मोजाको बलदेखि युरोपको शीर्ष लिगसम्म, सावित्रा भण्डारी साम्बा बनिन् 'शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०८०' (भिडियोसहित)

मोजाको बलदेखि युरोपको शीर्ष लिगसम्म, सावित्रा भण्डारी साम्बा बनिन् 'शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०८०' (भिडियोसहित)

A+ A A-

फुटबलर सावित्रा भण्डारी (साम्बा) ‘शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०८०’ चयन भएकी छन् । विधाविज्ञको रायमा मनोनयन र पाठकहरूको मतका आधारमा २६ वर्षीया साम्बा ‘वर्षव्यक्ति’ चुनिएकी हुन् । गतवर्ष वरिष्ठ नेत्ररोग विशेषज्ञ डा. सन्दुक रुइत 'शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०७९' घोषित भएका थिए ।

नेपाली फुटबलमा अहिलेसम्मकै सफल महिला स्टार खेलाडी साम्बाले विश्व महिला फुटबलको सबैभन्दा शीर्ष लिग खेलिरहेकी छन् । फ्रान्सेली लिगमा पुगेर उनले नेपाली फुटबलको सम्भावना देखाइदिएकी छन् । नेपालमा खेलेर केही हुन्न भन्ने भाष्यलाई गलत सावित गरिदिएकी साम्बा मिहिनेत र प्रतिभा भए संसारका शीर्ष देश र क्लबको ध्यान खिच्न सकिन्छ भन्ने बलियो उदाहरण हुन् । विकट गाउँको विपन्न परिवारमा जन्मेर संघर्षका पहाड छिचोल्दै राष्ट्रिय टिम हुँदै युरोपेली लिगसम्मको उनको यात्रा धेरैका लागि प्रेरणा र पाठ बन्न सक्छ ।

वर्षव्यक्तिको मनोनयनमा परेका पाँच जना चर्चित व्यक्तिमध्ये साम्बालाई वर्षव्यक्ति २०८० बनाउन कुल मतको ३८ दशमलव ६ प्रतिशत मत परेको छ । अनलाइन सर्वेक्षणमा ७ हजार ७ सय ५२ उत्तरदाता सहभागी भएका थिए । यसैगरी, वर्षव्यक्तिको मनोनयनमा रहेका बाँकी चार जना यस वर्षका प्रमुख समाचार निर्माता चुनिएका छन्, जसमा वैज्ञानिक महावीर पुन, उद्यमी विनोद कुँवर तथा एसएसपीद्वय दानबहादुर कार्की र मनोजकुमार केसी छन् ।

आउनुहोस्, वर्षव्यक्ति घोषित साम्बाको कथा पढौं:

0 0 0

‘मैले बोलेको किन सुनिदैन,
मैले बोलेको किन बुझिँदैन
आफ्नै परिवारलाई,
बाआमालाई,
आफन्तलाई ।
कसरी सुनाउने मेरो कुरा
यो समाजलाई ।’

गत वर्ष झण्डै यस्तै बेला संगीता उरावको यो कविता चर्चामा थियो । लमजुङको विकट गाउँ सिम्पानीमा जन्मिएकी सावित्रा भण्डारी पुरुषप्रधान नेपाली समाजमा कसरी फुटबलकी अब्बल साम्बा भइन् ? सो कवितामा साम्बाको जवाफ छ, ‘मैले बुवाआमालाई सुनाउने र बुझाउने प्रयत्न गरेँ । आफन्तलाई मनाउने प्रयास गरेँ । समाजलाई देखाउने प्रयास गरेँ ।’

नेपाली फुटबलकी सर्वाधिक सफल र लोकप्रिय खेलाडी सावित्रा भण्डारी साम्बा अहिले फ्रान्समा छिन् । उनी आबद्ध फ्रान्सेली ए डिभिजन क्लब ‘अन आभान्ट ग्वेङगाम्प’ रहेको ग्वेङगाम्प क्षेत्रमा कोही नेपालीभाषी भेटिँदैनन् । अंग्रेजी भाषामा साम्बाको खासै पकड छैन । खेल मैदानमा संवादको भाषा बनेको छ, फुटबल । ‘कहिलेकाहीँ अलिक एक्लोपन महसुस हुन्छ, फुटबलका अघि त्यो सबै फिका लाग्छ,’ साम्बाले शिलापत्रसँगको टेलिफोन संवादमा सुनाइन्, ‘मेरा लागि फुटबलको भाषा पर्याप्त छ । किनभने जहाँ गए पनि खेलकुदको भाषा सबैले बुझ्दा रहेछन् ।’

