तपाईंका श्रीमान् भाँडा माझ्नुहुन्छ ?

A+ A A-

अस्ट्रेलियामा कामदार अभावः भाँडा माझ्नेले माग्न थाले घन्टाको ५० डलर ।

यो समाचार प्रकाशित भएपछि निकै चर्चा भयो । २५ हजारले त समाचार शेयर गरेछन् । नेपाली रुपैयाँमा हिसाब निकाल्दै ‘जानुपर्छ कि क्या हो’ भन्ने पुरुष पनि भेटिए ।

‘यहाँ जति गरे पनि कदर हुने होइन । सेवक मात्र हुने त हो । विदेशमा भए टन्न कमाइने रहेछ,’ प्रायः गफ भइरहने समूहमा केही महिला भन्दै थिए ।

बिहानको चिया, खाना, दिउँसोको चिया खाजा, बेलुकाको खानाको तयारी गर । पकाऊ, खुवाऊ । सबैले खाइसकेपछि खाऊ । सबै हात चुठेर हिँडेपछि भाँडा माझ । बाँकी समयमा पूजाका भाँडा माझ्नेदेखि लुगा धुने, सरसफाइलगायतका घरको काम । यो जिम्मा महिलाकै हो भन्नेछ अधिकांश घरमा । साना केटाकेटी अनि वृद्ध सासूससुरा छन् भने तिनको स्याहारसुसार । चाडपर्व, पाहुनापात, अन्य संस्कारका काम त छँदैछन् । बिहान उठेदेखि राति नसुतेसम्म कामै-काम । कतिलाई त आफ्ना लागि समय पनि छैन ।

मुटुरोग विशेषज्ञ डा. ओम मूर्ति अनिलले तपाईं आफ्नो स्वास्थ्यका लागि कस्तो ब्यायाम गर्नुहुन्छ ? कति समय दिनुहुन्छ भनेर सामाजिक सञ्जालमा सोधेका थिए । एउटा प्रतिक्रिया थियो, ‘आफू महिला परियो । बिहानदेखि बेलुका नसुत्ने बेलासम्म ब्यायाम नै ब्यायाम छ हजुर । धन्न महिला भएर जन्मेर मात्रै । नत्र पुरुषको के हाल हुँदो हो । रातदिन अरुको सेवामा खटिनुपर्ने । घरको डाक्टर हुन कम गाह्रो छ र डाक्टरसा'ब ।’ घरायसी कामको बोझले महिलालाई कति थिचेको छ भन्ने यो जवाफ एक उदाहरण हो ।

अर्की एक महिलाले लेखिन्, ‘हामी गृहिणीका लागि त घरको काम नै ब्यायाम हो । गाउँघरमा बिहान ५ बजे उठेर काम गर्नुपर्छ । दिनभरिको कामले थकाइ लाग्छ । ब्यायामका लागि समय नै हुँदैन ।’

आफ्नो घरपरिवार बिग्रियोस् भन्ने कसैको चाहना हुँदैन । घरको काम महत्त्वपूर्ण र धेरै समय खर्चिनुपर्ने काम हो । समय र जिम्मेवारी व्यवस्थापन गरी घरको काम मिलेर गर्नाले परिवारमै खुसी छाउँछ । एक जनामाथिको अत्यधिक भारले भने तनाव र मनमुटाव निम्त्याउँछ ।

घरको काम गरेको छ भनेर सबै गृहिणीले कहाँ जस पाउँछन् र ? बसीबसी खाएकी छ भन्नेहरू पनि छन् । कुनै दिन खटाइ र परिश्रमको मूल्य तोक्ने अभ्यास सुरु भयो भने त्यसो भन्नेहरूलाई थाहा होला । ‘अरु के काम छ त ? अफिसको जस्तो गाह्रो काम हो र’ भन्छन् कतिपय श्रीमान्‌ । यसो भन्नेमा बाहिर काम गर्ने वा जागिर खाने श्रीमान्‌ मात्र होइन, गफ चुटेरै धेरैजसो समय बिताउने पनि हुन्छन् ।

घरकै कामका बारेमा हामी छिमेकी दिदीबहिनीबीच कहिलेकाहीँ कुराकानी हुने गर्छ । ‘खाना मीठो भएन भनेर खाने बेलामा किचकिच गर्नुहुन्छ । खाना नै फाल्न खोज्नुहुन्छ । दिक्कै लागिसक्यो,’ ३५ वर्षकी एक बहिनीले आफ्नो कुरा सुनाइन् ।

