विद्यार्थी हुनुहुन्छ ? यसरी चलाउनुस् सामाजिक सञ्जाल

A+ A A-

युथ रिपोर्टर शिलापत्रडटकमले सुरु गरेको युवालक्षित स्तम्भ हो । यो स्तम्भमा दूरदराजमा रहेर सामाजिक जागरण र समाज रुपान्तरणमा भूमिका खेलिरहेका युवावर्गका सूचना संकलन सीप, लेखन कला र सिर्जनात्मक क्षमतालाई प्रोत्साहन गरी उनीहरूका अंकुराउँदै

गरेका सिर्जनात्मक चेतलाई प्रोत्साहन गर्ने खालका सामग्री प्रकाशन गर्नेछौँ । यो अभियानमा जोडिएर सहकार्य गर्न शिलापत्रडटकम आह्वान गर्दछ । (सं.)

के तपाईंलाई थाहा छ, तपाईंले चलाइरहनुभएको संचारका साधन तथा वेबसाइटहरूले तपाईंको जीवन पनि नष्ट गरिदिन सक्छ नि ? त्यति मात्र कहाँ हो र ? यसले जीवन सुधार्ने र नष्ट गर्ने काम दुवै गर्न सक्छ, यदि तपाईंमा होसियारी भन्ने शब्दको सही अर्थ छैन भने ।

अचम्ममा पर्नुभयो ? या ‘भर्खर त सामाजिक सञ्जाल चलाउन पाएको छु बिदाले गर्दा, के होला र ?’ ‘धेरै चलाउनलाई पो समस्यामा पार्न सक्छ, कहिलेकाहीँ चलाउनेलाई केही हुँदैन’ भन्ने सोच्नुभएको छ भने तपाईं गलत हुनुहुन्छ ।

म यस विषयमा ज्ञाता त होइन, तर तपाईंजस्तै विद्यालय गएर अध्ययन गर्ने एक विद्यार्थी नै हुँ । जसले सामाजिक सञ्जालको गलत प्रयोग गरेर जीवन बबार्द गरेका त्यस्ता साना बालबालिका तथा युवाहरूलाई नजिकबाट नियाल्न पाएको छु । त्यसैले पनि सामाजिक सञ्जालमा कसरी सुरक्षित हुने भनेर मेरो अनुभव यहाँहरूलाई शेयर गर्दै छु ।

तपाईं हामी जहिले बिहानै उठेर होमर्वक गर्ने अनि विद्यालय जाने, आएर होमवर्क गर्न नसक्दै निद्राले छोप्ने र सुतिहाल्ने बानी सबैमा छ होला । हुन पनि विद्यार्थी जीवन जागिरे जीवनजस्तो ब्यस्त नभए पनि फुर्सदचाहिँ पटक्कै मिल्दैन । बेफुर्सदिला विद्यार्थीहरूको यो सकसपूर्ण समय अधिकांश मोबाइल, ट्याब्लेट या ल्यापटमा झुण्डिएरै बित्ने गरेको होला । धन्दा नमान्नुस्, मेरो पनि अधिकांश समय यसैमा जान्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस्

तपाईं विद्यार्थी हुनुहुन्छ ? यसरी चलाउनुस् सामाजिक सञ्जाल

तर तपाईंलाई थाहा छ ? तपाईंले मोबाइल तथा ल्यापटपबाट फुर्सदको समय त हो नि भनेर चलाउनुभएको सामाजिक सञ्जालबाट सुरक्षित असुरक्षित के छु भन्ने ?

फेसबुक त हो नि, ह्या केही हुन्न, सबैले चलाएकै छन्, मैले चलाउँदा के हुन्छ र ? भन्ने सोच्नुहुन्छ भने तपाईं खतरातर्फ लम्किनु हुँदै छ । हो, तपाईं हामीजस्ता विद्यार्थीलाई सामाजिक सञ्जालमार्फत बिगार्ने धेरै मानिसहरू तपाईं हामीनजिकै हुन्छन् ।

बुझ्नु भएन ? एउटा घटना सुन्नुस् । ‘केही समयअगाडि एउटा समाचार आयो– १९ वर्षकी किशोरी गाउँबाट बेपत्ता ।