औसतभन्दा निकै माथिल्लोस्तरकी प्रतिभाशाली खेलाडी साम्बा यतिबेला युरोपेली लिग खेल्न अन आभान्ट ग्वेङगाम्पबाट शीर्ष फुटबलमा होमिएकी छन् ।

फ्रान्सको ए डिभिजन क्लब ‘अन आभान्ट ग्वेङगाम्प’ अवस्थित ग्वेङगाम्पबाट राजधानी पेरिस पुग्न झण्डै तीन घण्टा मेट्रो यात्रा गर्नुपर्छ । अनि बल्ल नेपालीभाषी भेटिन्छन् । यसै साता पेरिस पुगेर नेपाली समुदाय भेटेर ग्वेङगाम्प फर्किने उनको तालिका छ । अनि, फेरि उही दिनचर्यामा जुट्नेछिन् । बिहान दुई घण्टा, बेलुकी दुई घण्टा उनी प्रशिक्षण तथा अभ्यास गर्छिन् । ‘प्रतियोगिता खेल्ने बेला दैनिक ४–५ घण्टा प्रशिक्षण गर्नुपर्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘सामान्य अवस्थामा भने बिहान मात्र प्रशिक्षण गरे पुग्छ ।’

क्लबसँग डेढवर्षे सम्झौता गरेर साम्बा संसारमै प्रकाशको शहर भनेर चिनिने पेरिसतर्फको यात्रा तय गरेकी हुन् । पेरिसलाई एक समय आर्थिक, कूटनीति, व्यापार, संस्कृति र फेसनको शहर भनेर चिनिन्थ्यो । पछिल्लो समय यस शहरलाई प्रकाशको शहर भनेर चिनिन्छ । साम्बा फुटबलको उज्यालो खोज्न फ्रान्स पुगेकी छन् । यो नेपाली फुटबल इतिहासको अनपेक्षित उपलब्धि हो, सम्भवतः नेपाली खेलकुदकै ।

हरेक फुटबलरको सपना र लक्ष्य युरोपमा व्यावसायिक लिग खेल्ने नै हो । विश्वकप त अन्तिम गन्तव्य भइहाल्यो । औसतभन्दा निकै माथिल्लोस्तरकी प्रतिभाशाली खेलाडी साम्बा यतिबेला युरोपेली लिग खेल्न अन आभान्ट ग्वेङगाम्पबाट शीर्ष फुटबलमा होमिएकी छन् । क्लबसँग उनको १८ महिने सम्झौता छ, त्यो फुटबलसँगको सम्झौता पक्कै होइन । यस क्रममा उनले आफूलाई प्रमाणित गरेर देखाउनुपर्नेछ । किनकि साम्बा अब फगत खेलाडी मात्र होइनन्, उनी आमनेपाली किशोरीका लागि सपना, आशा र भरोसा हुन् । उनी साँच्चिकै उत्तीर्ण भए आमनेपाली किशोरीका लागि नै आशाको ढोका खुल्नेछ ।

नेपाली खेलकुद इतिहासमै ट्रायल दिने अन्य खेल र खेलाडी पनि थिए । साम्बा मात्र एक मात्र यस्तो खेलाडी भइन्, जो युरोपको लिगका लागि फुलटाइमर बन्न सकिन् । त्यसै पनि युरोपको खेलकुद विरासत गर्विलो छ, विश्व खेलकुदमा बेग्लै दबदबा राख्न सफल छ । ठूलो जनसंख्या भएको चीनमा पनि फुटबल सर्वाधिक लोकप्रिय छ, तर फुटबलको बागडोर युरोपसँगै छ । एक हिसाबले फुटबल युरोपियन संस्कृति हो । त्यही भएर हरेक फुटबलर युरोपसँग लोभिन्छन् । साम्बा एक त्यस्तो भाग्यमानी नेपाली खेलाडी हुन्, जसले अपार सम्भावनाको ढोका खोलिसकेकी छिन् ।

