कोरोना नियन्त्रणकाे तयारी पुगेन, असारसम्म दैनिक ११ हजार संक्रमित पुग्ने प्रक्षेपण

कोरोना नियन्त्रणकाे तयारी पुगेन, असारसम्म दैनिक ११ हजार संक्रमित पुग्ने प्रक्षेपण

A+ A A-

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जेठको अन्तिम र असारको पहिलो साता दैनिक ११ हजार कोरोना संक्रमित पुग्ने प्रक्षेपण गरेको छ । र, असारसम्म ६ लाख संक्रमित पुग्ने अनुमान छ । पूर्वतयारीका लागि पनि प्रक्षेपण आवश्यक पर्छ । तर, यो प्रक्षेपणमाथि विज्ञहरूले भने प्रश्न उठाएका छन् ।

प्रक्षेपणमाथि विज्ञहरूको प्रश्न

‘प्रक्षेपण हलुका ढंगले गर्न नहुने हो । प्रक्षेपणको वैज्ञानिक आधार प्रस्ट छैन’, जनस्वास्थ्यविद् डा. शरद वन्त भन्छन्, ‘प्रक्षेपण गर्न म्याथम्याटिकल फर्मुला प्रयोग गरेर गर्ने हो । योजना बनाउन र तयारीका लागि प्रक्षेपण पनि हुनुपर्छ ।’

तर, सरकारी अधिकारीहरू भने वैज्ञानिक आधारमै प्रक्षेपण गरिएको दाबी गर्छन् । ‘म्याथम्याटिकल आधारमा गरिएको हो । एउटा संक्रमितले कति जनालाई सार्छ भन्ने एउटा आधार हो’, एपिडिमियोलोजी तथा सरुवा रोग नियन्ण महाशाखाका निर्देशक डा. कृष्ण पौडेल भन्छन्, ‘अर्को, अघिल्लो पटक कति व्यक्तिलाई इन्फेक्सन भयोे, त्यसको सर्भेका आधारमा गरिएको हो ।’

कोरोनाबाट थिलिँदै युवा, आईसीयूमा भर्ना हुनेको संख्या बढ्दो

नयाँ भेरियन्ट डेढ गुणा बढी संक्रामक

अध्ययन अनुसन्धानले एक जना संक्रमितले २ दशमलव ६ जनालाई सार्ने र नयाँ भेरियन्ट त्योभन्दा डेढ गुणा बढी संक्रामक देखिएको छ । त्यसका आधारमा मन्त्रालयले नेपालमा दैनिक ११ हजार संक्रमित पुग्ने प्रक्षेपण गरेको हो ।

निर्देशक डा. पौडेल भन्छन्, ‘संक्रमणको जोखिममा रहेका मानिस कति ? संक्रमण हुने दर कति ? मापदण्ड पालना भयो भने के हुन्छ ? सबै क्षेत्र खुला राख्दा के हुन्छ ? मास्क नलगाउँदा के हुन्छ ? यी सबै अध्ययन गरेर प्रक्षेपण गरिएको हो ।’

प्रक्षेपणका आधारमा पूर्वतयारी गरिरहेको उनी बताउँछन् । ‘प्रक्षेपणका आधारमा आईसीयू, भेन्टिलेटर, अक्सिजन, बेड, जनशक्तिको व्यवस्था हुन्छ’, उनी भन्छन्, ‘आईसीयू बढाउन अस्पतालहरूमा बजेट गइसकेको छ ।’

परीक्षणको दायरा बढेन, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ भएन

सरकारले ११ हजार संक्रमित पुग्ने प्रक्षेपण गरे पनि परीक्षणको दायरा भने बढाएको छैन । हाल दैनिक ५–६ हजारको हाराहारीमा मात्र पीसीआर भइरहेको छ ।

‘अहिलेको परीक्षणले ११ हजार पत्ता लाग्दैन । कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ बढाउनुपर्नेछ । एउटाबाट कतिलाई सर्‍यो भन्ने उसको सम्पर्कमा आएका व्यक्तिलाई परीक्षण गर्‍यो भने पत्ता लाग्ने हो । मान्छे फेला पार्न पनि गाह्रो छ’, उनी भन्छन् ।

सरकारले कन्ट्याक्ट ट्रेसिङको काम पालिकाहरूलाई दिएको छ । प्रभावकारी रूपमा संक्रमितको पहिचान भएको छैन ।

‘पालिकाहरूलाई तालिम दिएको छ । कन्ट्याक्ट ट्रेसिङबाट नै संक्रमितको पहिचान हुने हो’, निर्देशक डा. पौडेल भन्छन्, ‘आईसीयू हेर्न जनशक्ति चाहिन्छ । मेडिकल टिम बनाएको छ । जनशक्तिलाई तालिम दिने काम भइरहेको छ । अस्पतालहरूमा बेडको पनि व्यवस्थापन भएको छ ।’

विद्यालयहरूमा पस्यो कोरोना, अभिभावकले बालबालिकालाई पठाउन छोडे

सबै अस्पतालमा उपचार

पहिलो चरणको महामारीमा कोभिड अस्पताल भनेर छुट्याइएको थियो तर दोस्रो छालमा सबै अस्पतालले कोभिडका बिरामी पनि उपचार गर्नुपर्ने मन्त्रालयले निर्णय गरेको छ ।

‘संघ प्रदेश र केन्द्रमा रहेका सबै अस्पतालमा कोभिडका बिरामीको उपचार हुन्छ । ५० प्रतिशत बेड छुट्याउन भनिएको छ’, उनी भन्छन्, ‘प्राइभेटलाई पनि कोभिड वार्ड सञ्चालन गर्न भनिएको छ ।’

