शिलापत्र वर्षकार्टुनिस्ट बने रवि मिश्र, पढ्नुस् उनको कथा (भिडियोसहित)

A+ A A-

रवि मिश्र ‘शिलापत्र वर्षकार्टुनिस्ट २०८०’ चयन भएका छन् । विधाविज्ञको रायमा मनोनयन र पाठकहरूको मतका आधारमा मिश्रलाई ‘वर्षकार्टुनिस्ट’ चुनिएको हो । १७ वर्षदेखि कार्टुनकारिता गरिरहेका उनी हाल नयाँ पत्रिका दैनिकमा कार्यरत छन् । त्यहाँ उनको कार्टुन स्तम्भ ‘कर्नर किक’ चर्चित छ । चित्रकलामा स्नातकोत्तर मिश्र कार्टुनिस्ट क्लब अफ नेपालका महासचिव पनि हुन् ।

समसामयिक विषयलाई हाँस्य चेत र चित्रकारीसँग घतलाग्दो तरिकाले उन्न सक्ने उनै रवि ‘शिलापत्र वर्षकार्टुनिस्ट २०८०’ चुनिएका हुन् ।

मनोनयनमा परेका ५ कार्टुनिस्टमध्ये मिश्रलाई ‘वर्षकार्टुनिस्ट’ बनाउन कुल २८ दशमलव ८ प्रतिशतले मत हालेका छन् । अनलाइन सर्वेक्षणमा ७ हजार ७ सय ५२ उत्तरदाता सहभागी भएका थिए । उनीपछि क्रमशः अनुप गुरुङले १९ दशमलव ९, रविन साय्मिले १६ दशमलव ८, अविन श्रेष्ठले १६ दशमलव २ र वासु क्षितिजले १५ दशमलव ५ प्रतिशत मत पाए । मनोनयन र छनोट प्रक्रियाको विस्तृत विवरण केही दिनमा सार्वजनिक गरिने छ ।

शिलापत्रले वर्षान्त अभियानअन्तर्गत २०७७ सालदेखि वर्षव्यक्तिसहित विभिन्न विधाका पात्र र सिर्जनाहरूबाट उत्कृष्ट एक घोषित गर्दै आएको छ । वर्षकार्टुनिस्ट यसै वर्षदेखि थप गरिएको विधा हो ।

को हुन् वर्षकार्टुनिस्ट रवि मिश्र ?

नुवाकोटको पञ्चकन्या गाउँपालिका-२, मिश्रगाउँको मध्यमवर्गीय परिवारमा जन्मेका रवि मिश्रलाई चित्रकलातिर तान्ने एउटा रोचक किस्सा रहेछ ।

उनका अनुसार, कुरा १/२ कक्षामा पढ्दाखेरिको हो । कृष्णा जन्माष्टमीको दिन आमाले कृष्णको पूजा गर्नुपर्ने थियो । तर, घरमा कृष्णको फोटो वा चित्र थिएन । रविले आमालाई भनेछन्, ‘पूजाका लागि कृष्णको चित्र म बनाइदिन्छु नि त ।’

‘मैले चित्र बनाएर दिएँ । आमाले खुसी हुँदै त्यसैमा पूजा गर्नुभयो’, रवि सम्झिन्छन्, ‘त्यो दिन मलाई ठूलो काम गरेजस्तो महसुस भयो । आर्ट बनाउनु भनेको ठूलो काम गर्नु रहेछ, आर्टिस्टले त देउतै बनाउन सक्ने रहेछन् भन्ने लाग्यो ।’

बाल मष्तिस्कमा त्यही बेला चित्रकलाप्रतिको आशक्ति गढेको उनी बताउँछन् ।

राजनीतिक कार्टुनिस्ट बन्न चित्रकलासँगै समसामयिक घटनाक्रमबारे ज्ञान र हास्यचेत अनिवार्य सर्त हुन् । उनका अनुसार, सानैदेखि पत्रपत्रिका पढ्ने, रेडियोमा समाचार सुन्ने बानीले उनलाई कार्टुनतिर नजिकिन सघायो । विद्यालयमा हुने चित्रकला प्रतियोगिताहरूमा भाग लिन उनी छुटाउँदैनथे ।

यो पनि..