उनी त्यो स्थानमा भने सजिलै पुगेकी होइनन् । लामो संघर्ष र धेरै मिहिनेत गरेर उनले आफूलाई अब्बल सावित गरेकी हुन् । युरोपेली लिगको ढोका खोल्ने कामचाहिँ भारतको अति प्रतिष्ठित इन्डियन लिग (आई लिग)ले गरेको हो । आई लिगमा गोकुलमबाट खेल्ने क्रममा उनले आफूलाई अब्बल सावित गरेर देखाइन् । गोकुलमलाई च्याम्पियनको उपाधि दिलाइन् । त्यसअघि उनले आई लिगमै अघिल्लो संस्करणमा सेतुलाई उपाधि दिलाएकी थिइन् । जुन क्लबबाट खेले पनि टिमलाई च्याम्पियन बनाउनु नै साम्बाको खुबी हो । प्राय: खेलमा गोल गर्नु पनि उनको विशेषता हो ।

राष्ट्रिय प्रतियोगिताहरूमा गोलको कुनै गिन्ती छैन । अन्तर्राष्ट्रिय गोलसंख्या नै ५३ भन्दा बढी भइसकेको छ । जुन भेटाउन नेपाली खेलाडीलाई असम्भवजस्तै देखिन्छ । किनकि अनु लामाले ३५ गोलसम्म गरेकी थिइन् । पुरुष खेलाडीका हकमा दर्जन हाराहारी मात्र गोल गणना भएका छन् । अहिले करिअरको उच्च लयमा रहँदा नै अन्तर्राष्ट्रिय गोल संख्या ५३ पुराइसकेकी साम्बाबाट अझै धेरै गोलको अपेक्षा गर्न सकिन्छ । उनको भोक निद्रा सबथोक फुटबल भएका कारण यो सम्भव पनि छ । घरेलु फुटबलमा गोल संख्याको सम्झना छैन, उपाधिविमुख हुन परेकै छैन । अन्तर्राष्ट्रिय मञ्चमा नेपाल साफ च्याम्पियनसिप एकपटक (सन् २०१६)मा बाहेक सधैँ फाइनलिस्ट टोली हो र गोल गर्ने पनि साम्बा नै हुन् ।

नेपाल दक्षिण एसियाको सदावहार फाइनलिस्ट टोली भए पनि उपाधिबाट विमुख छ । साम्बालाई खट्किएको यही हो । उनले जीवनमा सब थोक प्राप्त गरिसकिन्, केवल राष्ट्रिय टिमका लागि उपाधिबाहेक । ‘सायद यो दिनले पनि मलाई पर्खिरहेको छ । आशा छ, नेपालका लागि उपाधि जित्ने दिन पक्कै आउनेछ,’ साम्बा भन्छिन्, ‘नेपालले जित्दा नै सबैभन्दा बढ्ता खुसी र सन्तुष्ट हुनेछु ।’

विश्व फुटबलका सर्वाधिक सफल र लोकप्रिय फुटबलर लियोनल मेस्सीले पनि उत्तरार्धमा अर्जेन्टिनाका लागि कतार वर्ल्डकपमा उपाधि उचाल्न सफल भए । साम्बा भने पोर्चुगल सुपरस्टार क्रिष्टियानो रोनाल्डो समर्थक हुन् । मेस्सी र रोनाल्डो दुवै जना विश्व फुटबलमा रेकर्ड ब्रेकर खेलाडीमा सूचीकृत छन् ।

