त्रिविका घाइते प्राध्यापक भन्छन् : यी विद्यार्थी नेताभन्दा चक्रे मिलन र मनाङे इमानदार

त्रिविका घाइते प्राध्यापक भन्छन् : यी विद्यार्थी नेताभन्दा चक्रे मिलन र मनाङे इमानदार

A+ A A-

त्रिभुवन विश्वविद्यालय कीर्तिपुर परिसरभित्र सांघातिक हमलाको शिकार भएर मेडिसिटी अस्पतालमा पाँच दिनयता उपचाररत समाजशास्त्री प्रेम चलाउनेसँग बसन्त बस्नेतको कुराकानी :

घटना कसरी भयो ?

बिहान साढे नौमा नेपाल बैंकमा पैसा साट्न निस्कें । उनीहरू बिक्री भण्डारनेर बुलेट, स्कुटरमा बाँसका चिर्पट, जीआई पाइप बोकेर बसेका रहेछन् । मास्क, अनुहार छोप्ने लुगा, अनि पुलिसको जस्तो हुलिया बनाएर जंगलको एकान्तसम्म पछ्याउँदै आए । एक जना मेरो नजिकबाट आयो, तर कसले हान्यो थाहा भएन । अनुहार चिन्न गाह्रो भयो ।

भाइ मलाई किन हान्न लागेको भनेर सोधेँ । उसले हानेको हान्यै गर्‍यो । १० वटा चिर्पटजति मैले हातले छेकेँ । म ढलेपछि पनि भुँडीमा, छातीमा लगातार हान्यो । उनीहरूको दुईवटै खुट्टा भाँच्ने योजना रहेछ ।

कसैले देख्याे त्यो दृश्य ?

किन नदेख्नु ? तर नेपाली समाज यस्तो भइसकेछ कि त्यहाँ आफ्नोबाहेक कसैको मतलब नहुने रहेछ । त्यहाँ वरपरका मान्छेहरू कोही पनि बचाउन आएनन् । अब यो मर्‍यो भनेर होला, उनीहरू त्यहीँ छाडेर हिँडे ।

तपाईंलाई आक्रमण गर्न आउनेको बुलेट बाइक पक्राउ परेको छ होइन ?

हो, त्यो बुलेट अहिले पक्राउ परेको छ । थाहा पाइराख्नुहोला, त्यो बुलेट सामान्य विद्यार्थीहरू पिट्नमा बारम्बार प्रयोग भइरहेको रहेछ ।

त्यो बुलेट कसको हो ?

मनिष कोइरालाको ।

उनले त मेरो होइन भनेर बयान दिइसकेका छन् ।

उनको होइन भन्ने प्रमाण दिन सक्छन् ? उनी आएका होइनन् भने उनको बाइकमा को आएको थियो, उनले भन्नुपर्छ ।

किन तपाईंमाथि नै हमला हुन पुग्योजस्तो लाग्छ ?

तीन दिनभित्र ताला खोलिदिनुस है । नत्र हामी खोल्छौं भनेका थियौँ । त्यसपछि त विद्यार्थीहरू पनि अब ताला खोल्छौँ भनिरहेका थिए । केही राजनीतिक आर्थिक स्वार्थ भएकाहरूलाई यो मन परेको थिएन होला, तर साधारण विद्यार्थीहरू खोल्ने पक्षमा थिए । नत्र उनीहरूले भनुन्, यो यसरी पिट्नुको कारण के हो ? किन यसो गरियो ? कोही तर्क गर्न सक्छ ?

घटनाको पृष्ठभूमि के हो ?

५२ दिनदेखि त्रिवि समाजशास्त्र केन्द्रीय विभाग तालाबन्द थियो । अदालतको स्टे अर्डर आएपछि पुलिसहरूले त्यसलाई कार्यान्वयन गर्दै ताला खोलिदिएका हुन् । त्रिविमा ठूलो रोग बस्यो– केही कुरामा चित्त बुझेन कि महिनौँसम्म ताला लगाइराख्ने । कहिले कुन संगठनको नाममा, कहिले कुन । कुनै जिम्मेवारीबोध छैन । तर, यसमा एउटैको मात्र दोष छैन ।

इस्यु सम्बोधन गरेर ताला खुलाएको भए राम्राे हुन्थ्याे कि ?

बिनाकाममा लगाएको ताला प्रशासनले खोलिदिन पाउँछ । त्यसै क्रममा ताला खोलियो । अदालतको स्टे अर्डर पनि त्यसैका लागि हो । कुनै खास इस्युबेगर अनन्तकालसम्म ताला लगाइराख्नु हुन्न भनेर अदालतले बोल्नुपरेको हो नि ।

त्यसपछि विद्यार्थी संगठन आक्रोशित भए ?