समाचार पढेपछि सबैको एउटै प्रतिक्रिया आयो– ‘पोइल गई होला ।’ तर केही दिनपछि ती किशोरी नेपाल–भारतको सीमामा भेटिइन् । प्रहरीले सोधखोज गर्दा सामाजिक सञ्जालमा एक युवकसँग प्रेममा परेर र लकडाउनले गर्दा परिवारमा आर्थिक समस्या हुँदा युवकसँग बिहे गरेर भारतमा कमाइ गर्न उनी हिँडेकी रहिछन् ।

युवकले राम्रो काम पाइन्छ भनेपछि मख्ख परेकी उनलाई ती युवकले बेच्न भारत लैजाँदै रहेछन् । यसरी फेसबुकमा ललाईफकाईमा पर्दा उनको जीवन बर्बाद हुनै लागेको थियो तर प्रहरीले रोक्दा बेचिनबाट रोकिइन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

हे भगवान् ! प्रिय साथी रेस्माको जस्तो कहालीलाग्दो मृत्यु कसैलाई नदेऊ

त्यस्तै, अर्को एक जना मेरी साथीले फेबुक एकाउण्ट खुल्लै राखेर अरू वेबसाइटहरू चलाउँदा आफ्नो फेसबुकमा अटाेमेटिक अश्लील सामग्रीहरू शेयर हुनुका साथै उनका आफन्त र साथीभाइलाई त्यस्ता सामग्री गएछन् उनको फेसबुकबाट । जसले गर्दा उनी अझै पनि सामाजिक सञ्जाल चलाउन सकेकी छैनन् भने उनी घरबाट निस्कन पनि डराउने गर्छिन् ।

हो, यी यावत घटनाहरू ‘के हुन्छ र ?’ भनेर हेलचेक्र्याइँपूर्वक सामाजिक सञ्जाल प्रयोगका प्रतिफलहरू हुन् ।

यी र यस्ता समस्यामा नपरी हामीले सुरक्षित रूपमा सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गर्न सक्छौँ । जस्तै: सामाजिक सञ्जाल फेसबुक, इन्स्टाग्राम चलाउँदा अरू वेबसाइट वा युटुवहरू नचलाउने । बिनाजानकारी कुनै पनि वेबसाइट नखोल्ने । यसले गर्दा तपाईंको एकाउण्टमा अनैतिक गतिविधि हुन रोकिन्छ ।

फेसबुक चलाउँदा नचिनेका व्यक्तिहरूलाई साथी नबनाउने जसले तपाईंलाई ठगिन र बर्बाद हुनबाट सुरक्षित राख्छ । योसँगै अहिले ट्रेन्डमा रहेको फेसबुक पासवर्ड शेयरलाई अनुसरण नगर्ने । अर्थात् अहिले माया गरेको भन्ने देखाउन दरिलो माध्यम बनेको छ फेसबुकको पासड शेयर ।

अहिले धेरै किशोरकिशोरीहरू प्रेम जनाउनकै लागि आफ्नो फेसबुकको पासवर्ड प्रेमी या प्रेमिकालाई दिने गर्दछन् । तर उनीहरूबीच दरार पैदा हुनेबित्तिकै बदलाको भावना जागृत हुने हुँदा प्रेमी वा प्रेमिकाले तपाईंको फेसबुकको गलत प्रयोग गर्न सक्छन्, जसले तपाईंको जीवन पनि बर्बाद पार्न सक्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस्

हिंसाको परिवर्तित रूप

हो, यसका लागि तपाईंले फेसबुक पासवर्ड शेयर गर्ने काम गर्नु भएन । त्यस्तै, आफ्नाे पासवर्ड सुरक्षित राख्न फेसबुकमा सुरक्षित हुने धेरै उपायहरू छन् । तिनलाई प्रयोग गरेर पनि सुरक्षित हुन सकिन्छ ।

यसरी प्रविधिमैत्री जीवन बनाउने हो भने प्रविधिका राम्रा र नराम्रा दुवै पक्षलाई राम्ररी बुझ्नुपर्ने हुन्छ । यदि हामीले नराम्रा पक्ष बुझेर होसियारीपूर्वक प्रविधिको प्रयोग गरिन्छ भने त्यसबाट अनगिन्ती फाइदाहरू पनि लिन सकिन्छ । अनि प्रविधिबाटै जीवनलाई थप सरल बनाउन सकिन्छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, भदौ २, २०७७ ०२:०२