साम्बा पनि घरेलु फुटबलमा सर्वाधिक गोलकर्ता, नेपालका लागि अन्तर्राष्ट्रिय स्पर्धामा सर्वाधिक गोल गर्ने खेलाडी, पहिलोपटक विदेशी लिग खेल्ने खेलाडीलगायत उनका नयाँनयाँ कीर्तिमान छन् । पहिलोपटक विदेशी लिग उनले मालदिभ्सको फुटसलबाट सुरु गरिन् । त्यहाँ उनको क्लबले उपाधि जितेको थियो । दक्षिण एसियाको शीर्ष प्रतियोगिता भारतको आई लिग खेल्ने पहिलो नेपाली महिला पनि साम्बा नै हुन् । हुन त अनु बस्नेत पनि अनुबन्धित थिइन् तर मैदानमा देखा पर्ने साम्बा नै भइन् । त्यहाँ पनि पहिले सेथु र पछि दुईपटक गोकुलमलाई उपाधि दिलाउने कथाकी प्रमुख पात्र साम्बा नै थिइन् ।

साम्बाको एउटा खास विशेषता छ, उनी मैदानबाहिर रहनै सक्दिनन् । थकाइ भन्ने शब्दावली उनलाई थाहा छैन । मैदानमा फुटबलसँगै दौडिरहँदाजत्तिको मजा उनलाई अरु छैन । युरोपेली लिग खेल्ने पनि उनी पहिलो नेपाली महिला खेलाडी भइन् । युरोपको प्रतिष्ठित लिग हो, फ्रान्सको ए डिभिजन लिग । त्यहाँ पनि उनले गोल गरिसकेकी छन् ।

गत फेब्रुअरीमा साउदी अरेबियामा वाफ च्याम्पियनसिपको फाइनल भिडन्त थियो । लेबनानविरुद्ध फाइनल साम्बाले खेल्न पाइनन् । फिफा क्लबलाई दिएको समयभन्दा बाहिर भएका कारण उनले वाफ च्याम्पियनसिपको फाइनल गुमाउनुपरेको थियो । धेरैले ‘साम्बा भइदिएको भए नेपालले जित्ने चान्स धेरै बढी थियो, मिस यु साम्बा’ भन्दै सामाजिक सञ्जालका भित्ता रङ्गाएका थिए । हुन पनि सेमिफाइनलसम्मको यात्रामा साम्बा चम्किएकी थिइन् । सबैको ध्यान साम्बामै केन्द्रित थियो । फाइनलकै दिन लिग खेल्न उनी फ्रान्स पुगिन् । त्यहाँ पनि उनले गोल गरिन् । फ्रान्सेली लिगमा करिब ६ खेल खेलिसकेकी उनलाई त्यो अनुभवले झन् निखार्दै लगेको छ ।

युरोपसँग नाता जोडिनुको कथा रोचक छ । नेपालमा राष्ट्रिय लिग खेल्ने क्रममा घुँडामा गम्भीर चोट लागेपछि साम्बाको खेल करिअरमाथि शंका उब्जिएको थियो । कतारको दोहामा भएको उच्चस्तरीय शल्यक्रियापछि साम्बा फेरि लयमा फर्कन सफल भइन् । उनले मैदानमा आफूलाई प्रमाणित गरिन् । अनि फेरि सुरु भयो गोकुलमका लागि आईलिग यात्रा ।

यसपटक पनि साम्बाले १० खेलमा २९ गोल गर्दै टिमलाई च्याम्पियन बनाइन् । उनी स्वयम् सर्वाधिक गोलकर्ता भइन् । भारतीय लिगमा गरेको प्रदर्शनका आधारमा उनलाई विदेशी क्लबले नजर लगाउन थालिसकेका थिए । यसै क्रममा नेपाली पुरुष टोलीका प्रशिक्षक भिन्सेन्जो अल्बर्टो अनेसेले बेलायत निवासी लिन्डीवे ग्वेन्यासँग सम्पर्क बनाइदिए । त्यही सम्पर्कले उनको युरोपियन लिग खेल्ने सपना पूरा गरिदियो ।

लमजुङदेखि पेरिस पुगेको एउटा सपना

तस्वीरः सावित्रा भण्डारीको फेसबुकबाट

नेपाली समाजमा व्याप्त लैङ्गिक विभेद भोगेर हुर्केकी हुन् साम्बा । त्यसमाथि परिवारको आर्थिक अवस्था कमजोर थियो । जेठी दिदीको सानैमा बिहे भइसकेको थियो । बुबाआमाका ६ सन्तानमध्ये सावित्रा माइली हुन् । जेठी दिदी घरजम गरेर टाढिएपछि माइलीको काँधमा जिम्मेवारी थपियो । सावित्राले सबै पूरा गर्दै अघि बढिन् । यतिसम्म कि बुबाको अनुपस्थितिमा उनले हलो जोत्नेसम्म काम गरिन् । जुन नेपाली समाजमा अपाच्य थियो । अझ छोरी मान्छेले हलो जोत्दा जमिन भासिन्छ भन्ने अन्धविश्वास कायमै थियो ।

