विद्यार्थी नेताहरू ज्यान मार्ने कसुर गर्छन्, सजाय चैँ सार्वजनिक अपराधमा ?

A+ A A-

अहिले पनि उनका दुवै हात राम्ररी चल्दैनन् । बेलाबेला कटकटी दुखिरहन्छ । चिकित्सकले भनेअनुसार नियमित हातको एक्सरसाइज (फिजियोथेरापि) गरिरहेका छन् । तर, दुखाइमा विराम लागेको छैन ।

त्रिचन्द्र क्याम्पसका पूर्वप्रमुख प्रदीपबहादुर न्यौपानेले ६३ वर्षको उमेरमा यस्तो दर्दसँग जुध्नुपर्‍यो । त्यो निर्घात कुटपिटको ठ्याक्कै वर्ष दिन हुन्छ, आउँदो मंसिरमा ।

थुप्रै विद्यार्थीको भविष्य अजमाउने कर्ममा लागेका न्यौपानेले प्राध्यापन जीवनको उत्तरार्द्धमा विद्यार्थीबाटै पाएको सर्वाधिक बिर्सनलायक उपहार हो, यो । तर, बिर्सन सकिने कुरा छैन ।

९ मंसिर २०७६ काे कुरा:

शुल्क बढाएको विरोधका नाममा एकाएक ठूलो संख्यामा आएका विद्यार्थीको हुल क्याम्पस प्रमुख न्यौपानेमाथि खनियो । भीडले क्याम्पस प्रमुखको टाउको, ढाड, छातीमा एकसाथ लाठी, लात्ती र हातले बजार्‍यो । उनका दुवै हात भाँचियो ।

'४०/५० जना मानिसले एकसाथ आक्रमण गर्दा कसरी बचेँ ?,' उनी आफैँ अहिले आश्चर्य मान्छन्, 'शायद, मेरो भाग्यमा मृत्यु लेखेको रहेनछ ।'

त्यसपछि साता दिनभन्दा बढी उनले महाराजगंजको त्रिवि शिक्षण अस्पतालको बेडमा बिताए । अस्पतालको बेडबाट तंग्रिएपछि बाहिरको वातावरणले उनलाई झनै बिथोल्यो । हुन त कलेजको प्राध्यापक संघ घटनाबारे बोल्नसमेत डराइरहेको छ भन्ने अस्पतालमै चाल पाएका थिए ।

कलेज प्रशासनले आपाराधिक कार्य गर्ने विद्यार्थीविरुद्ध उजुरबाजुर गर्न आनाकानी गरिरहेकै बेला न्यौपानेकी श्रीमती जाहेरी दिन अघि सरिन् । त्यसपछि मात्रै कलेज प्रशासन प्रहरीमा निवेदन दिन अघि सरेको हो ।

तर, जाहेरीको मर्मविपरीत प्रहरीले तुलनात्मक रूपमा कम सजाय हुने अभद्र व्यवहारमा मुद्दा चलायो । महानगरीय प्रहरी वृत्त, दरबारमार्गले घटनामा संलग्न अनेरास्ववियुका नेता गोविन्द थपलियालाई पक्राउ गरेको थियो । न्यौपानेका अनुसार सुरुमा त प्रहरीले आरोपितलाई पक्राउ गर्नै जाँगर देखाएको थिएन ।

'अस्पतालबाट निस्किएपछि सीसीटीभी फुटेज देखाएँ । अनि गृह मन्त्रालयमा छलफल चलेछ । अनि मात्र प्रहरी उसलाई पक्रन बाध्य भएको हो,' न्यौपाने सम्झन्छन्, 'तर, पछि धरौटीमा छोडेछ ।'

साता दिनभन्दा बढी अस्पताल भर्ना हुने गरी भएको हमलामा प्रहरीले अभद्र व्यवहारमा दण्ड दिन खोज्नुले न्याय सम्पादनमै प्रश्न उब्जाइदिएको छ । कानुन व्यवसायी बाबुराम अर्यालका अनुसार व्यक्तिको शरीरमै असर गरिसकेपछि ज्यान मार्ने उद्योगको कसुर आकर्षित हुुनुपर्ने हो ।

अर्यालकै भनाइलाई आधार मान्ने हो भने शरीरभर चोटपटक लागेर हप्ता दिनभन्दा बढी अस्पतालमा भर्ना भएका र अहिलेसम्म त्यसको असर देखिएकोले न्यौपानेमाथिको आक्रमण अभद्र व्यवहार मात्र थिएन भन्ने छर्लङ्ग हुन्छ ।

'शैक्षिक संस्थामा विद्यार्थीका नाममा हुने गुण्डागर्दीदेखि प्राध्यापक, प्रहरी–प्रशासन सबै डराउँछन् । प्राध्यापक वर्ग त अहिले विद्यर्थीका चम्चागिरि भएका छन्,' न्यौपाने अनुभव साट्छन्, 'अनि अब कसले कसको सुरक्षा गर्ने हो ?'

