काठमाडौंको दसैँमा भोकै सुतेको सम्झिन्छु: रमेश क्षितिज

A+ A A-

असल कविताहरू मन्त्र हुन् र मन्त्र पनि कविता हुन् भन्ने धारणा राख्ने रमेश क्षितिज काव्यिक भाषामा प्रेम-अध्यात्म-दर्शन-इतिहास-संस्कृतिलाई मौलिक बिम्बमा प्रस्तुत गर्छन् । उनका कवितामा कलात्मक, बिम्बात्मक र प्रतिकात्मक शैलीको प्रयोग भएकाे पाइन्छ ।

गत वर्ष मात्रै उनले कवितासंग्रह 'पर्वतपर्वतमा बटुवा घाम' ल्याएका थिए । यसकाे दाेस्राे संस्करण पनि पाठकले हात पारिसकेका छन् । यसअघि ‘अर्को साँझ पर्खेर साँझमा' (कवितासंग्रह २०५७), ‘आफैँ आफ्नो साथी भएँ’ (गीति कवितासंग्रह २०६३), ‘घर फर्किरहेको मानिस’ (कवितासंग्रह २०६९), ‘क्षितिज’ (गीति एल्बम २०६८) र ‘पर्वतपर्वतमा बटुवा घाम’ (कवितासंग्रह २०७९) रमेश क्षितिजका प्रकाशित कृति हुन् । हाल सिन्धुपाल्चाेक जिल्लाकाे प्रमुख जिल्ला अधिकारीसमेत रहेका क्षितिज कथासङ्ग्रहकाे तयारीमा छन् ।

२०२६ सालमा सल्यानमा जन्मेर दाङमा हुर्केका यी कवि सानैदेखि कथा, कविता र इतिहासमा रुचि राख्थे । २०४२ सालतिर काठमाडौं आएपछि त्यस बेलाका पत्रिकामा उनका कविताहरू छापिन्थे । उनका कविताले बस्ने घर (पुस्तक) पाएको चाहिँ २०५७ सालदेखि हो । गीतकारसमेत भनेर चिनिने उनी अब कथाकार बन्ने प्रस्तावका साथ पाठकमाझ जाँदै छन् । स्रष्टालाई सात प्रश्न शृङ्खलाअन्तर्गत दसैँको सेरोफेरोमा कवि क्षितिजसँग गरिएको कुराकानीः

१. दसैँ भन्नाले तपाईंको दिमागमा के आउँछ ?

म गाउँमा जन्मे हुर्केको मानिस हो । गाउँको दसैँ एकदम रमाइलो र भव्य हुन्छ । करिब एक महिना थारू युवायुवतीहरू साँझ राति गाउँदै नाँच्ने प्रचलन थियो उसबेला । मन्दिर गएको, नयाँ कपडा लगाएर गाउँ घुमेको, मान्यजनबाट टीका थापेको जस्ता सम्झनाहरू मनमा आउँछन् । उसबेलाको लामो बिदा र उल्लासमय दिनहरू बढी सम्झिन्छु । दसैँ भन्नासाथ साह्रै सुन्दर उत्सवको चित्र मेरो मनमा आउँछ ।

२. दसैँको मन पर्ने पक्ष के हो र किन ?

दसैँ धार्मिक चाड मात्र होइन । यसका पारिवारिक, सामाजिक, सांस्कृतिक अनि मौलिक नेपालीपन र सभ्यतासँग जोडिएका विविध आयामहरू छन् । शरदको समय सुन्दर र कञ्चन हुन्छ । समयको हिसाबले पनि यो निकै रमाइलो बेला हो । सम्बन्धहरूलाई पुनर्ताजगी दिन र सद्भाव बाँड्न पनि दसैँको विशेष महत्त्व छ ।

सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा यो नेपालीहरूको चाड हो । टीका जुनसुकै रङको होस्, परम्परा रीतिरिवाज जे जस्तो होस्, दसैँ नेपालीलाई जोड्ने चाड हो । विश्वमा अरू देश पनि छन्, जहाँ हिन्दुहरूको बसोबास छ तर दसैँचाहिँ नेपालमा मात्र मानिन्छ ।

धेरै वर्षदेखि विदेश बसिरहेको साथीलाई मैले एक दिन सोधेँ, 'नेपालको सबैभन्दा सम्झना आउने के कुरा हो ?' उसले भन्यो, 'अरू त सबै सुविधा यहाँ पर्याप्त छ । तर, दसैँतिहार र चाडहरूमा आफ्नो देशको साह्रै मिस हुन्छ ।' यो हाम्रो आफ्नोपन र रङ हो । हाम्रो जीवनशैलीको एक अङ्ग हो ।

३. तपाईंंले दसैँका खराब पक्ष सुधार्ने प्राधिकार पाउनुभयो भने यसका कुन–कुन पक्ष खारेज गर्नुहुन्छ वा सुधार्नुहुन्छ ?