‘सधैँ यस्तै हो ?,’ मैले सोधेँ ।

उनले भनिन्, ‘धेरैजसो यस्तै गर्नुहुन्छ ।’

खाना मीठो भएन, तैँ खा भनेर श्रीमान्‌ले थाल हुर्‍याएको आफ्ना अग्रजबाट सुन्न त सुनेकी थिएँ । अगाडिका बुढापाका भएर होलाजस्तो लाग्थ्यो । अहिले, त्यो पनि राजधानीमा बस्ने युवाको ताल पनि उही रहेछ । मसँग रिसाउने हुन् कि जस्तो लागे पनि मैले ती बहिनीलाई भनेँ, ‘आफ्नो श्रीमान्‌लाई तपाईंका पनि हात छन् । युट्युबमा पकाउने तरिका भइहाल्छ । आफैँ बनाए पनि हुन्छ भन्नुस् न ।’

उनले त्यसो भन्न नसक्ने बताइन् । ‘किन नि ?,’ अचम्म मान्दै मैले सोधेँ ।

‘हजुर पो काम गर्नुहुन्छ । आफ्नै कमाइ छ । मेरो त पढाइ पनि त्यति छैन । कमाइ पनि छैन’, ती बहिनीले भनिन् ।

पढाइ र कमाइ गर्ने जागिरे महिलालाई झन् दोहोरो भार छ । कामबाट दुवै जना श्रीमान्‌श्रीमती घर फर्किन्छन् । तर, जतिसुकै थाकेको किन नहोस्, भान्सामा महिलाले नै छिर्नुपर्छ । घरको काम उनकै जिम्मेवारीमा पर्छ । कति त कहिले श्रीमती आउली र खाना पकाउली भनेर बसेका हुन्छन् । १०–४ को समयभन्दा फरक वा अलि ढिलो छुट्टी हुने खालको पेसामा लागेका महिलाले आफूलाई मन पर्ने क्षेत्र छोडेर अर्को क्षेत्रमा जानुपर्ने बाध्यता हुन्छ । देखिएको एउटा सत्य के हो भने जसले घरको काममा सहयोग पाउँछन्, ती महिलाले आफ्नो काममा प्रगति गर्न सकेका छन् ।

मेरो एक जना साथी बेलुकाको खाना सधैँ बनाउँछन् । श्रीमती घर पुग्दा उनले खाना तयार गरिसकेका हुन्छन् । समय मिलेमा बिहानका लागि तरकारी काटकुट गरेर राख्छन् । यसो गर्दा श्रीमतीलाई बिहान सजिलो हुने उनी बताउँछन् । कक्षा ४ मा पढ्ने छोराले उनको सहयोगमा गृहकार्य सकिसकेका हुन्छन् । सरसफाइको कामका लागि भने उनले सहयोगी राखेका छन् । उनकी श्रीमती बढुवा हुँदै अहिले एक गैरसरकारी संस्थाकी प्रमुख भएकी छिन् । ‘श्रीमान्‌को सहयोग नभएको भए यो जिम्मेवारी लिई संस्था हाँक्ने कल्पनासमेत गर्न सक्दिनथेँ’, उनी भन्छिन्, ‘म घर पुग्दा प्रायः बेलुकाको ७ बज्छ । थकित हुन्छु । खाना तयार हुन्छ । छोराको गृहकार्य पनि श्रीमान्‌ले गराउनुहुन्छ । बेलुका खाना खाने मात्र मेरो काम । बिहानको सबै काम म गर्छु ।’

घरको काम त्यसमा पनि भान्साको काममा यसरी उल्लेख्य रूपमा सहयोग गर्ने श्रीमान्‌ पनि छन् । तर, साह्रै कम । विदेशमा चाहिँ निकै भेटिन्छन् । छोराले त घरको काम सबै गर्नुपर्दोरहेछ भनेर हाम्रा आफन्त विदेशबाट फर्केपछि गुनासो गरेको सुनिन्छ । काम नगरी सुख पाए पो त्यहाँ । हामीकहाँ पनि अलिअलि सघाउनेको संख्या बढ्न थालेको पाइन्छ ।