संगठन पनि के भन्ने ? नेविसंघकै नाम गरेका चारवटा समूह छन् त्रिविमा । योगेन्द्र रावल र हरि आचार्य एउटा समूह हुन् । ताला प्रशासनले खुलाएपछि उनीहरू डिपार्टमेन्टमा आए । डिपार्टमेन्ट हेड युवराज सरलाई अमर्यादित अश्लील शब्दहरू बोल्न थाले । यसरी नबोल्नुस् न भाइ, कम्तीमा प्राध्यापकको मर्यादा हुन्छ भन्यौँ । तर उनीहरू पूरै योजनामा रहेछन् । उनीहरूको धम्कीमै त्यो बुझिन्थ्यो । हामीले सुन्नसमेत सकेनौँ । अझ योगेन्द्र रावल त म कहाँ बस्छु भनेर चेक गर्न आएका रहेछन् ।

नेविसंघकै मान्छेले गरे भनेर विश्वस्त कसरी हुनुभयो ?

किनभने योगेन्द्र रावलले म र अरु प्राध्यापकहरूलाई फोनमा थ्रेट दिएका छन् । यसबारे कीर्तिपुर प्रहरीकै स्टाफहरू पनि प्रत्यक्षदर्शी छन् । महाकवि देवकोटाको शालिकनेर योगेन्द्रले डाकेर भनेका थिए, ‘जसले यो ताला खोल्छ त्यसको हात काटिन्छ । ताला खोल्छौं भन्नेहरू कहाँ बस्छन् हामीलाइ थाहा छ । घरैमा गएर टाउको फुटाइन्छ ।’

तपाईंहरूले विरोध गर्नुभएन ?

किन नगर्नु ? यसमा केही संस्थागत कुरा भए त्यसरी हल गरौँ, तर यस्तो भाषा किन प्रयोग गरेको ? विश्वविद्यालय कसैको निजी इच्छाका भरमा चल्ने कुरा हो र ? यस्तै कुरा भन्यौँ ।

विद्यार्थी संगठनहरूलाई त विद्यार्थीवर्गको सहयोग हुन्छ नि ? अब यो इस्यु कसरी सल्टाउने ?

तपाईं गएर बुझ्नुस्, उनीहरूको पक्षमा उभिने कोही विद्याथी छैनन् । तर नेता हौँ भन्दै तिनै मान्छे हिँडेका छन् । शहरबाट गुण्डा उठाएर आउँछन् । अनि यहाँ नेता हुन्छन् । यस्तो त मैले सिनेमामा देख्ने गरेको थिएँ । आज आफ्नो जीवनमा देखेँ । म कसरी बाँचे आश्चर्यमा छु । कसैसँग भनाभन भएको भए पनि चित्त बुझाउने ठाउँ हुन्थ्यो । त्यस्तो पनि कहिल्यै थिएन ।

उनीहरूको केही माग त थियो होला ?

माग होइन, बालहठ हो । युवराज लुइँटेल नयाँ विभागीय प्रमुख भएर आउनुभयो । मलाई आक्रमण गर्ने त्यो आपराधिक समूहको जिकिर थियो– कुनै पनि हालतमा पूर्वविभागीय प्रमुख टीकाराम गौतमको निरन्तरता हुनुुपर्छ ।

तीर्थराज खनियाँ विश्वविद्यालयको उपकुलपति हुँदा टीकाराम गौतम वरिष्ठताका आधारमा चौथो नम्बरमा हुनुहुन्थ्यो । उहाँभन्दा सिनियर, अनि उहाँसमेतलाई पढाएका सरहरू वरिष्ठता,योग्यता सबै हिसाबले माथि हुनुहुन्थ्यो । तर त्यो मापदण्ड मिचियो ।

टीकाराम गौतम आफैँमा सक्षम प्राध्यापक हुनुहुन्छ, होइन र ?

त्यसमा प्रश्न भएन । तर योग्य वरिष्ठ हुँदाहुँदै किन योग्य कनिष्ठ ल्याइयो ? संस्था राम्रो बनाउने हो भने वरिष्ठता योग्यताको अर्थ हुनुपर्‍यो नि ।

यत्ति कुरामै यस्ताे जघन्य आक्रमण ?

हामीले सधैँ यस्ता कुरालाई सामान्य मान्दै आयाैँ । समयमा प्रतिरोध गर्न नसक्दा पनि यस्तो भयो होला । अहिलेका विभागीय प्रमुख युवराज सर टीकाराम सरभन्दा १४ वर्ष सिनियर हुनुहुन्छ । मास्टर्समा टीकाराम सरलाई पढाएको हो उहाँले । उहाँको मास्टर्स थेसिसको सुपरभाइजर समेत हो । पीएचडीको पनि कोर सुपरभाइजर । डिग्रीको त चारवटा इन्टरनेसनल डिग्री छ । त्यसैले युवराज सर भएर त्यो अर्को समूहलाई के फरक परेको हो, बुझ्न सकिएन । यसै बेला नेविसंघका साथीहरूले तालाबन्दी गर्नुभयो ।

तालाबन्दी खुलाउन केही प्रयासहरू भए ?