'शिलापत्र वर्षकलाकार २०८०' बने अभिनेता दयाहाङ राई, के भन्छन् उनी ?

५/६ कक्षा पढ्दादेखि नै आफूलाई अखबारहरू पढ्ने बानी लागेको उनी बताउँछन् । 'भाँडभैलो'लगायत गाईजात्रा विशेष पत्रिकाहरू उनी खोजीखोजी पढ्थे । रेडियोमा उनी अक्सर राजनीतिक समाचार तथा रिपोर्टहरू चाख दिएर सुन्थे । ‘त्यो बेला मलाई क्याबिनेटका मन्त्रीहरूको नाम कण्ठ नै हुन्थ्यो । पत्रिकामा फोटो देखेका धेरैलाई चिन्थेँ,’ उनी भन्छन् ।

पत्रिकामा उनलाई सबैभन्दा चाख लाग्ने कन्टेन्ट हुन्थ्यो कार्टुन । मनमोहन अधिकारी, कृष्णप्रसाद भट्टराई, गिरिजाप्रसाद कोइरालालगायत कार्टुन धेरै नै बन्थे ।

‘एक दिन पत्रिकामा एउटा रोचक कार्टुन देखेँ, वासु क्षितिज दाइले बनाउनुभएको हुनुपर्छ । त्यसमा गिरिजा र मनमोहन लाप्पा खेलिरहेका थिए । एक जना खुट्टा मास्तिर पारेर पछारिएका हुन्छन् । अनि लड्नेले भनिरहेको हुन्छ- पछारेँ भन्ठानेको होला, मेरो खुट्टा तेरोभन्दा माथि नै छ, बुझिस् ! यो कार्टुनले मलाई खुब इम्प्रेस गरेको थियो ।’

९/१० कक्षामा पुगेपछि अखबारका कार्टुन हेर्ने मात्र होइन, उनले कपी पनि गर्न थाले । यसले उनको कार्टुनकलालाई तिखार्न मद्दत गर्‍यो ।

गाउँकै अमरज्योति माध्यमिक विद्यालयबाट एसएलसी परीक्षा दिएपछि उनी काठमाडौं आएका थिए । उनलाई काठमाडौंमा चित्रकला पढाइ हुने ललितकला क्याम्पस रहेको थाहा रहेनछ । त्यसैले एसएलसी उत्तीर्ण गरेपछि सरस्वती क्याम्पसमा आईकममा भर्ना भए ।

राजतन्त्र फ्याँक्ने आन्दोलनले काठमाडौं भर्खरै शान्त बनेको थियो । उनले आईकम परीक्षा दिएर पाएको फुर्सदलाई कार्टुन बनाउने अभ्यासमै लगाएका थिए ।

कार्टुनमै केही गरौँ भन्ने हुटहुटीले उचालिरहे पनि उनलाई एउटा चिन्ताले भने सताइरहेको रहेछ । खासमा उनले स्कुल पढ्दा नै ‘हिमाल’मा अहिलेका वरिष्ठ कार्टुनिस्ट रविन साय्मिको एक तस्वीर हेरेका रहेछन् । ‘फोटोमा उहाँ (साय्मि) कम्प्युटर चलाइरहेको देखिनुहुन्थ्यो । अहो, कार्टुन बनाउन कम्प्युटर चाहिने रहेछ भन्ने लाग्यो । हाम्रो लागि त कम्प्युटरको पहुँच साह्रै महँगो कुरा थियो । त्यसैले कार्टुनिस्ट बन्नचाहिँ सकिँदैन कि क्या हो भन्ने ठानेर निराश थिएँ,’ मिश्र सम्झिन्छन् ।

तैपनि उनी कार्टुनिस्ट बन्ने अर्को बाटो पाइने आशामा थिए । त्यसैले प्रयास नै गर्न छोड्ने निचोडमा पुगेनन् । काठमाडौं आएपछि उनले भृकुटीमण्डपको पुस्तकालयमा वरिष्ठ कार्टुनिस्ट राजेश केसीको कार्टुन पुस्तक हात पारे, जसमा केसीले आफ्नो कार्टुन करिअरबारे खुलाएका छन् ।

यो पनि..

