बालबालिकालाई कोभिड, बा-आमालाई तनाव

A+ A A-

तीन महिनाअघिको कुरा हो । ९ वर्षीया रिहाना घिमिरेलाई एक्कासि खाना खान मन नलाग्ने, वाकवाकी लाग्ने, पखाला लाग्ने हुन थाल्यो । घरमा यी लक्षण देखिने रिहाना पहिलो पात्र भने होइनन् । घरका अन्य सदस्यमा देखिएका यी लक्षण रिहानामा पनि देखिएपछि भने निरौला परिवार झसङ्ग भयो । किनभने रिहाना मिर्गौलारोगी पनि हुन् ।

कोभिड संक्रमण पुष्टि भएपछि भने डाक्टरहरूको परामर्शमा रिहानालाई नियमित निगरानी गर्न थालियो । उनलाई भिटामिन दिन थालियो । परिवारजनमा त्यतिखेर निराशा पैदा भयो, जतिखेर घरका सबै सदस्य पालैपालो सञ्चो हुन थाले तर रिहाना भने सञ्चो भइनन् । गम्भीर लक्षण नदेखिएको भए पनि उनमा संक्रमण र लक्षणले भने रहिरहे ।

सबैलाई सञ्चो हुँदासमेत आफू कोठाभित्र एक्लै बस्नुपर्दा रिहाना रुन थालिन् । मिर्गौला रोगी भएकै कारण आफू सञ्चो हुँदिनँ कि भन्ने डरले आत्तिने, रुने गर्न थालेपछि भने रिहानाकी आमा रेनुका उनीसँगै बस्न थालिन् । रेनुका भन्छिन्, ‘बच्चाहरूलाई शारीरिक लक्षण नदेखिए पनि यस्तो बेला मनोवैज्ञानिक सपोर्ट चाहिँदो रहेछ ।’

त्यसो त रेनुकाको घरमा छोरी मात्रै होइनन्, ६ र ७ वर्षीय भतिजहरूमा पनि संक्रमण पुष्टि भयो । यद्यपि उनीहरूमा भने कुनै लक्षण नै देखिएन । खानामा केही दिन सामान्य अरुचि देखिएपछि उनीहरूमा कोभिड आफैँ सञ्चो भयो ।

यसरी एउटै परिवारमा कसैलाई कठिन त कसैलाई सामान्य लक्षण भोगेको निरौला परिवार बालबालिकालाई कोभिड संक्रमण कत्तिको जोखिमयुक्त छ भन्ने गतिलो उदाहरण हो ।

जब पाँच महिने बालिकाले कोरोना जितिन्...

तीन महिनाअघिको कुरा हो । अमित र प्रज्ञा झाकी पाँच महिने छोरीमा पनि कोभिड संक्रमण देखियो । तारन्तार खोकी लाग्ने, दूध खान छोड्ने, १०२ ज्वरो आउने, रातभरि रोएको रोयै मात्रै गर्नेलगायतको लक्षण देखिएपछि झा परिवार आत्तियो । तीन दिनसम्म दूध नखाइदिँदा बच्चालाई पानीको कमी त हुने होइन ? पाँच महिनाको बच्चालाई पानी पनि खुवाउन नहुने भएकाले उनले बोतलको दूध खुवाउन थालिन् । तर, संक्रमण भएको चार दिनपछि लक्षणहरू आफैँ कम हुन थाल्यो । र, १४ दिनमा पुनः परीक्षण गर्दा संक्रमण आफैँ हरायो ।

‘अधिकांश बालबालिकालाई कोरोनाले त्यति धेरै असर गरेको देखिँदैन’, बालरोग विशेषज्ञ एवम् कान्ति बाल अस्पतालका प्रवक्ता डा. कृष्णप्रसाद विष्ट भन्छन्, ‘धेरैजसो बालबालिकामा सामान्य लक्षण देखिन्छ । तर, सुस्त मनस्थिति, क्यान्सर, मिर्गौला रोगीलगायतका दीर्घरोगी बालबालिकाहरूलाई भने सञ्चो हुन समय लाग्ने र आईसीयू/भेन्टिलेटरसम्म कोरोनाले पुर्‍याउँछ ।’