कतिलाई चाहिँ कि मुड चल्नुपर्छ कि श्रीमती महिनावारी हुनुपर्छ । कि चाहिँ श्रीमती बिरामी नै हुनुपर्छ । औषधि खाँदै बिरामी श्रीमतीले पकाएको खान सक्ने संवेदनहीन श्रीमान्‌ पनि भेटिन्छन् है । कोहीचाहिँ सघाउन चाहे पनि छरछिमेकीले के भन्ला्न्, आमाबाबुले के भन्लान् भनेर अघि सर्दैनन् । हाम्रा केही आमाबुबा पनि त्यस्तै हुन्छन् । बुहारीलाई काम सघायो भने जोइटिङ्ग्रे भन्छन् । तर, आफ्ना छोरीलाई सघाउँदाचाहिँ ज्वाइँसा'ब त क्या गजब भन्छन् । आफ्ना दाइभाइले घरको काम गरेको देख्यो भने चित्त दुखाउने दिदीबहिनी पनि हुन्छन् है ।

कतिलाई चाहिँ कि मुड चल्नुपर्छ कि श्रीमती महिनावारी हुनुपर्छ । कि चाहिँ श्रीमती बिरामी नै हुनुपर्छ । औषधि खाँदै बिरामी श्रीमतीले पकाएको खान सक्ने संवेदनाहीन श्रीमान्‌ पनि भेटिन्छन् है । कोहीचाहिँ सघाउन चाहे पनि छरछिमेकीले के भन्ला्न्, आमाबाबुले के भन्लान् भनेर अघि सर्दैनन् ।

छोराले घरको काम गर्नु हुन्न भन्ने सामाजिक मूल्यमान्यताका कारण पुरुषले घरको काम नगरेका हुन् भनेर बचाउ गर्न र उम्किन पाइँदैन । सामाजिक मूल्यमान्यताकै कुरा गर्ने हो भने त कमाउने, श्रीमती छोराछोरीलाई सुखसँग पाल्ने, उनका फर्माइस पूरा गर्ने काम पुरुषकै हो भनिन्थ्यो । भन्नेले अझै पनि भन्छन् । घर चलाउन होस् वा बनाउन, व्यापार व्यवसाय गर्न होस् वा सापटी तिर्न, महिलाले घरपरिवारका लागि आफ्नो कमाइ मात्र हैन, उस्तै परे आफ्नो गरगहना पनि बेचेका हुन्छन् । सामाजिक मान्यताको कुरा गर्दै पुरुषलाई एक्लै यस्तो भार धान्नुपर्‍यो भने के हालत होला ?

खाना बनाउनेदेखि सरसफाइलगायत घरको काम जीवनभर चाहिने काम हो । केही घण्टाका लागि सहयोगीे राख्न सकिएला । तर, फुल टाइम जागिरेको रूपमा राख्न सक्ने क्षमता धेरै कमको हुन्छ । यो काम सिक्नु र गर्नु कति महत्त्वपूर्ण छ भन्ने त कोरोनाकालले पनि सिकाइसकेको छ । बाहिर गएर किनेर खान नपाइने अवस्था पनि आउन सक्छ । बिरामी भए पनि घरमा आफन्त आएर गरिदिने अवस्था नहुन सक्छ । त्यसैले छोराछोरीलाई सानैदेखि घरको काम सिकाऔँ । आमा दिदीबहिनी श्रीमतीले आफ्ना छोरा, दाइभाइ, श्रीमान्‌लाई घरको काममा सहयोग गर भनौँ ।

घरको काम मिलीजुली गर्नुपर्छ भनेर कुरा उठायो भने घर बिगार्ने कुरा भनिन्छ । यति कुरा गर्दा बिग्रने कमजोर घर पनि के घर हो र ? आफ्नो घरपरिवार बिग्रियोस् भन्ने कसैको चाहना हुँदैन । घरको काम महत्त्वपूर्ण र धेरै समय खर्चिनुपर्ने काम हो । समय र जिम्मेवारी व्यवस्थापन गरी घरको काम मिलेर गर्नाले परिवारमै खुसी छाउँछ । एक जनामाथिको अत्यधिक भारले भने तनाव र मनमुटाव निम्त्याउँछ ।

यो पनि पढ्नुहोस्:

‘फेसबुकमा क्या दामी लाग्थ्यो, बाहिर देख्दा त झुर लाग्यो’
खुसी हाम्रै हातमा
हाम्रो पनि बुढेसकाल आउँदैछ
विद्यालय बन्दै छन् विभेद महसुस गराउने ‘विभेदालय’

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस ९, २०७८ ०७:३८