शरीर थिलथिलो हुनेगरी भएको कुटपिटको घटनामा संलग्नलाई किन कम सजाय हुने अभद्र व्यवहारको कसुर मात्र लगाएको ? त्यतिबेला दरबारमार्ग वृत्त प्रमुख रहेका प्रहरी नायब उपरीक्षक (डीएसपी) विनोद घिमिरेले पीडित पक्षबाट जाहेरी नआएकाले मुद्दालाई बलियो बनाउन नसकिएको जिकिर शिलापत्रसँग गरे ।

'उहाँहरूको आन्तरिक कुरा के हो, थाहा छैन । हामीले जाहेरी दिनोस् भनेर निकै कोसिस गर्दा पनि आउनु भएन,' हाल पूर्वप्रधानमन्त्री एवं नेकपाका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको सुरक्षा जिम्मेवारीमा रहेका घिमिरेले भने ।

तर, न्यौपानेले भने अस्पतालको बेडबाटै आफूले हस्ताक्षर गरेर सहायक क्याम्पस प्रमुखको हातबाट जाहेरी दिएको सुनाउँछन् । 'पछि मेरो औषधोउपचार पक्राउ परेका विद्यार्थीबाट उठाउनुपर्छ भनरे एउटा कागजमा सही गराउन प्रहरी टोली आएको थियो,' न्यौपाने भन्छन्, 'विद्यार्थीबाट मेरो उपचार खर्च भराउँदिनँ । बरु उनीहरूलाई दरिलोसँग कानुनी कारबाही होस् भनेर पठाइदिएको हो । जाहेरी नदिएको भए के आधारमा उनीहरू मेरो उपचार खर्च पक्राउ परेकाबाट उठाउन आएका ? प्रहरीले सरासर झुट बोलेको हो ।'

सत्तारुढ दलनिकटको विद्यार्थीबाट आक्रमण भएकाले राजनीतिक संरक्षणमै थपलियालाई जोगाइएको हुन सक्छ । मुलुकी फौजदारी अपराध संहिताको दफा १८३ अनुसार ज्यान मार्ने उद्योगको मुद्दामा दोषीलाई १० वर्षसम्म कैद र १ लाख रुपैयाँसम्म जरिवाना वा दुवै सजाय हुन सक्ने व्यवस्था छ ।

अभद्र व्यवहारमा एक वर्षसम्म कैद वा १० हजार रूपैयाँ धरौटीको व्यवस्था छ । प्रहरीले तुलनात्मक रूपमा कमजोर दण्ड–व्यवस्था भएको दफा समाएर चलाखीपूर्वक क्याम्पस प्रमुखमाथि हमला गर्ने विद्यार्थी नेताको गलत अभीष्टलाई संरक्षण गरिदिएको घटनाक्रमले पुष्टि गर्छ ।

न्यौपानेलाई गम्भीर घाइते बनाउनेले कानुनी छिद्रकै उपयोग गरेर उन्मुक्ति पाएको वर्ष दिन नटेक्दै अर्का उपप्राध्यापकमाथि त्यस्तै आक्रमण भयो ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय केन्द्रीय क्याम्पस कीर्तिपुरका उपप्राध्यापक प्रेमबहादुर चलाउनेलाई २० असोजमा विश्वविद्यालय परिसरभित्रै आक्रमण गरिएको थियो । आक्रमणबाट बेहोस बनेका उनी मेडिसिटी अस्पतालमा उपचारार्थ भर्ना भएका छन् । भाँचिएको दाहिने खुट्टाको अपरेसन गरिएको छ भने शरीरभर चोटैचोट छ ।

