तराई–मधेशको त्रासः साना हतियार

A+ A A-

महोत्तरीको जलेश्वर नगरपालिका–६ स्थित पुलमुनिबाट सशस्त्र प्रहरीको गस्ती टोलीले २० मंसिरमा एक थान पेस्तोल र पाँच राउन्ड गोली बरामद गर्‍याे ।

सशस्त्र प्रहरी बल नेपाल ९ नं हेडक्वार्टर जलसागरका सशस्त्र प्रहरी उपरीक्षक निरकृष्ण अधिकारीका अनुसार जलेश्वरबाट खटिएको गस्ती टोलीले पुलमुनि रहेको खरमा कुनै वस्तु टल्किरहेको देखेपछि नजिकमा गएर हेर्दा त्यहाँबाट पेस्तोल र पाँच राउन्ड गोली बरामद गरेको हो ।

उनका अनुसार इन्डियन ओरनान्स कम्पनीबाट सन् २००५ मा बनेको ७.६५ एमएम लेखिएको पेस्तोल थान एक, त्यसमा म्याग्जिन थान एक र म्याग्जिनभित्र पाँच राउन्ड गोली लोड रहेको अवस्थामा फेला परेको हो ।

जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका–१४, मुझेलियाका पंकजकुमार चौधरीले सामान्य विवादमा चिनजानकै व्यक्तिमाथि ६ कात्तिकमा गोली प्रहार गरे । गोली लागि जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका–१ मा शिव आयल स्टोर्स चलाउँदै आएका लक्ष्मीनियाँ गाउँपालिका–४, सपहीका ४० वर्षीय मनोज साहको मृत्यु भयो । छातीमा दुई गोली लागेर ढलेका साहलाई उपचारका लागि जनकपुर अञ्चल अस्पताल पुर्‍याउँदा चिकित्सकले मृत घोषणा गरेका थिए ।

लेनदेनको विषयमा भएको सामान्य विवादमा चौधरीले आफूसँग भएको अवैध हतियार निकालेर साहको छातीमा गोली हानेका थिए । साहमाथि गोली हानेर छिमेकीको घरमा लुकी बसेको अवस्थामा चौधरीलाई प्रहरीले पक्राउ गरी एक थान स्वचालित पेस्तोल र त्यसमा लाग्ने १९ राउन्ड गोली तथा अर्को एक थान नलकटुवा पेस्तोल र त्यसमा लाग्ने तीन राउन्ड गोली बरामद गरेको थियो । साहमाथि गोली प्रहार गर्ने चौधरी निर्माण व्यवसायी हुन् ।

२ जेठकाे साँझ पर्सा जिल्लाको जिराभवानी गाउँपालिका–१ का ४५ वर्षीय सेख फारुकमाथि गाेली प्रहार भयो । नजिककै भाइ नाता पर्ने शेख सेराजुद्दिनको अवैध कटुवा पेस्तोलकाे गाेली प्रहारबाट फारुकले ज्यान गुमाए । नेसनल मेडिकल कलेज वीरगन्जमा उपचार सम्भव नभएपछि थप उपचारका लागि काठमाडौं लैजाने क्रममा ३ जेठ बिहान फारुकको मृत्यु भयो ।

केही समययता प्रदेश २ मा सशस्त्र समूहको गतिविधि केही कम भएको छ । तर, अवैध हतियारको त्रास भने घटेको छैन । घरमा अवैध हतियार राखेर छिमेकीमाझ गर्व अनुभव गर्ने मनोविज्ञान हुर्किंदैछ ।

३० साउनमा महोत्तरीकाे जलेश्वरबाट हतियारसहित एक जनालाई प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो । पक्राउ पर्नेमा जलेश्वर नगरपालिका १ बस्ने ४३ वर्षीय बिजय गुप्ता थिए । गुप्ताको साथबाट दुई थान पेस्तोल र १७ राउण्ड गोली बरामद भयो ।