पहिलो लहरमा कान्ति बाल अस्पतालले ६५ जना बालबालिकाको उपचार गरेको थियो भने दोस्रो लहरमा अहिलेसम्म करिब दुई सय जनाको उपचार गरिसकेको छ । ‘अहिले त हामीसँग चौध जना मात्रै भर्ना छन्,’ डा. विष्टले भने । अघिल्लो लहरको एक वर्षमा आएका संक्रमित बालबालिका दोस्रो लहरमा भने एक महिनामा नै आएकाले दोस्रो लहरमा बालबालिकाको संक्रमण दर ह्वात्तै बढेको उनको भनाइ छ ।

कोरोनाको तेस्रो लहरमा बालबालिका प्रभावित हुने वैज्ञानिक आधार छ ? यसो भन्छन् विज्ञ

पहिलो लहरमा भन्दा दोस्रो लहरमा संक्रमण भएर आउने बालबालिकाको संख्या बढे पनि गम्भीर लक्षण बालबालिकामा खासै नदेखिएको विष्ट बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘लक्षणहरू ठूलालाई जस्तै सास फेर्न गाह्रो हुने, खोकी लाग्ने, झाडापखाला लाग्ने नै देखिएका छन् । तर, पनि ठूलो मान्छेलाई जस्तो गाह्रो बच्चालाई भएको पाइएको छैन ।’

गत साल नेपाल बाल चिकित्सक समाजले १२० जना बालबालिकामा गरेको अध्ययनमा ९ प्रतिशत बालबालिकामा लक्षण नदेखिएको पाइएको थियो । साथै, २२.३ प्रतिशतमा लक्षण र बाँकी ४.९ प्रतिशतमा सामान्य लक्षण देखिएको पाइएको थियो ।

त्यसो त संसारभर नै अन्य उमेर समूहको तुलनामा बालबालिकामा संक्रमण कमै पाइएको छ । नेपालमै पनि हेर्ने हो भने पहिलो लहरमा कुल संक्रमितको ८ प्रतिशत बालबालिका संक्रमित भएका थिए भने दोस्रो लहरमा १० प्रतिशत बालबालिकामा संक्रमण देखिएको छ ।

स्वास्थ्य मन्त्रालयको तथ्यांकअनुसार कोरोनाको पहिलो लहरमा २१ हजार ५ सय २३ बालबालिका संक्रमित भएका थिए भने दोस्रो लहरमा ३२ हजार ९ सय ३७ जना बालबालिकामा संक्रमण देखिएको छ । दोस्रो लहरमा संक्रमण पुष्टि भएकामध्ये २९ हजार ७७७ जना निको भएका छन् ।

‘मेराजस्ता छोराबुहारी सबैका होऊन्’

कोरोनाको पहिलो लहरबाट ३८ जना बालबालिको मृत्यु भएको छ भने दोस्रो लहरबाट ४३ जना बालबालिकाको मृत्यु भएको छ ।

बालबालिकामा आवश्यक मनोवैज्ञानिक हस्तक्षेप

बालबालिकालाई कोरोनाले पार्न सक्ने दीर्घकालीन असरबारे युनिसेफले आफ्नो वेबसाइटमा नै लेखेको छ, 'यो एक विश्वव्यापी संकट हो, तर केही बच्चाहरूका लागि यसको प्रभाव आजीवन हुनेछ ।'

कोभिडका कारण परिवर्तन भएको जीवनशैलीका कारण बालबालिकामा पर्न सक्ने मनोसामाजिक जोखिमबारे विभिन्न बहसहरू भइरहेका छन् ।

कोरोना संक्रमणको डरले घरभित्रै सीमित हुनुपर्दा अधिकांश बालबालिकामा छटपटी हुने, दिक्क लाग्ने, चिन्तित हुने, चिढिने, निद्रा नलाग्ने, खान मन नगर्ने, डिजिटल माध्यममा लिप्त हुनेलगायत समस्या हुन थालेको मनोविद्हरूको भनाइ छ ।

