचन जिते । का‌ंग्रेसबाट उमेद्वारी दाबी गरेका साहले गठबन्धनका कारण टिकट नपाउने भएपछि कांग्रेसकै एजेण्डा बोकेर स्वतन्त्र उमेदवारी दिए । गठबन्धन गर्ने क्रममा यो उपमहानगर जनता समाजवादीको भागमा पर्‍यो । अन्तत: उनी कांग्रेस नगर सभापतिबाट राजीनामा दिएर स्वतन्त्र उम्मेदवार बने र कांग्रेसकै मतका आधारमा निर्वाचित भए ।

बर्दिबास नगरपालिका

बर्दिबास नगरपालिका, महोत्तरी प्रह्लादकुमार क्षेत्री विजयी भए । उनी कांग्रेसका तर्फबाट उम्मेदवार भने होइनन् । कांग्रेसले अर्को व्यक्तिलाई टिकट दिएपछि उनले बागी उम्मेदवारी दिएका थिए ।

स्वाभाविक दाबेदार मानिएका उनले १४ हजारभन्दा बढी मत ल्याएर विजयी हुँदा कांग्रेसले टिकट दिएका चिरञ्जीवी हमालले बल्लतल्ल १ हजार मत ल्याए । कांग्रेसकै असन्तुष्ट मत पाएका उनको प्रतिस्पर्धा माओवादीका राजु खड्कासँग भएको थियो ।

सान्नी त्रिवेणी

सान्नी त्रिवेणी गाउँपालिकामा स्वतन्त्रबाट अध्यक्ष जितेका मोहनबहादुर केसी माओवादीका नेता हुन् । उनी त्यही पालिकाको अध्यक्ष मात्रै होइनन्, प्रदेश कमिटी सदस्य पनि हुन् ।

पार्टीले अर्कैलाई टिकट दिएपछि उनी स्वतन्त्र उम्मेदवार बने । पार्टीका आधिकारिक उम्मेदवारले १३ हजार मत ल्याउँदा उनी १८ हजारभन्दा बढी मत ल्याएर विजयी बने । उनी अहिले माओवादीमा फर्केका छन् । गाउँपालिकामा स्वतन्त्र उम्मेदवारको रूपमा जिते पनि उनी अहिले माओवादीका एजेण्डा अनुसारका काम गरेका छन् ।

खाँडाचक्र

कालिकाेटकाे खाँडाचक्र नगरपालिकामा स्वतन्त्रबाट कमलबहादुर शाही विजयी भएका छन् । एकीकृत समाजवादीका जिल्ला उपाध्यक्षसमेत रहेका शाही सत्ता गठबन्धनको सिट बाँडफाँटमा पार्टीको तर्फबाट टिकट नपाइने भएपछि स्वतन्त्र उम्मेदवार बनेर निर्वाचित भएका हुन् ।

सत्ता गठबन्धनको सिट बाँडफाँटमा नगर प्रमुखको टिकट कांग्रेसको भागमा पर्‍यो । उनी २ हजार ९ सय मत ल्याएर विजयी भएका थिए । उनी अहिले समाजवादीमा फर्किसकेका छन् ।

चंखेली

हुम्लाको चंखेली गाउँपालिकामा कांग्रेसको भागमा अध्यक्ष परेन । त्यसको विरुद्ध जिल्ला पार्टी कार्यसमितिमा बसेर काम गरेकी प्यारीलाल शाही स्वतन्त्र उम्मेदवार बने । उनी १ हजार ६ सय मत ल्याएर विजयी हुँदा गठबन्धनका आधिरकारिक उम्मेदवार माओवादीका गोविन्दबहादुर शाहीले ११ सय मत पाए ।

चन्दननाथ

जुम्लाको चन्दनाथ नगरपालिकामा पनि कांग्रेसविरुद्ध कांग्रेसकै उम्मेदवार उठेका थिए । टिकटको दाबी गरेका राजुसिंह कठायतले टिकट नपाएपछि उनी स्वतन्त्रबाट उठे ।

कांग्रेसका आधिकारिक उम्मेदवारले २३ सय ४१ मत ल्याउँदा कठायत २४ सय ३ मत ल्याएर विजयी बने ।

संख्यागत रूपमा विजेता उम्मेदवाहरू हेर्दा पार्टीमा विगतमा गरेको योगदान अर्थात् पार्टीकै मतका आधारमा जितेको तथ्यांकले देखाउँछ ।

नयाँ अनुहार भने खोजिएका छन् ?

उल्लेखित तथ्यांकले नयाँ अनुहार भने खोजेको देखाएको छ । तथ्यांकअनुसार उठ्नेमध्ये पनि युवा र नयाँ अनुहारले जितेका छन् ।

राजनीतिक विश्लेषक कृष्ण खनाल स्वतन्त्र उम्मेदवारलाई भन्दा बढी युवापुस्तालाई मतदाताले चाहेको तर्क गर्छन् । 'युवापुस्ता आकर्षित भएकै कारणले काठमाडौं, धरान, धनगढीलगायतका केही पालिकाहरूमा नयाँ खालका स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू आए,' उनले शिलापत्रसँगको अन्तर्वार्तामा भनेका छन् ।

उनले युवाहरूको काम ठूला दलले गर्न नसकेका कारण विकल्प खोजिए पनि स्वतन्त्रबाट नभएको तर्क उनको छ । खनाल भन्छन्, 'अधिकांश युवाहरूमा तीनवटा प्रमुख दलहरूले काम गर्न सकेनन्, यिनको विकल्प चाहियो भन्ने भाव छ । तर, यसको विकल्प व्यक्ति स्वतन्त्रबाट सम्भव छैन । कोही व्यक्ति जितेर आऊलान् । पहिले पनि आउँथे । सम्भवतः स्वतन्त्र उम्मेदवारले नजितेको कुनै चुनाव नै पनि छैन होला ।'

सम्बन्धित समाचार

दलको विकल्प स्वतन्त्र हाेइनन्, पार्टीभित्रैबाट विद्रोह गर्नुपर्छ : कृष्ण खनाल (अन्तर्वार्ता)

राजनीतिशास्त्री चन्द्रदेव भट्ट स्वतन्त्र उम्मेददवार परीक्षणकालमा रहेको र सधैँ परीक्षणकालमै रहने तर्क गर्छन् । उनले पनि स्वतन्त्र उम्मेदवार विकल्प नभए पनि नयाँ अनुहारको खोजी गरिएको तर्क गरेका छन् ।

'स्वतन्त्र उम्मेदवारहरू अझै परीक्षणकालमा छन् र परीक्षणकालमै रहन्छन्, किनभने वर्तमान राज्य सञ्चालन गर्ने परिपाटीमा स्वतन्त्रले काम गर्न सक्दैनन् । र, स्वतन्त्र उम्मेदवार र आमनेपाली नागरिकले सोचेको र चाहेको राजनीतिमा ठूलो खाडल छ,' भट्ट भन्छन् ।

सम्बन्धित समाचार

दलहरू स्वार्थ समूहकाे कब्जामा छन्, स्वतन्त्रहरू भिजनबिनै आए

विश्लेषकको विश्‍लेषण र चुनावी गणितले पनि नयाँ अनुहारको खोजी भएको देखाएको छ । तर, ती नयाँ अनुहार दलबाट आउँदा जति सहज जित निस्केको छ, त्यति सहज स्वतन्त्र रूपबाट आउनेमा देखिएको छैन ।

यसैले पार्टीहरूलाई नै नयाँ अनुहारको खोजी र युवापुस्तालाई टिकट दिन दबाब भने देखिएको छ ।

सम्बन्धित समाचार