तालाबन्दी भएको ५२ दिनजति पुगिसकेको थियो । हामीले उहाँहरूलाई विभागका तर्फबाट बीचमा सम्झाउने बुझाउने प्रयास पनि गर्‍यौँ। उहाँहरूसँग कुनै खास माग थिएन, केवल विभागीय प्रमुखको बहिर्गमन । आवरणमा जे–जे मागका नाम राखे पनि भित्री नियत यत्ति माग थियो ।

पुरानो विभागीय प्रमुखले कति समय काम गर्नुभयो ?

झन्डै एक वर्ष ।

उहाँलाई चैँ किन पूरा कार्यकाल पूरा गर्न नदिएको ?

त्यो विश्वविद्यालयको आफ्नो निर्णय हो । भिसी नयाँ आउनुभयो यो बीचमा । उहाँहरूको आफ्नो कुरा हो । तर संस्था त चल्नुपर्‍यो नि । कुनै खास व्यक्तिको नाममा संस्था बन्धक बनाउन पाइन्छ र ?

तर विद्यार्थीहरूले नयाँ प्रमुखमाथि प्रश्न उठाइसकेपछि त्यसलाई बेवास्ता गर्न मिल्छ र ?

नयाँ विभागीय प्रमुखमाथि प्रश्न गर्नेको वैधानिकता के हो ? उनीहरूको वैधानिकतामाथि चाहिँ प्रश्न गर्न मिल्छ कि मिल्दैन ? चार चारवटा नेविसंघमध्ये कुन नेविसंघलाई वैधानिकता दिने ? हामीले अनन्त तालाबन्दी ठीक भएन भन्यौँ । हामीले कुनै पनि हालतमा तालाबन्दी खुल्नुपर्छ भन्नेमा लाग्यौँ । के यो गल्ती हो ? हो नै भने पनि, के यो आक्रमण गर्नुपर्ने, मार्न कस्सिनुपर्ने तहको गल्ती हो ?

तपाईंचाहिँ अनि ताला फोड्न जानुभएको ?

म मात्रै गएको होइन । नाै जना प्राध्यापक गएका हौँ ।

डिपार्टमेन्टमा कति जना हुनुहुन्छ ?

१७, १८ जना ।

अरुचाहिँ किन जानुभएन ?

अब म यसलाई कसरी भनौँ । प्रजातन्त्रवादी र प्रगतिशीलको ध्रवीकरण त्यहाँ पनि छ नि !

प्रजातन्त्रवादी भन्नाले ?

कांग्रेसकाहरू ।

प्रजातन्त्रवादीले यसमा केही बोलेका होलान् नि त ?

खोइ त्यो चैँ उहाँहरूलाई सोध्नुहोस् ।

अब के गर्नुहुन्छ ?

पहिले त आफू निको हुनुपर्‍यो । मेरो स्वास्थ्य यस्तो क्रिटिकल भइदियो, के गर्ने ! तर हामी जसरी पनि विश्वविद्यालय चल्नुपर्छ भन्नेमा छौँ । नेपालकै सम्मानित विश्वविद्यालय हो । अब पनि यस्तो दुर्गति हेरेर बस्न सकिँदैन ।

तपाईंलाई डाक्टरले के भनेका छन् ?

दाहिने खुट्टा भाँचिएको छ । शरीरभरि चोटैचोट छ । पाइप हालेर दिसापिसाब गर्दै छु । उठ्न बस्न सकेको छैन । अर्को मान्छेले उठबस गराइदिनुपर्छ । पहिले त कसरी निको हुने भन्ने नै हो । अस्पतालमा अझै केही समय बस्नु भन्नुभएको छ ।

विश्वविद्यालयमा किन आगजनी, भौतिक आक्रमणका घटना भइरहन्छन् ?

हामीले जम्मा आफ्नो मत त राखेको हो नि । तर आज विश्वविद्यालयभित्र फरक मत राख्ने वातावरण छैन । भाडाका गुण्डाहरूको आडमा विश्वविद्यालयमा आफ्नो वैधता कायम गरिराख्न पाइन्छ ? विद्यार्थी राजनीति चरम क्षयीकरण र अपराधीकरणको दिशातर्फ छ भन्ने सग्लो दृष्टान्त हो । आवरणमा नेता हुने, अनि भाडाका गुण्डा ल्याएर चलाउने हो भने यहाँ भोलि को सुरक्षित भएर बस्न सक्छ ?

कसरी सुधार्ने विश्वविद्यालय ?

यो सबैको सरोकारको विषय भएको छ । उहाँहरू आफूलाई विद्यार्थी नेता भन्नुहुन्छ । काम चक्रे मिलन र दीपक मनाङेजस्तो गर्नुहुँदो रहेछ ।

त्यो हदसम्मै त भन्न नमिल्ला !

किन नमिल्ने ? बरु चक्रे र मनाङेहरू इमानदार छन् । कम्तीमा म गुण्डा हुँ भनेर त स्वीकार्छन् । यी त त्योभन्दा बेइमान छन् ।