महानगरीय प्रहरी परिसर काठमाडौंका प्रवक्ता प्रहरी उपरीक्षक (एसपी) सोमेन्द्रसिंह राठौर चलाउनेलाई आक्रमण गर्नेहरूको पहिचान भइसकेकाले चाँडै पक्राउ पर्ने बताउँछन् । 'यो निकै गम्भीर विषय हो । उनीहरूलाई ज्यान मार्ने उद्योगमा मुद्दा चलाउनेछौँ,' उनले भने ।

विश्वविद्यालयदेखि त्यससँग आवद्ध क्याम्पसमा विद्यार्थी, शिक्षकको राजनीतिका नाममा हुने अराजनीतिक क्रियाकलापका कारण कुटपिट, आगजानीजस्ता घटना सामान्य बन्दै गएका छन् । विश्वविद्यालयका पदाधिकारी नै राजनीतिक कोटामा बाँडचुँड गरिएका कारण पनि प्राज्ञिक ठाउँका आपराधिक गतिविधिले पार्टीको संरक्षण पाउँदै आएको छ ।

त्यसैको पछिल्लो उदाहरण हो, नेविसंघले उपप्राध्यापक चलाउनेमाथि भएको आक्रमणमा आफ्नो संलग्नतालाई अस्वीकार गर्नु । प्रहरी अनुसन्धानबाट नेविसंघका कार्यकर्ताले चलाउनेमाथि आक्रमण गरेको खुलिसकेको छ । तर, नेविसंघले भने त्यस्तो कार्यलाई ढाकछोप गर्ने गरी आफ्नो धारणा सार्वजनिक गरेको छ ।

शैक्षिक संस्थामा हुने अराजकतालाई कसरी संरक्षण मिलिरहेको छ भन्ने बुझ्न दुई वर्षअघि चितवनको कृषि तथा वन विज्ञान विश्वविद्यालयमा भएको आगजानी घटना कसरी बिनाकारबाही टुंगिनुले देखाउँछ । निजी कलेजलाई सम्बन्धन दिएको र भर्ना खोलेको भन्दै विद्यार्थीले विरोध गरेका थिए । कात्तिक २०७५ मा आक्रोशित विद्यार्थीले केन्द्रीय क्याम्पसमा आगजानी गरे । घटनामा संलग्न आठ जनालाई प्रहरीले समाते पनि कलेज प्रशासनले उजुरी नदिएपछि सार्वजनिक अपराधको केस टुंग्याइदियो ।

त्यतिबेला जिल्ला प्रहरी प्रमुख रहेका एसपी सुशीलसिंह राठौरका अनुसार विश्वविद्यालयका पदाधिकारी नै पक्राउ परेका विद्यार्थीले आगजनी गरेको होइन, कसले गर्‍यो कसले भनेर प्रहरीकोमा आएपछि सार्वजनिक सम्पत्तिको क्षतिपूर्ति भराउने गरी मुद्दा अगाडि बढाउन सकिएन ।

आगजानीबाट करिब २५ लाख रूपैयाँबराबरको क्याम्पसको सम्पत्ति क्षति भएको प्रहरी मुचुल्का तयार थियो । फौजदारी संहिताअनुसार सार्वजनिक सम्पत्ति क्षति पुर्‍याउनेलाई एक वर्ष कैद २० हजार जरिवानाको सजाय हुन्छ भने बिगोबराबरको क्षतिपूर्तिसमेत तिर्नुपर्छ । यो दण्डको भागीदार भने पक्राउ परेका कोही पनि बन्नु परेन ।

दण्डहीनताको लामो शृङ्खलाकै कारण विश्वविद्यालय, कलेजहरूमा विद्यार्थीको आपराधिक गतिविधिले मौलाउने अवसर पाएको छ । 'हामी हाम्रो उच्च शिक्षाको गुणस्तर कमजोर भयो भने चिन्ता पनि लिन्छौँ,' पूर्वक्याम्पस प्रमुख न्यौपाने भन्छन्, 'तर गुणस्तरीय शिक्षाका लागि भयरहित र स्वतन्त्र प्राज्ञिक अभ्यास गर्ने वातावरण मुलुक हाँक्नेहरूले बनाए ?'

'बरु प्राज्ञिक विस्तारै आपराधिक कार्यथलोतिर उन्मुख भएको शृङ्खलावद्ध घटनाले देखाउँछन् । यसलाई रोक्ने कानुनी डन्डाको कडा प्रयोग नै हो,' न्यौपाने थप्छन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, असोज २४, २०७७ १८:४२