अव्यवस्थित नाका

पहिलो लहरमा सीमानाकामा बनाइएका क्वारेन्टाइन र होल्डिङ सेन्टर अव्यवस्थित थिए । क्वारेन्टाइन नै कोरोनाको स्रोत बनेको थियो । क्वारेन्टाइन हेर्ने जिम्मा पालिकाहरूले पाएका छन् । तर, यो पटक पनि अघिल्लो लहरको जस्तै दोहोरिने जोखिम रहेको विज्ञहरू बताउँछन् ।

‘सीमामा परीक्षण गर्ने, क्वारेन्टाइनमा १० दिन राख्ने हो । तर, मानस लुकीछिपी अर्कोबाट आएका छन्’, निर्देशक पौडेल भन्छन्, ‘सबै नाका भएका जिल्लामा कडाइ गर्न सर्कुलर भएको छ ।’

१५ प्रतिशत बालबालिका संक्रमित

प्रक्षेपण आयो, पूर्वतयारी आएन

प्रक्षेपणअनुसारको पूर्वतयारीको काम तीव्र गतिमा नभएको विज्ञहरूको बुझाइ छ । ‘प्रक्षेपण आयो, पूर्वतयारीको सूचना आएन’, जनस्वास्थ्यविद् डा. वन्त भन्छन्, ‘महत्त्वपूर्ण कुरा तयारी हो । प्रक्षेपणको नम्बरले मात्र अर्थ राख्दैन । १५ हजार नै पुग्यो भने पनि तयारी के छ त ?’

अहिलेको तयारीले प्रक्षेपणअनुसार धान्न नसक्ने उनको तर्क छ । ‘सरकारबाट सुविधा माग गरेको होइन, अत्यावश्यक जुन कुरा राज्यले नागरिकलाई दिन सक्छ, त्यो माग गरेको हो । सरकार गैरजिम्मेवार देखिन्छ’, उनी भन्छन्, ‘तथ्यांक तयारी गर्ने आधार मात्र हो । सबै योजनाका लागि तथ्यांक पर्दैन ।’

कति छ बेड, आईसीयू र भेन्टिलेटर ?

पर्याप्त मात्रामा संक्रमितको व्यवस्थापन गर्न संरचना नेपालसँग छैन । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार देशभर १८ हजार ९ सय १७ वटा जनरल बेड, आईसीयू १ हजार ४ सय ८६ र भेन्टिलेटर ६ सय ३४ वटा छन् ।

नेपालमा देखियो यूके भेरियन्ट, कति घातक ?

कुन प्रदेशमा कति संरचना ?

प्रदेश १

जनरल बेड–४,३५४
आईसीयू– ३८०
भेन्टिलेटर– १७४

प्रदेश २

जनरल बेड–२,१३४
आईसीयू– ६४
भेन्टिलेटर–३६

बागमती प्रदेश

जनरल बेड–५,३१४
आईसीयू– ५५६
भेन्टिलेटर–२५५
गण्डकी प्रदेश

गण्डकी प्रदेश

जनरल बेड–३,०२३
आईसीयू– २३२
भेन्टिलेटर– ६८

कर्णाली प्रदेश

जनरल बेड–१,१२७
आईसीयू– ११७
भेन्टिलेटर–३९

लुम्बिनी प्रदेश

जनरल बेड– १,७६७
आईसीयू– ८३
भेन्टिलेटर–२७

सुदूरपश्चिम प्रदेश

जनरल बेड– १,१९८
आईसीयू– ५४
भेन्टिलेटर– ३५

के हो कोरोना ‘डब्बल म्युटेन्ट’ ? नेपालमा पनि नयाँ भाइरस घुमिरहेको हो ?

२० प्रतिशतलाई मात्र अस्पताल आवश्यक

११ हजार संक्रमित भए पनि सबैलाई अस्पताल आवश्यक नपर्ने सरकारको बुझाइ छ । ‘संक्रमण हुने दर घटेन भने ३ करोड भेन्टिलेटर भयो भने पनि पुग्दैन । इटालीमा पनि भएको त्यही हो । कति प्रतिशतले मास्क लगाउँछन्, कति घरबाहिर निस्कन्छन्, त्यो महत्त्वपूर्ण हो’, स्वास्थ्य मन्त्रालयका सहप्रवक्ता डा. समीरकुमार अधिकारी भन्छन्, ‘२० प्रतिशतलाई मात्र अस्पताल चाहिने हुन्छ ।’

नयाँ अवतारमा कोरोना, ‘अब हामीले पनि बानी बदल्नुपर्छ’

व्यवस्थापन कसरी गर्ने ?

कोभिडका बिरामीको उपचार गर्न छुट्टै अस्पताल आवश्यक पर्ने डा. वन्त बताउँछन् । ‘सुरुका दिनदेखि नै कोभिड संक्रमितको उपचार गर्न डेडिकेटेड अस्पताल चाहिन्छ भनेको हो’, उनी भन्छन्, ‘सबै एकै ठाउँमा उपचार गरेर हुँदैन । संक्रमित कहाँ कुन अस्पताल जाने हो, छुट्याउनुपर्छ ।’ कोरोनाको चेनलाई ब्रेक, संक्रमणको वृद्धिलाई रोक्नुपर्ने र संक्रमितको व्यवस्थापनमा जोड दिन सरकारलाई डा. वन्तको सुझाव छ ।

‘संक्रमितको व्यवस्थापन परीक्षण गरेर पोजिटिभ आएदेखि हुुनुपर्छ, होम आइसोलेसनमा बसेको होस् वा अस्पतालमा भर्ना भएको होस्’, उनी भन्छन्, ‘कोभिडले मात्र पीडा दिने होइन, मानिसको सामाजिक/आर्थिक असरको पनि व्यवस्थापन हुनुपर्छ ।’