जलेश्वर– २ बस्ने श्रीराम चौधरीको घरमा डेरा गरी बस्दै आएका गुप्तालाई प्रहरीले सोमबार राति घरधनीसँग झगडा गरेको भन्दै पक्राउ गरेको थियो । पछि थप अनुसन्धानका क्रममा गुप्तासँग हतियारसमेत रहेको भन्ने जानकारीका आधारमा प्रहरीले उनी बस्दै आएको कोठामा खानतलासी गर्दा हतियार बरामद भएको जिल्ला प्रहरी कार्यालय महोत्तरीले जनाएको छ ।

खानतलासीका क्रममा कागज र पोलिथिनमा प्याक गरी घरको छतमा लुकाइराखेको अवस्थामा हतियार फेला परेको थियो ।

गुप्ताले घरको छतमा लुकाई राखेको ९ एमएमको मेड इन अमेरिका लेखिएको अटोमेटिक पेस्तोल १ थान, सोमा प्रयोग हुने १५ राउण्ड गोली, २ थान म्याग्जिन, सिक्सर पेस्तोल १ थान, सोमा प्रयोग हुने गोली २ राउण्ड र खुकुरी १ थानलगायतका हतियारहरू बरामद भएको थियो ।

१९ असारमा महोत्तरीको बर्दिबास नगरपालिका–७ मा हतियारसहितको समूहले गाउँलाई नियन्त्रणमा लिएर डकैती गर्‍यो । प्रतिकार गर्दा डाँकाले रामसुन्दर महतोसहित पाँच जनालाई कुटपिट गरी घाइते बनाए । डकैतीमा संलग्नमध्ये सर्लाही चन्द्रनगर गाउँपालिका–६ का ४५ वर्षीय देवलाल कापर एक थान नलकटुवा पेस्तोल र गोलीसहित पक्राउ परे ।

प्रदेश प्रहरी प्रमुख डीआईजी प्रद्युम्न कार्की हतियार नियन्त्रण अभियान जारी रहेको बताउँछन् ।

साना हतियार नियन्त्रण गर्न सादा पोशाकमा प्रहरी खटिएका छन्, सिमानाकामा सतर्कता बढाएका छौं । भारतीय प्रहरीसँग पनि समन्वय गरेका छौं,’ डीआईजी कार्कीले भने ।

सहज पहुँच

५ मंसिरमा सिरहाको कल्याणपुर नगरपालिका–२, चतरीबाट स्वचालित पेस्तोलसहित सोही नगरपालिका–३ इटारीका २१ वर्षीय अहमद मियाँ पक्राउ परे ।

शंकास्पद रूपमा हिँडिरहेका मियाँलाई जाँच गर्दा उनको साथबाट ‘मेड इन युएसए’ लेखिएको सेभेन एमएमको पेस्तोल एक थान र नाइन एमएमको स्वचालित पेस्तोल एक थान बरामद भएको थियाे । पेस्तोलसहित पक्राउ परेका मियाँलाई जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाको हिरासतमा राखेर अनुसन्धान भइरहेको छ ।

प्रहरीका अनुसार मियाँ सीमापारिका आपराधिक गिरोहबाट खरिद गरेर ल्याएको उक्त हतियार वारिको गिरोहलाई बेच्न जाँदै रहेछन् । सोही क्रममा उनी बीचबाटोबाटै पक्राउ परेका हुन् ।

प्रहरीले सानाठूला हतियार बरामद गरिरहे पनि मधेशमा अवैध हतियार प्रयोगबाट आपराधिक क्रियाकलाप पूर्ण रूपमा रोकिएको छैन । जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा १८ वटा हतियारसहित १७ जना पक्राउ परे । आर्थिक वर्ष २०७६/७७ को मंसिर १३ गतेसम्म पाँचवटा हतियारसहित चार जना पक्राउ परेका छन् ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषाका प्रहरी उपरीक्षक शेखर खनालका अनुसार अवैध हतियार नियन्त्रणमा नेपाल–भारत खुला सीमा मुख्य चुनौती हो । नेपाली–भारतीय अपराधीहरूबीच रहेको सञ्जालका कारण साना हतियार नियन्त्रण सीमावर्ती जिल्लाहरूमा चुनौतीपूर्ण बनेको छ । पारिका अपराधीबाट वारिकाले स्वचालित र अर्धस्वचालित हतियार भाडामा ल्याएरसमेत अपराध कर्म गरेको पाइएको छ ।