दीपेन्द्रसिंह ऐरी बने 'शिलापत्र वर्षखेलाडी २०८०', जसको रेकर्ड अब कसैले तोड्न सक्ने छैन

‘म कार्टुनिस्ट कसरी बनेँ भनेर राजेश दाइले लेखेको पुस्तक पढेपछि कार्टुन बनाउन कम्प्युटर नचाहिने रहेछ भन्ने थाहा पाएँ,’ उनी भन्छन्, ‘अनि उत्साहित भएर मैले तत्काल हिमालय टाइम्समा फोन गरेँ । उहाँहरूले बोलाउनुभयो, यसरी हिमालय टाइम्समा मैले जागिरकै रूपमा कार्टुनकारिता सुरु गरेँ ।’

हास्यलेखन र ब्लगिङमा समेत दख्खल राख्ने रविले २०६३ सालदेखि हिमालय टाइम्सका लागि कार्टुन बनाउन थालेका थिए ।

दोस्रो जनआन्दोलनपछि सरकार र शान्ति प्रक्रियामा आएको नेकपा माओवादीबीच वार्ता चलिरहेको थियो । सेना समायोजन, हतियार व्यवस्थापन, अन्तरिम संविधानजस्ता महत्त्वपूर्ण विषय वार्ताका एजेन्डा थिए । तर, तारन्तारका वार्ता निष्कर्षविहीन भइरहेका थिए । बैठक सकिएपछि पत्रकारहरूले सहभागी नेतालाई वार्ताको निचोड सुनाउन भन्थे । तर, कहिल्यै माथिका विषयमा सहमति भएको कुरा आउँदैनथ्यो । यही विषयलाई व्यङ्ग्य गरेर रविले कार्टुन बनाए ।

वार्तास्थलबाट एक मन्त्री बाहिर निस्कन्छन् । अनि भन्छन्, ‘सेना, हतियार र अन्तरिम संविधानलगायत विषयबाहेक अरु विषयमा सहमति भो ।’

२०६३ सालमा हिमालय टाइम्समा छापिएको यो कार्टुन नै रविको पहिलो प्रकाशित कार्टुन हो । त्यसपछि उनले कारोबारमा ८ वर्ष काम गरे । आर्थिक दैनिक, छलफल, बुटवल टुडेलगायत पत्रिकामा पनि उनका कार्टुन छापिए । पाँच वर्षयता उनी नयाँ पत्रिकामा छन् ।

आजसम्म मिश्रले ३ हजारभन्दा बढी कार्टुन बनाइसकेका छन् । उनी राजनीतिक कार्टुनिस्टका रूपमा स्थापित छन् । यसै वर्षको मध्यतिर उनले आफ्नो पहिलो कार्टुन प्रदर्शनी ‘डिपिक्सन’ सफलतापूर्वक सम्पन्न गरे । उनी नेतृत्वको कार्टुनिस्ट क्लबले यही चैतमा ‘नेपाली क्यारिकेचर प्रदर्शनी’ मार्फत नयाँ पुस्तालाई प्रोत्साहन गर्ने काम गर्‍यो । ‘यसै वर्ष कार्टुनकै बारेमा कार्यपत्रहरू प्रस्तुत गरेँ । विभिन्न ‘वर्कसप’मा सहभागी भएँ,’ उनले भने, ‘२०८० साल मेरा लागि कार्टुनकै पेरीफेरीमा घुमिरह्यो ।’

व्यवस्थापनमा स्नातक र चित्रकलामा स्नातकोत्तर गरेका रवि मिश्र अब गैरराजनीतिक कार्टुन प्रदर्शनी गर्ने योजनामा छन्। ‘शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०८०’ घोषित कार्टुनिस्ट मिश्रलाई आगामी दिनमा अझै प्रभावशाली सिर्जनासँगै उत्तरोत्तर प्रगतिका लागि शुभकामना छ ।

भिडियाे हेर्नुहाेस् :