बुढापाकाहरू भन्थे, 'घाँटी हेरी हाड निल्नू ।' सायद तडकभडक र महँगो चाड बनाउनुभन्दा पनि यसलाई सहज र सरल तरिकाले मनाउनु उपयुक्त हुन्छ । अरू त आ–आफ्नो धर्मसंस्कृति र रहनसहनको कुरा हो । समयले नै कति कुरा आफैँ सुधार्दै लैजान्छ पनि ।

४. दसैँकै समयमा बाल्यकाल वा साथीभाइको कुनै रमाइलो किस्सा छ ?

उसबेला केहीजस्तो लागेको थिएन । अहिले सम्झिँदाचाहिँ रमाइलो लाग्छ । जतिखेर म कलेज पढ्थेँ, त्यसबेला काठमाडौको बसाइ, होटलको खाना, के चाडबाड के पर्व ! एकपल्ट दसैँमा घर जान सकिएन । बसको टिकट पनि सुलभ नहुने त्यसबेला । नजिकै परीक्षा पनि थियो । टीकाको दिन होटल बन्द रहने अग्रिम जानकारी प्राप्त भइसकेको थियो । साथीहरू सबै घर लागिसकेका थिए । म बिहानदेखि खाना खाने ठाउँ खोज्दै शहरमा चक्कर लगाएर थकित भई कोठामा आएर भोकै पल्टिएँ । राति १० बजेतिर एक जना साथीको सम्झना आयो । कोठामै छ कि भनेर मैतिदेवी पुगेको, ऊ खाना खाएर ढल्किसकेको रहेछ । पछि उसले सोधखोज गरेर म भोकै भएको पत्ता लगायो । पकाएर खाना खुवायो । त्यो खानाको मीठो स्वाद मलाई अहिले पनि सम्झना छ ।

त्यसै दिन मैले लेखेको गीत हो– दसैँ सम्झे तिहार सम्झेँ, सम्झेँ अरू चाडहरू । नाँघ्नै गाह्रो भयो मलाई अग्ला अग्ला पहाडहरू ।

५. यसपालि दसैँको समयमा तपाईंं के गर्दै हुनुहुन्छ ?

म अचेल जिल्लामा छु । दसैँमा पनि मेरो जिम्मेवारीका कारणले यतै बस्नुपर्ने हुन्छ । किताब पढ्छु, गीत सुन्छु । नजिकको मन्दिर जान्छु । केही लेखपढको काम छ । यही नै हो ।

६. दसैँको बिदामा पढ्नुपर्ने केही पुस्तक सुझाउनुहुन्छ ?

आ–आफ्नो रुचिको विषय भएकाले यसमा मलाई खास केही भन्नु छैन । तर, आफ्नो देश आफ्नो समाज, हाम्रा सम्पदा, सामर्थ्य र इतिहास चिनाउने पुस्तक सबैले पढ्नुपर्ने पुस्तक हुन् ।

७. दसैँको फुर्सदमा नेपालकै कुनै ठाउँ घुम्ने अवसर आयो भने तपाईंं कुन ठाउँ रोज्नुहुन्छ, किन ?

यसपाला त्यो अवसर आउने सम्भावना छैन । के भनूँ ! मलाई पोखरा, धरान, दाङ, पाल्पा विशेष मन पर्ने ठाउँ हुन् । तर, हामी यस्तो देशमा छौँ, जुन कुनामा जुन ठाउँमा पुगे पनि मन शीतल हुन्छ । त्यहाँको प्रकृति र सौन्दर्यले आफूतिर तानिरहन्छ ।

यस शृङ्खलाका अरु पनि...

'दक्षिणा छुट्टाछुट्टै खल्तीमा राख्थेँ, गोप्य ठाउँ नपाए चर्पीमा गएर गन्थेँ' (भिडियो)

सरस्वती ज्ञवालीलाई प्रश्न- मनपर्ने व्यक्तित्व प्रदीप ज्ञवाली कि शीतबिन्दु ?

नीलम कार्की निहारिकाको सुझावमा दसैँ फुर्सदमा पढ्नुपर्ने दुई पुस्तक

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक ६, २०८० १७:०३