यहाँको समाजमा एउटा प्रवृत्ति के देखिएको छ भने घरमा अवैध हतियार राख्दा त्यस्तो हतियार राख्नेले छरछिमेकमा गर्व अनुभव गर्छन् । मान्छे मार्नभन्दा पनि तर्साउन अवैध हतियार घरमा लुकाएर राख्ने गरेको उनीहरूको भनाइ छ । लुकाउन सजिलो भएकाले साना अवैध हतियार नियन्त्रण उति सजिलो नभएको सिरहा प्रहरी प्रमुख चतुर्वेदी बताउँछन् ।

करिब ४५ किलोमिटर खुला सीमा नाकामा हरप्रहर निगरानी राख्न पनि कठिन छ । अर्को समस्या घरघरमा साना अवैध हतियार खानतलास गर्न कानुनी झन्झट पनि छ । मधेशमा सशस्त्र समूहको बिगबिगी भएको बेला पनि मधेशका जिल्लामा काम गरिसकेका चतुर्वेदीले भने, ‘अहिले त्यति भयावह अवस्था छैन तर चुनौती पनि कम छैन ।’

प्रहरीको सक्रियताले हतियार र हतियारधारी व्यक्ति पक्राउ पर्ने क्रम बढेको देखिन्छ । अवैध हतियार राखेको हुन सक्ने व्यक्ति र स्थानमा खोजी अभियान जारी नै छ । तर, अपराधिक सूचना संयन्त्र अपेक्षित सबल नहुँदा पूर्ण सफलता पाउन कठिनाइ भइरहेको प्रहरीको भनाइ छ ।

सधैं हतियारकै त्रास

माओवादीको सशस्त्र युद्धका बेलादेखि तराईमा हतियारको बढी त्रास फैलिएको हो । माओवादीको सशस्त्र युद्ध शान्ति प्रक्रियामार्फत अवतरण भएर देशमा एक हदसम्म शान्ति फैलियो । तर, तराईमा अरू नै सशस्त्र समूह जन्मिए । माओवादीबाट विद्रोह गरेर २०६१ साउन १० जयकृष्ण गोइतले जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा नामक सशस्त्र संगठन सञ्चालन गरेपछि मधेशमा पुनः हतियारको त्रास सुरु भयो । मधेश र मधेशीको मुक्तिका लागि भन्दै उनको संगठनले तराई–मधेशमा सशस्त्र संघर्षको शंखनाद गरेलगत्तै ज्वाला सिंह उनीबाट अलग्गिए ।

गोइतसँगको विवाद र मतभेदका कारण मोर्चा स्थापनाको दुई वर्षमै दुई चिरा भयो । ज्वाला सिंहले आफ्नै नेतृत्वमा फेरि जनतान्त्रिक तराई मुक्ति मोर्चा नामक सशस्त्र समूह सञ्चालन गरे । त्यसपछि त जनतान्त्रिक नाम यति चल्यो कि यो नामबाट दर्जनौं समूह बाहिर आए ।

जनतान्त्रिकको नामबाट अपहरण, चन्दा, फिरौती, व्यक्तिहत्या यति बढ्यो कि मधेशका गाउँघरबाट मधेशी नै पलायन हुन थाले । मधेश मुक्तिका लागि भनिएको त्यो सशस्त्र संघर्षलाई अवैध हतियारको आडमा कमाइको माध्यम बनाइयो । तर, समयान्तरमा सशस्त्र समूहको गतिविधि प्रदेश २ मा केही कम भए पनि अवैध हतियारको त्रास भने अझै घटेको छैन ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर २९, २०७६ ११:५७