बालबालिका स्वभावैले जिज्ञासु र चञ्चल हुन्छन् । तर, कोरोना संक्रमणको डरले घरभित्रै सीमित हुनुपर्दा अधिकांशको स्वभाव परिवर्तन हुन थालेको मनोविद् गंगा पाठक बताउँछिन् ।

खोप नलाएकाहरू सिकिस्त, लगाएकाहरू काेराेना जितेर घर फर्किँदै

परिवर्तित जीवनशैलीका कारण मानसिक स्वास्थ्यमा विचलन आउन नदिन उनीहरूलाई रचनात्मक, सिर्जनात्मक र अन्तर्क्रियात्मक क्रियाकलापमा सहभागी गराउनुपर्ने मनोविद्‌हरूको सुझाव छ ।

खाना पकाउने, लुगा धुने, घरायसी कामकाज सिकाउने, चित्र बनाउनेजस्ता मनोरञ्जनात्मक एवम् व्यावहारिक क्रियाकलापमा बालबालिकालाई संलग्न गराउन सके उनीहरूको मनोसामाजिक साथसाथै व्यक्तित्व विकास हुने मनोविद् करुणा कुँवर बताउँछिन् । बच्चासँग बच्चा नै भएर गफ गरिदिएर पनि उनीहरूसँग अभिभावकले गुणस्तरीय समय बिताउन सक्ने उनको सुझाव छ ।

कोरोनाको तेस्रो लहरमा बालबालिका प्रभावित हुने प्रक्षेपण, आधार के हो ?

२१ जेठमा स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले नेपालमा कोरोना संक्रमणको तेस्रो लहर आएमा बालबालिका धेरै प्रभावित हुने चेतावनी दिँदै कुल शय्याको २० प्रतिशत बेड बालबालिकाको उपचारका लागि छुट्याउन देशभरका सबै अस्पताललाई निर्देशन दियो ।

विश्वभर कोरोनाविरुद्धको खोप बालबालिकाबाहेक सबै उमेर समूहका व्यक्तिहरूका लागि मात्रै तयार भएकाले खोप लगाउन नपाएका बालबालिकाहरूलाई अब आउने सम्भावित तेस्रो लहरमा संक्रमणको जोखिम बढी हुन सक्ने सम्भावनालाई नकार्न नसकिने डा. शेरबहादुर पुनको भनाइ छ ।

पुन भन्छन्, ‘खोप अभियान सफल भएसँगै बालबालिका पनि सुरक्षित हुने आधार तय हुन्छ ।’

बालबालिकामा हुने जोखिम कम गर्न अभिभावक जिम्मेवार

बालबालिकालाई हुने जोखिम न्यूनीकरण गर्न अभिभावकहरूको मुख्य भूमिका भएको बालरोग विशेषज्ञ डा. रामहरि चापागाईं बताउँछन् । यसका लागि उनीहरूले समयमै खोप लगाउन जरुरी छ ।

चापागाईं भन्छन्, ‘यसो हुँदा बालबालिकालाई संक्रमण सर्ने जोखिम कम हुन्छ । त्यति मात्रै नभएर कोरोनासँग बच्नका लागि अपनाउनुपर्ने मापदण्डहरू बेलैमा अभिभावक तथा शिक्षकहरूले सिकाउनुपर्छ ।’

स्वास्थ्य मन्त्रालयले सुरु गर्‍यो बेडको तयारी

सम्भावित भनिएकाे तेस्रो लहरको तयारीस्वरुप स्वास्थ्य मन्त्रालयको निर्देशनबमोजिम अस्पतालहरूमा २० प्रतिशत बाल शय्याहरूको व्यवस्थापन भइसकेकाे स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ ।

अबका अस्पतालहरू बालमैत्री बनाउनुपर्ने विज्ञहरूको भनाइ छ ।

१८ र १८ वर्षभन्दा मुनिमा कोरोना संक्रमणको तथ्यांक

कोभिड १९ संक्रमण मृत्यु
पहिलो लहर २१,५२३ ३८
दोस्रो लहर ३२,९३७ ४३

स्रोत : स्वास्थ्य मन्त्रालय

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन १९, २०७८ ०६:५१