सावित्राले लैङ्गिक समानता प्रमाणित गर्नकै लागि पनि महिना दिनसम्म हलो जोतिन्, आखिर जमिन त भासिएन । गाउँलेहरू कुरा काट्थे, उनी कर्म गर्थिन् । कडा परिश्रमले उनी शारीरिक रूपमा पनि तन्दुरुस्त भइन् । त्यतिबेला गाउँमा केटी फुटबल खेल्दैनथे । त्यसैले उनी केटाहरूसँगै फुटबल खेल्न थालिन् । सायद उनको भाग्यमा फुटबल लेखिएको थियो । मिहिनेत, अनुशासन, लगनशीलता त साम्बाको पर्याय नै हो, भाग्यले पनि साथ दिँदै आयो ।

एक दशकअघिको कुरा हो । लमजुङको घलेगाउँमा फुटबल प्रतियोगिता आयोजना भएको थियो । रेफ्रीको भूमिका निर्वाह गर्न शुक्र तामाङ पुगेका थिए । सावित्राको खेलबाट शुक्र प्रभावित भए । उनैले एपीएफ क्लबको बाटो देखाइदिए । हरेक खेलाडीलाई टिकाइरहन विभागीय टिमको उत्तिकै योगदान रहने गर्छ । एपीएफ प्रवेशपछि उनले पछाडि फर्केर हेर्नुपरेको छैन । निरन्तर अगाडि बढिरहेकी साम्बाको उडान युरोपसम्म पुगेको छ ।

सपनाको सीमा हुँदैन । लमजुङको सिम्पानीकी साम्बा युरोपियन लिग खेल्न पुग्नु सायद सपनाको सीमा नहुनु नै हो । सपना देख्ने र मिहिनेत गर्ने मानिस नै अन्ततः शिखर चढ्ने हो । त्यहाँ खेल्दाखेल्दै उनले इजरायली क्लबमा अवसर पाइन् । इजरायल त्यस्तो देश हो, जो एसियामा भएर पनि फुटबलको दुनियाँमा युरोपको छातामुनि छ । यसले साम्बालाई युरोपियन लिग खेल्ने भित्रदेखिको सपना पूरा गरिदिने संकेत गरायो । उनी इजरायल पुगिन् । इजरायल प्यालेस्टाइनबीचको युद्धका कारण उनी घर फर्किन् । अहिले त उनी पूर्ण रूपमा युरोपियन क्लबमा आबद्ध छिन् ।

उनी फ्रान्समा बसेर युरोपियन लिगमा आफूलाई प्रमाणित गर्न संघर्षरत छिन् । युरोपियन लिग भनेको संसारभरका फुटबल खेलाडीका लागि अन्तिम गन्तव्य हो । उनी दक्षिण एसियाकै शीर्ष स्कोरर खेलाडी हुन् । गत फेब्रुअरीमा वाफ महिला च्याम्पियनसिपमा लेबनानविरुद्ध खेलमा गोल गर्दा उनको गोलसंख्या ५३ पुग्यो । जुन दक्षिण एसियामा शीर्ष बन्यो ।

विश्व वरीयतामा उनको स्थान ३१औँ नम्बरमा छ । साम्बाको अन्तर्राष्ट्रिय उडान कहाँ पुगेर अवतरण हुन्छ, केही समय पर्खनैपर्छ । तर, यत्तिचाहिँ भन्न सकिन्छ– नेपाली किशोरीका लागि रोल मोडल बनिसकेकी साम्बाले सपना पूरा गरेरै खेलयात्राको सफल अवतरण गर्नेछिन् ।

साथमा, टीएस ठकुरी

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत ३०, २०८० १४:४५